AİLE BİRLİĞİNİN TEMSİLİ BAĞLAMINDA KAVVÂMLIK SIFATININ TÜRK AİLE HUKUKUNA YANSIMASI

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 291 - 307, 30.12.2022

Vildan Sali Duman

https://doi.org/10.30627/cuilah.1179734

Öz

Aile birliğinin kurulmasını sağlayan kadın ve erkeğin, bu birliği müreffeh bir şekilde devam ettirebilmesi için belirli kurallar çerçevesinde hareket etmesi öngörülmektedir. Nisâ sûresi 34. âyette tanımlandığı şekliyle erkeklerin kadınlardan bazı konularda üstün olması ve ailenin nafakasını temin etme yükümlülüğünden dolayı, ailede erkeğin kadın üzerinde kavvâm olması genel kabul görürken, farklı bakış açıları da bulunmaktadır. İslâm aile hukukunda erkeğin ‘kavvâm’ olması, eski Türk aile hukukunda ‘aile reisliği’ ile karşılığını bulurken, yeni Türk Medenî Kanunu ile yerini ‘ev başkanlığı’na bırakmıştır. Bu değişimin gerekçesini kadın-erkek eşitliğinin sağlanması düşüncesi oluşturmaktadır. Anayasa’nın 10. maddesinde sayılan farklılıklara göre, kadın ve erkek arasındaki mutlak eşitlik, ayırım yapılmamasını gerektirirken, İslâm hukukunda kadın ve erkeğin yaratılış ve kabiliyetlerdeki farklılıklarına dayanarak adalet esasına dayalı hükümler konmaktadır. Türk aile hukukundaki bu düzenleme ile pek çok hükümde kadın, erkekle aynı hak ve sorumluluğa sahip olmaktadır. Bu durum ise aile birliğinin temsilinde problem çıkması halinde çözümü zorlaştıran durumlara sebep olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Hukuku, Kavvâmlık, Aile Reisliği, Kadın ve Erkek, Eşitlik.

REFLECTİON OF THE “QAWWAM” ATTRİBUTE TO TURKİSH FAMİLY LAW İN THE CONTEXT OF REPRESENTATİON OF FAMİLY UNİTY

Öz

It is envisaged that the men and women who establish family unity must act within the framework of certain rules to maintain this unity in a prosperous way. As it is defined in the 34th verse of the chapter of Nisa, the fact that men are superior to women in some matters and that men have the obligation to provide alimony is generally accepted, while there are different points of view. While the man’s being ‘qawwam’ in Islamic Family Law was equivalent to ‘head of the family’ in the old Turkish Family Law, it was replaced by the ‘head of the house’ with the new Turkish Civil Code. The reason for this change is the idea of ensuring gender equality. According to the differences enumerated in article 10 of the Constitution, absolute equality between men and women requires non-discrimination; in Islamic law, provisions based on justice are made based on the differences in the creation and abilities of men and women. Accordingly, in many provisions, women will have the same rights and responsibilities as men. This situation causes something which complicates the solution in case of problems in the representation of family unity.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Qawwam, Family Presidency, Men and Women, Equality

