Religious Education Textbooks Published After 1982 In Terms of Understanding of Religion (An Example of the 5th Grade Faith Learning Domain)

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 1 - 17, 31.12.2024

Ahmet Düzenli

https://doi.org/10.30627/cuilah.1534536

Öz

When we look at the prominent subjects of the history of education that started with the history of humanity, we should consider religious education in the first place. However, it is obvious that the transformation and development processes that the history of education has undergone in the scientific sense have not been at the same speed in the field of religious education. The main reason for this can be expressed as the fact that religious education is primarily and directly affected by the historical, cultural, political and economic development processes of the country in which it is located. It is also possible to see this situation clearly when viewed from a broad framework within the general history. As a matter of fact, the question of whether the Religious Culture and Moral Knowledge courses, which started to be taught compulsorily in primary and secondary education in Turkey after 1982, are affected by the political and cultural atmosphere of the period in which they take place, and if so, at what level in terms of religious understandings. Therefore, in order to reveal this effect clearly and comprehensibly, it is important to identify and interpret the understanding of religion in the textbooks to which the students are directly addressed. In our study, in this context, a sample of the 5th grade level textbooks published from 1982 to the present day has been formed and it is aimed to reveal the periodical transformation through the understanding of religion in these books. In the study, firstly, classifications related to religious understandings were put forward, then a classification suitable for the purpose of the study was determined and 5th grade textbooks were analysed in terms of religious understanding. As a result of our study in the context of religious understandings and the periodical distinctions made according to the determined criteria, it was determined that some religious understandings were prioritised more in certain periods compared to other periods, and it was concluded that the political, cultural and scientific infrastructure of the period directly or indirectly shaped the textbooks.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Religious Teaching, Religious Culture and Moral Knowledge, Understanding of Religion, Textbooks.

DİN ANLAYIŞI AÇISINDAN 1982 SONRASI YAYIMLANAN DİN ÖĞRETİMİ DERS KİTAPLARI (5. SINIF İNANÇ ÖĞRENME ALANI ÖRNEĞİ)

Öz

İnsanlık tarihiyle başlayan eğitim tarihinin önde gelen konularına bakıldığında din eğitimini ilk sıralarda saymamız gerekir. Bununla beraber eğitim tarihinin bilimsel anlamda geçirdiği dönüşüm ve gelişim süreçlerinin din eğitimi alanında aynı hızda olmadığı aşikardır. Bunun temel sebebi, din eğitiminin içinde bulunduğu ülkenin tarihsel, kültürel, siyasal ve ekonomik gelişim süreçlerinden öncelikli ve doğrudan etkilenmesi olarak ifade edilebilir. Genel tarih içerisinde geniş bir çerçeveden bakıldığında da bu durumu açıkça görmek mümkündür. Nitekim Türkiye’de 1982 yılından sonra zorunlu olarak ilk ve ortaöğretim düzeyinde okutulmaya başlayan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi derslerinin, içinde bulunduğu dönemin siyasal ve kültürel atmosferden etkilenip etkilenmediği, etkilendiyse din anlayışları açısından hangi düzeyde etkilendiği sorusu yanıt aramaktadır. Dolayısıyla bu etkinin açık ve anlaşılır şekilde ortaya konulabilmesi için, birebir öğrencinin de muhatap olduğu ders kitaplarındaki din anlayışlarının tespiti ve yorumlanması önem arz etmektedir. Çalışmamızda da bu bağlamda 1982’den günümüze kadar yayımlanmış 5. sınıf düzeyinde okullarda okutulan DKAB ders kitaplarından bir örneklem oluşturulmuş, bu kitaplardaki din anlayışları üzerinden dönemsel dönüşümün ortaya konması hedeflenmiştir. Çalışmada ilk olarak din anlayışlarıyla ilgili tasnifler ortaya konulmuş, ardından çalışmanın amacına uygun bir tasnif belirlenerek 5. sınıf ders kitapları din anlayışı açısından incelenmiştir. Din anlayışları ve belirlenen kriterlere göre ortaya konulan dönemsel ayrımlar bağlamında yaptığımız çalışma neticesinde, belirli dönemlerde bazı din anlayışlarının diğer dönemlere nispeten daha ön planda tutulduğu tespit edilmiş, dönemin siyasal, kültürel ve bilimsel altyapısının ders kitaplarına doğrudan veya dolaylı olarak yön verdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Din Öğretimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Din Anlayışı, Ders Kitapları.

