EBU ZEYD AHMET EL BELHÎ DÜŞÜNCESİNDE BİREY VE RİYAZET/EĞİTİM

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 1, 82 - 97, 22.06.2021

Cevat Sıddıki

https://doi.org/10.30627/cuilah.809388

Öz

Öğretimde başarılı olmanın en önemli yollarından biri öğrenciyi/bireyi iyi tanımaktan geçmektedir. Bireyin yetenek ve kabiliyetleri ve güçlü ve zayıf yönlerinin bilinmesi öğretim faaliyetlerinin başarısı için önem arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı, bireyi bir bütün olarak çalışma konusu yapan ve İslam filozofları arasında ismi zikredilen Ebu Zeyd Ahmet el-Belhî’nin bireyi tasviri ve eğitim anlayışını incelemektir. Belhî, bireyi normatif bilginin yanı sıra bilimsel yaklaşımla tanımlamaya çalışmıştır. Ona göre Allah insana faydalı olanı bilip elde etsin, zararlı olanı da bilip ondan sakınsın diye temyiz gücü olan aklı vermiştir. Akıl ve idrak gücünü doğru şekilde kullandığı müddetçe dünya ve ahiret hayatını ıslah edebilecek ve en hayırlı nimetlere kavuşabilecektir. Belhî, insanın nefis/ruh ve bedenden meydana geldiğini ve faydalı ve zararlı şeylerin de bu iki yoldan insanı etkilediğini belirtmektedir. Ona göre akıl sahibi herkesin yapması gereken en önemli şey bu iki şeyin selametinin sürdürülmesini ciddiye almak ve arız olacak olumsuzluklardan uzak tutmaktır. Bunun da ancak riyazetle/eğitimle gerçekleşmesi mümkündür. Belhî bireyin kendini tanımasının önemli olduğunu ve bu hususa öncelik verilmesi gerektiğini belirtmektedir. O bilgi ve öğrenmenin önemine dikkat çekerek bireyin eğitimden mahrum bırakılmamasının altını çizmiştir. Belhî insanı ruh-beden ve insan-evren ekseninde tanımlamaya çalışmış ve buradan yola çıkarak dünya ve ahiret mutluluğuna ulaşması için önerilerde bulunmuştur. Belhî’nin ruh ve beden riyazeti yaklaşımına göre eğitimin amacı ise bireyin kendini ve evreni tanımasına ve bu ikisi arasındaki ilişkiyi öğrenmesine yardımcı olmaktır, denebilir. Belhî’ye göre insan fizyolojik ve psikolojik olarak bazı özelliklere sahiptir. Bu özellikler insanın yaşamını etkileyen önemli etkenlerdir. Belhî, nefis ve beden riyazetini, iyi ve kötü hali olmak üzere iki boyutta ele almaktadır. O beden riyazeti hususunda öncelikle bireyin gerçek manada bedeninin korumaya ihtiyacı olup olmadığını ve korunursa ne tür faydaları olacağını bilinç düzeyinde bilmesini, sonra da varlığın ve eşyanın ilkelerini ve özelliklerini öğrenmesini ve bilmesini ister. Nefis riyazetinde ise arızi kuvveleri harekete geçiren hârici rahatsızlıklardan ve gönlün meşgul olmasına, kalbin parçalanmasına yol açan şeyler hakkında düşünme gibi dâhili rahatsızlıklardan korumasını ister. Dâhili rahatsızlıklardan kurtulmayı da iki şekilde olabileceğini belirtmektedir. Birincisi bireyin eğitilmesi ve bilgi ile donatılmasıdır. İkincisi de bireyin kendi tahammül gücünü bilmesidir. Belhî, nefis riyazetinde önemsediği husus ise bireye kendini (duygularını) yönetme bilgisi ve becerisi kazandırmaktır. Ayrıca nefsin iyi halinin tekrar kazanılması için nasihatin önemine dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ebu Zeyd Ahmet El-Belhi, Birey,, Eğitim,, Riyazet

Individual and Education in the Thought of Abu Zayd Ahmed El-Belhi

Öz

One of the most significant ways to be successful in teaching is to know the individual well. It is crucial for the individual to know the abilities, strengths, and weaknesses in terms of success in training activities. The aim of this study is to examine the education concept of Ebu Zeyd el-Belhi, whose name is mentioned among the Islamic philosophers and made the individual a subject of study as a whole. Belhi has tried to define the individual with scientific approach as well as normative knowledge. According to Belhî, God has given man intelligence/main to distinguish between what is good and what is harmful. As long as he uses his intellect properly, he will be able to have the life of the world and the hereafter and attain the best blessings. Belhi points out that human beings are made up of soul and body and that useful and harmful things affect people in these two ways. According to him the most important thing for anyone with a mind to do is to take the preservation of these two things seriously and keep them away from negativity. This can only be achieved by education. Belhî says that it is vital for the individual to know himself and this issue should be given priority in his or her life. Again, by drawing attention to the importance of knowledge and education, he emphsizes that the individual should not be deprived of education. Belhi defines human beings on the axis of spirit-body and human-universe and considering this, makes suggestions to reach happiness in the world and the hereafter. According to Belhi’s approach of spirit and body abstemiousness , (it can be said that) the aim of the training is to get the individual to know himself and the universe and to help him / her learn the relationship between these two. In Belhi’s opinion, human has some physiological and psychological features. These features are important factors affecting human life. Belhi deals with the approach of spirit and body abstemiousness consdidering the state of health and illness. Belhi wants the individual to know about body abstemiousness at the conscious level whether the body really needs to be protected and what benefits it will have if it is protected first, and then to learn and know the principles and properties of the being and the object. In physical education, Belhi wants the individual to know at the level of consciousness whether the body really needs to be protected and what benefits it will have if it is protected, and then to learn and know the principles and properties of the being and the object. In his soul education, he notes that getting rid of internal ailments can also take place in two ways. The first is to educate and equip the individual with knowledge. The second is that the individual knows his or her own strength of patience. Belhi's main concern is to give the individual the knowledge and ability to manage himself (feelings). He also draws attention to the importance of advice for restoring the good state of the soul.