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim. “Tefrik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/277-279. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsned. şrh. Ahmed Muhammed Şakir. 20 Cilt. Mısır: Dârü’l-Maârif, 1949.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Mehir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/389-391. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Başöz, Lütfü - Ramazan Çakmakçı. Atıflı Karşılaştırma Tablolu Yeni ve Eski Kanun Metinleri ile Birlikte Yeni Türk Medeni Kanunu. İstanbul: Legal Yayınları, 2002.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2009.
• Büyüktanır, Tahir. “Türk Medeni Kanunu Değişiklikler ve Yeni Düzenlemelere İlişkin Açıklamalar”. Ankara Barosu Dergisi 2 (2002), 55-110.
• Cârullah, Mûsâ. Hâtun. Ankara: Kitâbiyât, 1999.
• Çakırca, Seda İrem. Kadın Erkek Eşitliği Açısından MK m. 187’nin Değerlendirilmesi. Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan. 2 Cilt. İstanbul: XII Levha Yayıncılık, 2010.
• Çakırca, Seda İrem. “Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 70/2 (2012), 145-164.
• Dalgın, Nihat. Gündemdeki Tartışmalı Dini Konular. 7.Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. Beyrut. Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2013.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. Avnü’l-Ma’bûd şerhu Süneni Ebî Dâvûd, şerh. Azîmâbâdî. 7 Cilt. Suriye: Dârü’l-Menhel Nâşirûn, 2009.
• Ebu Mansur el-Mâtüridî. Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. thk. Fatıma Yusuf el-Haymi. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2004.
• Erbay, Celal. “Nafaka”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/282-285. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 3. Basım, 2010.
• Feyzioğlu, Feyzi Necmeddin. Aile Hukuku. 3. Baskı. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1986.
• Günay, Hacı Mehmet. “Nüşuz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/303-304. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Hatemî, Hüseyin - Kalkan Oğuztürk, Burcu. Aile Hukuku. 4.Baskı. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2014.
• Havutçu, Ayşe. “Evli Kadının Yerleşim Yeri”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7/1 (2005), 29-50.
• Hibri, Azizah. “İslâmi Kadın Tarih Yazımı Üzerine Bir Çalışma veya Biz Bu Yanlış Duruma Nasıl Düştük?”. İslâm ve Kadın: Kadın Çalışmaları Uluslararası Forum Dergisi 5 (1982), 193-206.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşkî. Reddü’l-muhtâr ʿale’d-Dürri’l-muhtâr. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, ts.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebî Muhammed Abdullah bin Ahmed. Muğni fi fıkhi'l-İmam Ahmed b. Hanbel eş-Şeybani. 12 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1984.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-ü İbn Mâce. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l- Ma‘rife, 2012.
• İbn Manzur. Lisânü’l-Arab. 12 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, ts.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-râʾik. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-ma‘rife, 2.Basım, ts.
• Kur’ân Yolu. Erişim 10 Haziran 2022. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mutçalı, Serdar. Arapça-Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları, 2012.
• Muhsin, Amine Vedûd. Kur’an ve Kadın. 2. Baskı. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyn b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2011.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. Sünen el-Nesâî. ed. Ahmed Şemseddin. Lübnan: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Özen, Şükrü – Topaloğlu, Bekir. “Mâtürîdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 28/159-165. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’andaki İslam. 38. Baskı. İstanbul: Yeni Boyut Yayınları, 2000.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc ilâ maʿrifeti meʿânî elfâzi’l-Minhâc. 6 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türasi’l-Arabi, ts.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmi'ul Beyân fi Tefsir'il Kur'ân. thk. Abdu’l-Muhsin et-Türkî. 6 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• Terzioğlu, Hülya. Mâtürîdî’de Kadın Algısı. İstanbul: Gökkubbe, 2018.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenü’t-Tirmizî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• TMK. Türk Medeni Kanunu (Kanun No. 743). Resmî Gazete (04 Nisan 1926/339). Erişim 15 Eylül 2022. https://www.lexpera.com.tr/mevzuat/kanunlar/turk-kanunu-medenisi-743
• TMK. Türk Medeni Kanunu (Kanun No. 4721) Resmî Gazete (08 Aralık 2001/24607). Erişim 15 Eylül 2022. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf
• Topaloğlu, Bekir. İslamda Kadın. 21. Baskı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Türker, Gökçen. “Türk Medeni Kanunu’nda Aile Konutu”. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
• Uçar, Ayhan. “4721 Sayılı Medeni Kanun ile Evliliğin Genel Hükümleri Alanında Yapılan Bir Kısım Değişiklikler Üzerine Düşünceler”. Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi 6/1-4 (2002), 317-332.
• Uyar, Talih. Gerekçeli-İçtihatlı Türk Medeni Kanunu. https://app.e-uyar.com.
• Yavuz, Yunus Vehbi. Kur’an’da Kadın Hak ve Özgürlüğü. 2. Baskı. Mudanya: Feyiz Yayınları, 2011.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, ts.
• Yüksel, Sera Reyhani. “Türk Medenî Kanunu Bakımından Kadın-Erkek Eşitliği”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 18/2 (2014), 175-200.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾikı gavâmizi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. ed. Murat Sülün, çev. Abdulaziz Hatip vd. 5 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
• Zeydân, Abdülkerîm. el-Mufassal -Mezheplere Göre Bütün Yönleriyle Kadın ve Aile Fıkhı Ansiklopedisi-. 15 Cilt. İstanbul: Asalet Yayınları, 2019.