KUTADGU BİLİG’DE PEYGAMBERLİK

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 174 - 190, 30.12.2022

Nail Karagöz Ayturgan Avazbek Kızı

https://doi.org/10.30627/cuilah.1175683

Öz

Bu çalışma, Kutadgu Bilig çerçevesinde Yusuf Has Hâcib’in Peygamberlik kurumuna bakışını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Kutadgu Bilig, Türk düşünce tarihinin temel kaynakları arasındadır. Bu eserde Yusuf Has Hâcib kendine özgü şiirsel üslubuyla dinî konulardaki görüşlerini ortaya koymuştur. Onun görüşlerinden hareketle Türk din anlayışının temel özellikleri tespit edilebilir. Yusuf Has Hâcib, eserinde İslam Dini’ne dair pek çok görüşünü edebi bir üslupla yansıtmıştır. Bunlar arasında itikadî konular da yer almaktadır. Peygamberlik kurumu hakkındaki görüşleri özellikle dikkate değerdir. Bu bakımdan çalışmamızda eser ve yazar hakkında bilgi verildikten sonra Yusuf Has Hâcib’in peygamberlik tasavvuruna yer verilmiş, Hz. Muhammed’i diğer peygamberlerden üstün kılan özellikleri, kendisine ve sülalesinden gelenlere saygısı ele alınmıştır. Onun Peygamber, Ehl-i Beyt ve sahabe konusundaki görüşlerinin Hanefi-Mâtürîdî yorum biçimini yansıttığı görülmektedir. Çalışmamız, literatür taraması, kaynak analizi, karşılaştırma ve değerlendirme metotlarıyla ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm,, Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, Peygamberlik, Hanefî-Mâtürîdîlik

The Prophethood in Kutadgu Bilig

Öz

This study aims to reveal Yusuf Has Hacib's view of the institution of Prophethood within the framework of Kutadgu Bilig. Kutadgu Bilig is among the main sources of the history of Turkish thought. In this work, Yusuf Has Hacib revealed her views on religious issues with his unique poetic style. Based on his views, the basic features of the Turkish understanding of religion can be determined. Yusuf Has Hacib reflected many of his views on the Religion of Islam in a literary style in his work. Among these, there are also theological issues. His views on the institution of prophethood are particularly noteworthy. In this respect, in our study, after giving information about the work and the author, Yusuf Has Hacib's vision of prophethood is included; the features that made the prophet Muhammad superior to other prophets and his respect for himself and his descendants were discussed. It is seen that his views on the Prophet, Ahl-i Bayt and Companions reflect the Hanafi-Maturidi interpretation. Our study has been actualized with literature review, source analysis, comparison and evaluation methods

