İSTANBUL’DAKİ RUM OKULLARININ TARİHİ VE BUGÜNÜ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 100 - 115, 30.06.2022

Osman Kamil Çorbacı , Hamit Er

https://doi.org/10.30627/cuilah.1015157

Öz

Osmanlı Devleti, İstanbul’un fethinden sonra eğitim ve dini müesseselerin faaliyetleri hususunda Müslümanlara tanıdığı hakları azınlıklara da tanımış, kiliselerin yakınında eğitim kurumlarını açmalarına müsaade etmiştir. Çalışmanın temel problemini, 19. yy’da sayıları artan ve patrikhaneden bağımsız olarak açılan Rum okulların; Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemindeki eğitim dönüşümlerinin hangi şartlar altında gerçekleştiğinin belirlenmesi oluşturmaktadır. Çalışmada ayrıca; Cumhuriyet Türkiye’sindeki Rum okullarının eğitim ve öğretim anlayışlarına değinilmiş, din eğitimi müfredatları hakkında da bilgi verilmiştir. Lozan Konferansı’yla Patrikhane’ye bağlı olan okullar mevcut yasa ve yönetmeliklere tâbi tutulmuş Antlaşma’nın ilgili maddeleri gereğince daha rahat kararlar alınabilmiştir. 1924 mübadelesiyle ülke sınırları içindeki Rum nüfusu da azaldığı için yeni okulların açılmasına izin verilmemiştir. Bugün, Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde varlıklarını sürdüren Rum okullarının hukuki dayanakları, tarihçe ve amaçlarının bilinmesi Cumhuriyet döneminde yaşanan köklü değişimin anlaşılması açısından önemlidir. Literatür taramasının kullanıldığı çalışmanın sonuçları, diğer azınlık grupların incelenmesine örnek teşkil edebileceği gibi din eğitimi literatürüne de katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Eğitim Tarihi, Azınlık Okulları, Rum Okulları

History and Present of Greek Schools in Istanbul

Öz

The Ottoman Empire, after the conquest of Istanbul, granted minorities the rights it gave to Muslims regarding the activities of educational and religious institutions and allowed them to open educational institutions near churches. The main problem of the study is the Greek schools, whose numbers increased in the 19th century and opened independently of the patriarchate it is determined by the conditions under which the educational transformations in the Ottoman and Turkish Republic eras took place. Also in the study, the education and teaching approaches of the Greek schools in the Republic of Turkey were mentioned, and information was given about the religious education curricula. With the Lausanne Conference, schools affiliated with Patriarchate were subject to existing laws and regulations, and decisions could be taken more easily by the relevant articles of the treaty. Since the Greek population in the country decreased with the 1924 population exchange, new schools were not allowed to be opened. Knowing the legal basis, history and aims of the Greek schools, which continue to exist under the Ministry of National Education today, is important in terms of understanding the radical change that took place in the Republican period. It is thought that the results of the study, in which the literature review was used, can set an example for the examination of other minority groups and contribute to the religious education literature.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, History of Education, Minority Schools, Greek Schools