Kaynakça

• Aristotele. Oluş ve Bozuluş, çev. Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
• Awaad, Rania- Ali, Sara. “A modern conceptualization of phobia in al-Balkhi’s 9th century treatise: Sustenance of the Body and Soul”, Journal of Anxiety Disorders, 37, (January 2016), 89-93.
• Badri, Malik. (ed.). Abu Zayd al-BalkhÏ’s Sustenance Of The Soul, The Cognitive Behavior Therapy Of a Ninth Century Physician, London: The İnternational İnstitute of İslamic Thought, 2013.
• Bakırcıoğlu, Rasim. Ansiklopedik Eğitim ve Psikoloji sözlüğü, Ankara: Anı Yayıncılık, 2012.
• Canbulat, Mehmet. Dini Kavramlar Sözlüğü, Ankara: DİB Yayınları, 2015.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2. Basım, 2003.
• Cüceloğlu, Doğan. İnsan ve Davranış, İstanbul: Ramzi kitapevi, 37. Basım, 2019.
• Çağrıcı, Mustafa. “Nasihat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/408-409. İstanbul: TDV Yayınlar, 2006.
• Delay, Jean- Pichot, Pierre. “Psikolojinin Tanımları, Metotları ve Komşu Disiplinlere İlgileri”, çev. Erdoğan Fırat, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 20/1, (Ocak 1972), 323-343.
• Ebu Zeyd El-Belhî. Mesalihu'l-Ebdan ve'l-Enfus, çev. Nail Okuyucu, Zahit Tiryaki, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2012.
• Gözütok, Şakir. İlk Dönem İslam Eğitim Tarihi (Hz. Peygamber döneminde Eğitim Öğretim), Ankara: Fecir Yayınları 2002.
• Gürsü, Orhan. “İslam Düşünürü Belhî’nin (849-934) Ruh Sağlığına Yönelik Görüşlerinin Modern Psikoloji Doğrultusunda Değerlendirilmesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Nisan 2016), 271-309.
• Kaya, Mahmut. “Kindi, Yakub b. İshak”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 26/41-58. İstanbul: TDV Yayınlar, 2002.
• Kaya, Umut. Ebu Zeyd el-Belhî’nin Ahlak felsefesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Kindi, Felsefi Risaleler, çev. Mahmut Kaya, İstanbul: Klasik Yayınları, 2018.
• Kutluer, İlhan. “Belhî, Ebu Zeyd”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 5/412-414. İstanbul: TDV Yayınlar, 1992.
• Semerci, Nuriye, “Eğitim ve Psikoloji” Eğitim Bilimine Giriş, ed. Mehmet Taşpınar, 42-64. Ankara: Üniversite Kitapevi, 4. Basım, 2007.
• Senemoğlu, Nuray, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Ankara: Pegem Yayınları, 2012.
• Sezgin, Fuat, İslam’da Bilim ve Teknik, İstanbul: İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2008.
• Sezgin, Fuat, Tanınmayan Büyük Çağ, İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
• Sıddıki, Cevat, “Mescitten Medreseye Dönüşümün Kurumsal ve Düşünsel Açıdan İncelenmesi”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi, 1 / 2 (Aralık 2014), 147-163.
• Söylev, Ömer Faruk. “Psikolojik Sağlık Hakkında İslam Tıp Tarihinin İlk Örneklerinden: Mesalihu’l-Ebdan ve’l Enfüs”, İslam medeniyeti Araştırmaları Dergisi 1/1, (Aralık 2014), 196-202;
• Uludağ, Süleyman, “Riyazet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 35/143-144. İstanbul: TDV Yayınlar, 2006.
• Yanardağ, Mehmet, “Bireyselleştirilmiş fiziksel eğitim programı” Özel Gereksinimli Çocuklar için Fiziksel Eğitim ve Spor, ed. Mehmet Yanardağ, İlker Yılmaz. 1.Basım, 252-286. Ankara: Pegem Akademi, 2017.
• Yıldız, Nuray, Eski Çağda Yazı Malzemeleri ve Kitabın Oluşumu, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1. Basım, 2000.