VEZÎR EL-MAĞRİBÎ VE “SİYASET ÜZERİNE” ADLI ESERİ: ANALİZ VE ÇEVİRİ

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 2, 19 - 45, 30.12.2022

Mustafa Vacid Ağaoğlu

https://doi.org/10.30627/cuilah.1191523

Cited By: 1

Öz

Erken dönem İslâm düşüncesi tarihinde birçok yazar ve düşünür tarafından siyasete dair pek çok eser telif edilmiştir. H. 4.-5./M. 10.-11. yüzyıllarda yaşayan, dolayısıyla İslâm medeniyet havzasının altın çağı olarak bilinen dönemde yaşayan Ebü’l-Kâsım Vezîr el-Mağribî, bir müellif ve bürokrat olarak Arap şiiri ve edebiyatı, tarih, jeneoloji (ensâb ilmi), tefsir ve benzeri dallarda çok sayıda eser kaleme almıştır. Fiilen de siyasetin içinde yer alan el-Mağribî’nin, telif ettiği ve günümüze kadar ulaşan eserleri arasında siyasetle ilgili ‘fi’s-Siyâse’ adlı yegâne risalesi de yer almaktadır. Vezîr el-Mağribî, söz konusu eserini dönemin siyasetnamelerindeki mutat yöntem üzere hükümdar eksenli telif etmiştir; bunun özel bir sebebi de muhtemelen bir hükümdar (yönetici) için yazılmış olmasıdır. Eserini kısa ve öz yazan Vezîr el-Mağribî, siyasî düşüncesini “ıslah” ilkesi üzerine oturtmakta ve “sevgi” temelli bir siyaset benimsemektedir.

Anahtar Kelimeler

İslâm Felsefesi, Vezîr el-Mağribî, Siyaset, Islah

Al-Wazīr al-Maghribī and His “Kitāb fī al-Siyāsa/Book of Politics”: Analysis and Translation

Öz

In the history of early Islamic thought, numerous works on politics were written by many writers and thinkers. M. Abū al-Qāsim al-Wazīr al-Maghribī, who lived in the 4th-5th centuries AH / 10th-11th centuries AD in the middle of the Islamic civilization basin and in period also known as the golden age, as an bureaucrat and author, wrote many books of Arabic poetry and literature, history, genealogy, hermenautics and many similar fields. al-Maghribī, who actually involved in politics, also includes his only treatise on politics called ‘fī al-Siyāsa’ among his works that have survived to the present day. al-Wazīr al-Maghribī wrote his work in the axis of the ruler, like the method in the usual politics of the period; A special reason for this is probably that it was written for a ruler (administrator). al-Wazīr al-Maghribī, who wrote his work briefly and concisely, bases his political thought on the principle of “Improvement” and also adopts a policy based on “love”.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, al-Wazīr al-Maghribī, Politics, Improvement