Kaynakça

• Akyıldız, A. (2003). Maârif-i Umûmiyye Nezâreti. Diyanet islam Ansiklopedisi (Cilt 27, s. 273). içinde istanbul: TDV Yayınları.
• Alp, H. (2009). Tevhid-i Tedrisattan Harf İnkılabına İlköğretim (1924-1928). Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora tezi.
• Atama Kanunu. (2012). 13.07.2021 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/20120320-5.htm. adresinden alındı.
• Bilgiç, V. (2013). Osmanlı Devleti’nde Azınlıklar. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 335-353.
• Bozdağlıoğlu, Y. (2014). Ayrıntılı Bilgi İçin Bkz: Yücel Bozdağlıoğlu, Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi(180), 19-33.
• Büyükkarcı, S. (1999). İngiliz Okulları ve Tarihi Gelişimi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi,, 3(6), 142-161.
• Büyükkarcı, S. (2003). Türkiye’de Rum Okulları,. Konya: Yelken Yayınları.
• Çorbacı, O. K. (2022). Ermenilerde Din Eğitimi. İstanbul: Kiriter Yayınevi.
• Demir, Ş. (2012, Ekim). Adnan Menderes ve 6/7 Eylül Olayları. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 51-69.
• Deri, M. (2009). Türkiye’de Azınlıklar ve Azınlık Okulları. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Devlet Memurları Kanunu. (1965). 21.05. 2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.657.pdf adresinden alındı.
• Ergin, O. N. (1977). Türkiye Maarif Tarihi (Cilt 1-2). İstanbul: Eser Neşriyat.
• Eryılmaz, B. (1996). Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi. İstanbul: Risale Yayınları.
• Gökçe, F., & Oğuz, N. (2009). Azınlık ve Yabancı Okulların Osmanlı-Türk Eğitim Sistemine Olan Etkileri. International Congress on Intercultural Dialogue and Education (s. 69-83). Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Haydaroğlu, İ. P. (1993). Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, . Ankara: Ocak Yayınları.
• İnci, İ. (2012). İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye'de Varlık Vergisi Uygulaması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,(10), 279-291.
• Lozan Antlaşması. (1923). 01.07.2021 tarihinde https://ttk.gov.tr/wp-content/uploads/2016/11/3-Lozan13-357.pdf adresinden alındı.
• Millî Eğitim Bakanliği Özel Öğretim Kurumlari Yönetmeliği. (2007). 23.05.2022 tarihinde Millî Eğitim Bakanliği Özel Öğretim Kurumlari Yönetmeliği: Millî Eğitim Bakanliği Özel Öğretim Kurumlari Yönetmeliği adresinden alındı.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973). 19.05.2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf alındı.
• Özbek, N. (2000). Türkiye’deki Yabancıların Öğrenim ve Öğretim Özgürlüğü. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları.
• Özcan, T. (2017). Merkezi ve Modern Eğitim Kapsamında Osmanlı Gayrimüslim Cemaat ve Yabancı Okulları. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Özel Öğretim Kurumları Kanunu. (1965). 11.07.2021 tarihinde https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc066/kanundmc066/kanundmc06602843.pdf. adresinden alındı.
• Özel Öğretim Kurumları Kanunu. (2007). 25.05.2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5580.pdf. adresinden alındı.
• Resmi Gazete. (1926). 293 No'lu Kanun. 27.05.2022 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/293.pdf. adresinden alındı.
• Resmi Gazete (1926). https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c023/tbmm02023075.pdf. 28.05.2022 tarihinde alındı.
• Resmi Gazete. (1931). 1778 No'lu Kanun. 29.05.2022 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1778.pdf. adresinden alındı.
• Rum Okulu. (2021). 24.07.2021 tarihinde https://fenerrumlisesi.k12.tr/tarihce/. adresinden alındı.
• Saraçlı, M. (2006). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Azınlıklar. Ankara: Lotus Yayınları.
• Sezer, A. (1999). Atatürk Döneminde Yabancı .Okullar (1923-1938). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Somel, S. A. (2007). Osmanlı Ermenilerinde kültür modernleşmesi, Cemaat okulları ve Abdülhamit Rejimi. Tarih ve Toplum Yayınları, 63-81.
• Somel, S. A. (2010). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi 1839-1908: islamlaşma, Otokrasi ve Disiplin. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Somel, S. A. (2013). Gayrimüslim Okulları Nasıl Azınlık Okulu Oldu. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Tapu kanunu. (1934). 06.07.2021 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.2644.pdf. adresinden alındı.
• Teşkilat Kanunu. (1992). 25.05.2022 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/5.5.3797.pdf adresinden alındı.
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu. (1924). 02.06.2021 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.430.pdf adresinden alındı.
• Tuncay, M. (1983). Azınlıklar Nüfusu. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi (Cilt 6). içinde İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tunç, H. (2004). Uluslararası Sözleşmelerde Azınlık Hakları Sorunu ve Türkiye. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi(8), 27-43.
• Türkçe Kültür Dersleri Kanunu. (1955). 09.07.2021 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.6581.pdf. adresinden alındı.
• Vahapoğlu, H. (1992). Osmanlıdan Günümüze Azınlık Okulları, . İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Varlık vergisi. (1942). 26.05.2022 tarihinde https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc024/kanuntbmmc024/kanuntbmmc02404305.pdf adresinden alındı.
• Yabancı Dil Eğitimi ve Öğretimi Kanunu. (1983). 11.07.2021 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2923.pdf. adresinden alındı.
• Yıldırım, Z., & Ertit, M. (2010). Yabancı Okullar, Azınlık Okulları ve Uluslararası Okullar Denetim Rehberi. Ankara: Milli Eğitim Teftiş Kurulu Başkanlığı.
• Yücel, M. S. (2016). Türkiye’de Yabancı Okullar Ve Azınlık Okulları (1925-1926). Bilecik.
• Zapyon Lisesi. (2020). 17.07.2021 tarihinde http://zapyonrumlisesi.k12.tr/hakkimizda/. adresinden alındı.
• Zengin, Z. S. (2008). Tanzimat ve Sonrası Dönemde Osmanlı Toplumunda Gayrimüslimler ve Din Eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(15), 141-159.
• Zografyon Lisesi. (2008). 21.07.2021 tarihinde http://www.zografyon.com/. adresinden alındı.