Türk Tefekkür Tarihini Temellendirmede Yeni Bir Yorum Denemesi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 1, 513 - 533, 30.06.2018

Hüseyin âdem Tülüce

https://doi.org/10.30627/cuilah.440723

Öz

Her medeniyetin kendine özgü bir felsefe yapma
biçimi vardır. Düşünmenin meseleleri aynı olsa bile ifade etme ve dile getirme
şekilleri farklıdır. Bu yönüyle düşünmenin evrensel yönü genel çerçevede aynı
konulardır. Fakat bu aynı olma durumu bütünü kapsamaz. Öte yandan düşünmenin
yerel yönü bizim düşüncelerimizi belli bir sistematik ve kavramsal yapı içinde
dile getirmemizi sağlar. İşte bu noktada özgün bir felsefi tefekkür
evrensellikle yerellik arasında durur. Evrensellik, konu bağlamında öne
çıkarken yerellik ifade bağlamında öne çıkar. Burada anlam, evrensel boyutu
imlerken anlamın dile gelmesi yerel boyutu imler. Bu çerçevede biz nazar ve
mükaşefe kavramlarını yerellik ve evrensellik bağlamında ele aldık. Bunun
mümkün olup olmadığını Prof. Dr. Süleyman Dönmez, Prof. Dr. Teoman Duralı,
Prof. Dr. Yalçın Koç’un ve Prof. Dr. İhsan Fazlıoğlu’nun düşünceleri
çerçevesinde tartıştık. Bu çerçevede “nazar ve mükaşefe” kavramları üzerinde
durduk. Çalışmamızda Prof. Dr. Süleyman Dönmez’in düşünce yolunda tin, ruh,
mana, iç anlamında yorumlanan “nous”, kavram ve düşünce öncesi durumu ifade
etmek için kullanmıştır. “Logos” kavramı ise dış, akıl, düşünce sistematiği
anlamında ele alınmıştır. Gerek “nous” gerekse logos kavramı hem Süleyman
Dönmez’ in hem de Yalçın Koç’ un eserlerinde farklı şekillerde ele alınsa da
aynı anlamda kullanılan kavramlardır. Üzerinde durduğumuz “nazar ve mükaşefe”
kavramlarını temel olarak Sühreverdi’nin işrak felsefesinden alsak ta İslam
düşünce geleneği içerisinde felsefede, kelamda ve tasavvufta sıkça kullanılan
kavramlardır. “Nazar”, çalışmamız bağlamında bilgiye ulaşmada rasyonel aklı
temsil ederken “mükaşefe” ise bilgiye ulaşmada sezgiyi merkeze alır. Öte yandan
makalemizde İhsan Fazlıoğlu’nun “gerçeklik küresi” terkibini, tarihi
müktesebatı okuma konusunda değerlendirdik. “Gerçeklik küresinin” ne olduğunu
ve fizik ilimlerin bu gerçeklik küresi ile olan bağını ortaya koymaya çalıştık.
Teoman Duralı’nın rasyonel akla dayalı “logos” felsefesi ile Yalçın Koç’ un
gönle dayalı “nous” anlayışını karşılaştırdık. Süleyman Dönmez’in “keşfi inşa”
yönteminin ne olduğunu ve yeni bir yöntem olarak durduğu yeri ifade etmeye
gayret gösterdik. Tüm bunlarla birlikte “nous” ve “logos” kavramlarının Batı
felsefe tarihi içinde hangi anlamda kullanıldığına, anlam kaymasına uğrayıp
uğramadığına değindik.

Anahtar Kelimeler

Nazar, mükaşefe, nous, logos, Türk felsefesi, batı felsefesi

Kaynakça

• Dönmez, Süleyman, Emanet Ahlakı Türk Ahlak Felsefesine Giriş, Adana: Ka-rahan Kitapevi, 2015.
• Dönmez, Süleyman, Keşfedilmeyi Bekleyen Medeniyet Felsefenin Batı Dışı Referanslarına Eleştirel Bir Katkı, Adana: Karahan Kitapevi, 2015.
• Duralı, Ş. T., Çağdaş Küresel Medeniyet, İstanbul: Dergah Yayınları, 2016.
• Duralı, Ş. T., Omurgasızlaştırılmış Türklük, İstanbul: Dergah Yayınları, 2017.
• Duralı, Ş. T., Felsefe-bilimin doğuşu, İstanbul: Dergah Yayınları, 2016.
• Duralı, Ş. T. Felsefe-bilim nedir, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
• Duralı, Ş. Teoman, “Felsefe ve Bilim İlişkisi”, https://www.teomandurali.com/page/10/Filosof Bilimadamı ve Felsefe-Bilime İlişkin Mülakat, Erişim: 26.03.2018.
• Fazlıoğlu, İhsan, Kendini Aramak, İstanbul: Papersense Yayınları, 2014.
• Fazlıoğlu, İhsan, Sözün Eşiğinde, İstanbul: Papersense Yayınları, 2016.
• Fazlıoğlu, İhsan, Kendini Bulmak, İstanbul: Papersense Yayınları, 2016.
• Fazlıoğlu, İhsan, Kayıp Halka, İstanbul: Papersense Yayınları, 2016.
• Fazlıoğlu, İhsan, Derin Yapı, İstanbul: Papersense Yayınları, 2016.
• Koç, Yalçın, Anadolu Mayası, Ankara: Cedit neşriyat, 2014.
• Peters, Francis E., Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Para-digma Yayınları, Çev: Hakkı Hünler,2004.
• Sarı, M.A, “Aristoteles’te İlk İlkelerin Bilgisi ve Nous Üzerine”, Kaygı dergisi, 2011/16.
• Sühreverdi, İşrak felsefesi (Hikmet’ül-İşrak), İstanbul: İz Yayıncılık, 2012.