URAL TOPLULUKLARINDAN İZHORLARIN/İNGRİANLARIN İNANIŞLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 1, 192 - 205, 30.06.2025

Mehmet Mustafa Erkal

https://doi.org/10.30627/cuilah.1531025

Öz

Rusya’nın kuzeybatısında yaşayan İngria halkının geleneksel inançları, bölgenin stratejik konumu ve İsveç, Rusya, Finlandiya gibi komşu medeniyetlerin kültürel kesişim noktasında bulunması nedeniyle kendine özgü bir yapı oluşturmuştur. Animizm ve şamanizm temelli ruhani uygulamalar ile doğaya duyulan derin saygının izlerini taşıyan bu inanç sistemi, mitler, efsaneler ve halk masalları aracılığıyla korunmuş ve sözlü anlatı geleneğiyle günümüze kadar ulaşmıştır. İzhor halkı özelinde incelendiğinde, doğa ruhları, koruyucu varlıklar (haltiaz) ve atalara duyulan saygının, Avrasya’nın geniş dinî ve kültürel mirasıyla benzerlik gösterdiği görülmektedir. Bu çalışma, İzhorların geleneksel inanışlarını ele alarak animist ve şamanistik unsurların Hıristiyanlık ile nasıl sentezlendiğini analiz etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, tarihsel kaynaklar, etnografik veriler ve karşılaştırmalı analiz yöntemi kullanılarak İzhorların dinî yapısının doğa merkezli bir anlayış üzerine kurulu olduğu tespit edilmiştir. Özellikle doğa ruhlarına duyulan saygı ve koruyucu varlık inancı, geleneksel Türk inanışlarıyla dikkat çekici paralellikler sergilemektedir. Her iki kültürde de doğayla kurulan güçlü bağ, ritüeller ve mitolojik anlatılar üzerinden kendini göstermektedir. Bu bağlamda, İzhor inanışlarının Avrasya kültürel sürekliliği içerisinde değerlendirilmesi, yerel halkların dinî yapılarının zaman içinde nasıl değiştiğini ve dış etkilerle nasıl şekillendiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi , İngrianlar , İzhorlar , Ural Toplulukları , Haltiaz.

An Evaluation of the Beliefs of the Izhorians/Ingrians, an Uralic Community

Öz

The traditional beliefs of the Ingrian people living in northwestern Russia have formed a unique structure due to the strategic location of the region and the cultural intersection of neighboring civilizations such as Sweden, Russia and Finland. This belief system, which bears the traces of animism and shamanism-based spiritual practices and deep respect for nature, has been preserved through myths, legends and folk tales and has survived to the present day through oral narrative tradition. An examination of the Izhor people reveals that the respect for nature spirits, guardian entities (haltiaz) and ancestors is similar to the wider religious and cultural heritage of Eurasia. This study aims to analyze how animistic and shamanistic elements are synthesized with Christianity in the traditional beliefs of the Izhor. Drawing upon historical sources, ethnographic data and comparative analysis, this study establishes that that the Izhorian religious structure is based on a nature-centered worldview. In particular, the respect for nature spirits and the belief in protective beings exhibit remarkable parallels with traditional Turkish beliefs. In both cultures, the strong bond established with nature manifests itself through rituals and mythological narratives. In this context, the evaluation of Izhor beliefs within the Eurasian cultural continuum reveals how the religious structures of local peoples have changed over time and how they have been shaped by external influences.

Anahtar Kelimeler

History of Religions , İngrians , İzhorians , Uralic Communities , Haltiaz.