Kaynakça

• Abbâs, İhsân. el-Vezîrü’l-Mağribî Ebü’l-Kâsım el-Hüseyn b. Alî. Amman: Dâruş-Şurûk li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, 1988.
• Apak, Âdem. Anahatlarıyla İslâm Tarihi. 5 Cilt. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Aristoteles. Politika. çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayıncılık, 2017.
• Canatan, Kadir. İslâm Siyaset Düşüncesi ve Siyasetnâme Geleneği. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2014.
• Dâvûdî, Şemsüddîn Muhammed b. Alî b. Ahmed ed-. Tabakâtü’l-müfessirîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1403/1983.
• Deniz, Gürbüz. “İbn Sînâ’nın Ahlaka Ait Risalesi (Risale fi’l Birr ve’l-İsm)”. Diyanet İlmî Dergi 50/1 (Mart 2014), 229-244. https://dergipark.org.tr/tr/pub/did/issue/34676/383306
• Emîn, Muhsin el-. A’yânü’ş-Şîa. thk. Hasan el-Emîn. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Teâruf li’l-Matbuât, 1403/1983.
• Fârâbî. el-Medînetü’l-Fâzıla. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2021.
• Fârâbî. es-Siyâsetü’l-Medeniyye. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2020.
• Fârâbî. et-Tenbîh alâ sebîli’s-sa’âde. thk. Sahbân Halîfât. Amman: el-Câmi’atü’l-Ürdüniyye, 1987.
• Fârâbî. Fusûlün Müntezea. çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2022.
• İbn Ebû Usaybia, Ebü’l-Abbâs Muvaffakuddîn Ahmed b. el-Kâsım. ‘Uyûnü’l-enbâ’ fî tabakâti’l-etıbbâ. thk. Nizâr Rıza. Beyrut: Dâru mektebeti’l-hayât.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şîhâbüddîn Ahmed b. Alî. Lisânü’l-mîzân. nşr. Selmân Abdülfettâh Ebû Gudde. 10 Cilt. Beyrut: Mekteb el-Matbû’âti’l-İslâmiyye, 1423/2002.
• İbn Hallikân, Ebi’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-a’yân ve enbâ’ü ebnâ’i’z-zemân. thk. İhsân Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1398/1972.
• İbn Miskeveyh. Tehzîbu’l-Ahlâk. çev. Abdulkadir Şener, İsmet Kayaoğlu, Cihat Tunç. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2017.
• İbn Sînâ. eş-Şifâ-el-İlâhiyât. thk. el-Eb Kanavâti-Saîd Zâyid.
• İbn Sînâ. fî ‘İlmi’l-Ahlâk. thk. Abdülemîr Şemseddin. Beyrut: eş-Şeriketü’l-‘âlemiyye li’l-kitâb, 1988.
• İbn Sînâ. Kitâbü’s-Siyâse. nşr. Ali Muhammed İsbir. Suriye/Cebele: Bidâyât li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, 2007.
• İbn Sînâ. Risâle fi fezâil’ş-şarâb ve siyâseti’l-beden. thk. Abdülemîr Şemseddin. Beyrut: eş-Şeriketü’l-‘âlemiyye li’l-kitâb, 1988.
• İbn Sînâ. Risâle fî’l-‘ahd. thk. Abdülemîr Şemseddin. Beyrut: eş-Şeriketü’l-‘âlemiyye li’l-kitâb, 1988.
• İbn Sînâ. Risâletü’l-Birr ve’l-İsm. thk. Abdülemîr Şemseddin. Beyrut: eş-Şeriketü’l-‘âlemiyye li’l-kitâb, 1988.
• İbnü’l-Adîm, Ebü’l-Kâsım Kemâlüddîn Ömer b. Ahmed. Buğyetü’t-taleb fî Târîhi Haleb. thk. Süheyl Zekkâr. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr li’t-tibâ’ati ve’n-neşri ve’t-tevzi’.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târih. thk. Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye, 1404/1987.
• Korkut, Şenol. Fârâbî’nin Siyaset Felsefesi Kökenleri ve Özgünlüğü. Ankara: Atlas Yayınları, 2018.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-. el-Ahkâmu’s-sultâniyye ve’l-vilâyâtü’d-dîniyye. thk. Ahmed Mubarek el-Bağdâdî. Kuveyt: Mektebetü dâr İbn Kuteybe, 1409/1989.
• Mâverdî, el-. el-Vezâre Edebü’l-Vezir. thk. Muhammed Süleyman Dâvûd-Fuâd Abdülmunim Ahmed. İskenderiye: Dâr el-câmiât el-Mısrıyye, 1396/1976.
• Mes’ûdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Hüseyn el-. Mürûcü’z-zeheb ve me’âdinü’l-cevher. nşr. Kemâl Hasen Mer’î. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1425/2005.
• Nizâmülmülk. Siyasetnâme. çev. Nurettin Bayburtlugil. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020.
• Okumuş, Ejder. Fârâbî’de Toplum. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2020.
• Özkan, Halit. “Vezîr el-Mağribî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 29 Nisan 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/vezir-el-magribi
• Râzî, Ebû Bekir Muhammed b. Zekeriyyâ er-. et-Tıbbu’r-Rûhânî. nşr. Mahmut Kaya. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
• Şulul, Cevher. “İbn Sînâ’nın Siyaset Felsefesi”. İslâmî Araştırmalar 27/2 (Mayıs 2016), 111-121. https://www.islamiarastirmalar.com/upload/pdf/c4fde0a0f5974ba.pdf
• Tomar, Cengiz. “Mağribîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 29 Nisan 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/magribiler
• Uysal, Enver. Ahlakî Varlık Olarak İnsan. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Vezîr el-Mağribî. Ebü’l-Kâsım el-Hüseyn b. Alî. Edebü’l-havâs fi’l-muhtâr min belâgâti kabâ’ili’l-‘Arab ve ahbârihâ ve ensâbihâ ve eyyâmihâ. nşr. Hamed el-Câsir. Riyad: Dâru’l-Yemâme, 1400/1980.
• Vezîr el-Mağribî. Kitâb fi’s-Siyâse. thk. Sâmî ed-Dehhân. Dımaşk: el-Ma’hedü’l-Fransî bi-Dımaşk li’d-Dirâsâti’l-‘Arabiyye, 1367/1948.