Kaynakça

• Açık, A., & Macit, A., & Yiğit, H., & Doğan, E. Ö., & Diğerleri. (2015). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: MEB.
• Açık, A., & Macit, A., & Yiğit, H., & Doğan, E. Ö., & Diğerleri. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: MEB.
• Akgül, M., & Albayrak, A., & Çatal, A., & Kara, A., & Diğerleri. (2007). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: MEB.
• Akyüz, N. (2002). İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din Anlayışı Ölçeği Üzerine Bir Pilot Araştırma, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43, sy. 1., 123-134.
• Arvasi, T. Z., & Çilingir, D. (1996). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: Öğün
• Asri, S. (2011). Ortaöğretim din kültürü ve ahlak bilgisi öğretiminde öğretim programı ders kitabı uyumu. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Asri, S. (2018). “Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretiminde Öğretim Programı Ders Kitabı Uyumu”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi. (5), 9-50.
• Aşlamacı, İ. (2018). İlahiyat fakültesi öğrencilerinin İslâm anlayışları üzerine bir inceleme (İnönü Üniversitesi örneği). İslam ve Yorum II: Temel Tartışmalar, İmkânlar ve Sorunlar. 3. Ed: Fikret Karaman. 457-483. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları.
• Bahçekapılı, M. (2014). Türkiye’de Din Eğitiminin Dönüşümü (1997-2012). İstanbul: İlke Yayınları.
• Çapcıoğlu, F. (2024). İnanç Öğretimi. C. Tosun vd. içinde, Değişen ve Dönüşen Dünyada Din Eğitimi ve Öğretimi (pp. 75-111), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Çetin, O., & Öcal, M., & Algül, H. (1993). Din kültürü ve ahlak bilgisi 1. sınıf ders kitabı (1. Baskı). İstanbul: Altın Kitap.
• Demir, R. (2017). “Özel Eğitim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabının Çeşitli Açılardan İncelenmesi”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9, 103-132.
• Düzenli, A. (2023). Din Anlayışı Açısından 1982 Sonrası Yayımlanan Din Öğretimi Ders Kitapları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Erdoğan, İ., & Demirpolat, E., & Çelik, R., & Acar, G. E., & Diğerleri. (2022). Din kültürü ve ahlak bilgisi ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: Lisans.
• Eroğlu, A. H., & Kılıç, R., & Adam, B. (2014). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı öğretmen kılavuz kitabı (5. Baskı). Ankara: Gizem.
• Genç, N. (2012). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). İstanbul: Netbil.
• Genç, N. (2016). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (5. Baskı). İstanbul: Netbil.
• Gülle, A., & Kaya. (1994). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). İstanbul: Gendaş Dağıtım.
• Kızılabdullah, Y. (2024). Geçmişten Bugüne Din Eğitiminin Gelişimi ve Dönüşümü. C. Tosun vd. içinde, Değişen ve Dönüşen Dünyada Din Eğitimi ve Öğretimi (pp.3-16), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Komisyon. (2002). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5 sınıf ders kitabı. (1. Baskı). Ankara: MEB.
• Kutlu, S. (2005). “İslâm Mezhepleri Tarihinde Usûl Sorunu”. İslâmî İlimlerde Metodoloji: Usûl Mes’elesi 1, İstanbul: Ensar Neşriyat. 391-440.
• Osmanoğlu, C. (2015). “Ders Kitaplarına Göre Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Din Anlayışı. The Journal Of Academic Social Science Studies 31, 265-285.
• Pınarbaşı, B. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: Dikey.
• Şahinbaş M. (2010). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (3. Baskı). Ankara: Tuna Matbaa.
• Şahinbaş, M., & Kabakçı, A. (2005). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: Tutku.
• Tekin, A. (1998). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: Gizem Yayınları.
• Tosun, C., Doğan, R., & Korkmaz, A., (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 4 8. Ankara: Nobel.
• Tosun, C. (2024). Din Öğretiminde Ders Kitabı ve Yardımcı Materyal Ahlak Öğretimi. C. Tosun vd. içinde, Değişen ve Dönüşen Dünyada Din Eğitimi ve Öğretimi (pp.37-45), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Uludağ, S., & Hökelekli, H., & Uysal, E. (2001). Din kültürü ve ahlak bilgisi 1. sınıf ders kitabı (4. Baskı). İstanbul: Ülke.
• Ünal, M. (2016). İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi 5. sınıf ders kitabı (1. Baskı). Ankara: Doku.
• Yılmaz, M. (2015). “İnanç Öğrenme Alanları Açısından Lise Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarının İncelenmesi”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(3), 117-134.
• Yürük, T. (2010). “Cumhuriyet Dönemi Din Öğretimi Program Anlayışları”. Dini Araştırmalar Dergisi, 13 (34), 69-86.
• Yürük, T. (2011). “Cumhuriyet Döneminde Din Derslerinin Statüsü ile İlgili Tartışma ve Öneriler”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/52, 239-254.
• Yürük, T. (2015). “Cumhuriyet Dönemi Din Öğretimi Programlarında Farklı Din Anlayışlarına Ayrılan Yer”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 15(1), 55-75.
• Yürük, T., & Topchubaev, K. (2022). “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programlarının İncelenmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 22(1), 415-436. https://doi.org/10.30627/cuilah.1100948
• Zengin, M. & Gümüşay, İ., (2020). “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitapları Üzerine Bibliyografik Bir Çalışma (1982-2019)”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 9, 117-186.