Anahtar Kelimeler

Kalam, Yusuf Has Hacib, Hanafi-Maturidism, Kutadgu Bilig, Prophethood

Kaynakça

• Abdırazakov, Abdıkerim. Yusuf Balasaguni ve Onun Kutadgu Bilig Destanı. Bişkek: 2018.
• Akıncı, Mehmet. “Türk İslam Siyasi Düşüncesi ve Kutadgu Bilig”. Yûsuf Has Hâcib’in Doğumunun 1000. Yılında Kutadgu Bilig Türk Dünya Görüşünün Şâheseri Uluslararası Sempozyumu Bildiriler 18-20 Kasım 2016, ed. Ahmet Kavas, Fatih M. Şeker, Muhammet Tandoğan, Cezmi Bayram, İstanbul: Şen Yıldız Yayıncılık, 2016, 149-161.
• Alıcı, Mustafa. Kutadgu Bilig'de Dini Ögeler. Tokat: Gaziosman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Arslan, Mahmut. “Kutadgu Bilig Üzerine Sosyolojik Düşünceler”. İÜ Sosyoloji Dergisi, İstanbul 1992, s. 131-166.
• Bayraktar, Mehmet. İlim’de İz Bırakan Alimler. Çev. Timur Kozukulov, Bişkek: Türkiye Diyanet Vakfı ve Oş İlahiyat Yayımları, 2016.
• Bulut, Mehmet. Ehl-i Sünnete Göre Müslüman'ın İnanç Esasları. İstanbul: Kampanya Kitapları Yayınevi, 2015.
• Büyük Türk Klasikleri. İstanbul, 1985.
• Ercilasun, Ahmet Bican. Kutadgu Bilig Grameri -Fiil-. Ankara 1985.
• Gökalp, Yusuf. Kutadgu Bilig’de Sahabe ve Ehli Beyt Algısı ve Türk Din Anlayışına Yansımaları. İstanbul: 13. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 2016.
• İbnü’l-Kesîr. Tefsîru’l-Kur’an’i’l-Azîm. thk. Sami b. Muhammed, Riyad: Daru Tayyibe, 1999.
• Kaçalin, Mustafa. Kutadgu Bilig Metni. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, www.kulturturizm.gov.tr.
• Kafesoğlu, İbrahim. “Yazılışının 900. Yılı Münasebetiyle Kutadgu Bilig ve Kültür Tarihimizdeki Yeri”. TED, sy. 1 1970, ss. 1-38.
• Kalberdiev, Abdilaziz. Kırgızların Dünya Tanımında Allah Anlayışı. Oş: Türkiye Diyanet Vakfı ve Oş MÜ İlahiyat Fakültesi İlmi Eserleri: 1., 2013.
• Kılavuz, Ahmet Saim. Anahatlarıyla İslâm Akâidi ve Kelâm'a Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat Basımevi, 2006.
• Lâmişî, Mahmud b. Zeyd. Kitâbü’t-Temhîd li Kavâidi’t-Tevhîd. thk. Abdülmecid et-Türki, Beyrut: 1995.
• Nesefî, Ömer. Metnü’l-Akâid. İstanbul: Fazilet Yay., ts.
• Pekolcay, Necla. İslami Türk Edebiyatı I. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 1994.
• Sofuoğlu, Cemal. Kuran ve Hadis Kültürünün Kutadgu Bilig'deki İzleri. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt 5, 1989.
• Şener, İbrahim - Yıldız, Alim. Türk İslam Edebiyatı. 6. baskı, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2014.
• Şık, İsmail - Sadıker, Ömer. Nübüvvetle İlgili Bazı Kavram ve Konular”. Kelâm ıv Sistematik Kelâm Nübüvvet ve Âhiret, ed. İsmail Şık-Nail Karagöz, Ankara: Altınordu, 2019.
• Taftazânî. Şerhu’l-Akâid. İstanbul: Bahar Matbaası, 1973.
• Tunçel, Muzaffer. Yûsuf Hâs Hâcib Günümüz Türkçesi ile Kutadğu Bilig. Ankara: Sistem Ofset Basımevi, 2019.
• Türker, Sadık. “Fikrî Muhtevası İçerisinde Kutadgu Bilig’in Kültür ve Medeniyet Tarihimizdeki Yeri”. Kutadgu Bilig, sy. 2, İstanbul 2002, ss. 14-28.
• Uyanık, Mevlüt. “Yûsuf Has Hâcib’e göre Mutluluk Bilgisi”, Yûsuf Has Hâcib’in Doğumunun 1000. Yılında Kutadgu Bilig Türk Dünya Görüşünün Şâheseri Uluslararası Sempozyumu Bildiriler 18-20 Kasım 2016, ed. Ahmet Kavas, Fatih M. Şeker, Muhammet Tandoğan, Cezmi Bayram, İstanbul: Şen Yıldız Yayıncılık, 2016.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Peygamber”. DİA. İstanbul 2007, 34: 257-259.
• Yazıcı, Nesimi. İlk Türk-İslam Devletleri Tarihi. Ankara: 2006.
• Yıldırım, Ahmet. “Kutadgu Bilig’de Hz. Peygamber Telakkisi”. Yûsuf Has Hâcib’in Doğumunun 1000. Yılında Kutadgu Bilig Türk Dünya Görüşünün Şâheseri Uluslararası Sempozyumu Bildiriler 18-20 Kasım 2016, Ed. Ahmet Kavas, Fatih M. Şeker, Muhammet Tandoğan, Cezmi Bayram, İstanbul: Şen Yıldız Yayıncılık, 2016.