Kaynakça

• Arık, Durmuş. Hıristiyanlaştırılan Türkler (Çuvaşlar). Dışkapı-Ankara: Aziz Andaç Yayınları, 1. basım., 2005.
• Austin, Paul M. “Soviet Karelian: The Language that Failed”. Slavic Review 51/1 (1992), 16-35. https://doi.org/10.2307/2500259
• Bako, Elemer. “The Minor Finno-Ugrian Languages”. The Quarterly Journal of the Library of Congress 23/2 (1966), 116-137.
• Begunova, Yu. K. “Drevnerusskiye istoçniki ob içortse pelgusii-filippe, uçastnike nevskoy bitvı 1240 g.” 1981. Erişim 04 Mart 2025. https://begunov.spb.ru/index5708.html
• Erkal, Mehmet Mustafa. “Estonların Geleneksel İnanışları Üzerine”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 65/2 (30 Kasım 2024), 903-922. https://doi.org/10.33227/auifd.1518719
• Fell, Elena. “Izhorians: A Disappearing Ethnic Group Indigenous to the Leningrad Region”. Acta Baltico-Slavica 43 (31 Aralık 2019), 206-228. https://doi.org/10.11649/abs.2019.010
• Kallio, Kati. “Interperformative Relationships in Ingrian Oral Poetry”. Oral Tradition 25/2 (01 Ekim 2010). https://doi.org/10.1353/ort.2010.0019
• Koçkurkina, S.İ. vd. Pis’menniye izvestiya o karelah. Petrozavodsk “Kareliya”: Kir’yaj Krayevedskiy tsentr p. Kurkiyoki, 1990. https://www.koob.ru/kochkurkina_s_i/pismennye_izvestiya_o_karelah
• Konʹkova, O.İ. “Kalendarnıye prozdniki ijor”. Elektronnaya biblioteka Muzeya antropologii i etnografii im. Petro Velikogo (Kunstkamera) RAN. 323-336, ts. https://lib.kunstkamera.ru/files/lib/978-5-88431-189-3/978-5-88431-189-3_23.pdf
• Konʹkova, O.İ. - D’yaçkov, N.A. Posobie po ijorskomu yazıku. Sankt Peterburg: Tsentr korennih naradov Leningradskoy oblasti, 2014. http://www.forumnarodov47.ru/docs/-jtk.pdf
• Konʹkova, Olʹga Igorevna. Ižora: očerki istorii i kultury. Sankt Peterburg: MAĖ RAN, 2009.
• Konkova, O.İ. - Kokko, V.A. İngermanlandskiye finnı. Sankt-Peterburg: Rossiyskaya Akademiya nayk, 2009. https://www.academia.edu/23198281/%D0%98%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%BD%D1%8B
• Korpela, Jukka. The World of Ladoga: Society, Trade, Transformation and State Building in the Eastern Fennoscandian Boreal Forest Zone C. 1000-1555. LIT Verlag Münster, 2008.
• Lettus, Henricus. The Chronicle of Henry of Livonia. çev. James A. Brundage. Madison: The University of Wisconsin Press, 1961.
• Matley, Ian M. “The Dispersal of the Ingrian Finns”. Slavic Review 38/1 (Mart 1979), 1-16. https://doi.org/10.2307/2497223
• The Chronicle of Novgorod 1016-1471. çev. Robert Michell - Nevill Forbes. London: Office of the Society, 1914.
• Okladnikova, Elena - Kandaryan, Levon. “Sacred Landscape in Modern Russia’s Cultural and Historical Policy Through the Eyes of St. Petersburg and the Leningrad Region Residents”. Sociologija i Prostor. https://doi.org/10.5673/sip.55.3.3
• Pangina, Tatyana. “İjorı. Çast vtoraya”. Pro Otradnoye. 16 Şubat 2018. Erişim 13 Mart 2025. https://protradnoe.ru/
• Peregi, Dora. “The Ingrian Finns - A Historical Overview”. The Finno-Ugric World. ed. György Nanovfszky - Antal Bartha. Budapest: Teleki László Foundation, 2004.
• Rydving, Håkan - Kaikkonen, Konsta. Religions around the Arctic: Source Criticism and Comparisons. Elektronisk resurs: Stockholm: Stockholm University Press, 2022.
• Sedov, V.V. Finno-ugrı i baltı v epohu srednevekov’ya. Moskva: Akademiya Nayk SSSR, 1987.
• Tatişçev, Vasiliy Nikitiç. “Sobraniye soçineniy toma 7 i 8 Istoriya rossiyskaya: okonçaniye, Rabotı raznih let”. Moskva: Ladomir, 1996.
• Västrik, Ergo-Hart. “The Waters and Water Spirits in Votian Folk Belief”. Folklore: Electronic Journal of Folklore 12 (1999), 16-37. https://doi.org/10.7592/FEJF1999.12.spirits Fenno-Ugria. “Isurid”. Erişim 23 Nisan 2025. https://fennougria.ee/rahvad/laanemeresoome-rahvad/isurid/
• Bol’şaya rossiyskaya entsiklopediya. “İjora”. 23 Haziran 2023. Erişim 11 Mart 2025. https://bigenc.ru/c/izhora-2d6463
• Vsya strana. “Religiya İjortsev — Vserossiyskiy konkurs etniçeskoy muzıki «Vsya strana»”. Erişim 18 Ekim 2024. https://all-country.ru/articles/religiya-izhorczev/
• Den’ Sankt-Peterburga - Korotko i yasno o samom intirisnom. “Vera i verovaniya”. Erişim 11 Mart 2025. https://xn----stb8d.xn--p1ai/portfolio_categories/27-05-den-sankt-peterburga/