BOWEN AİLE TERAPİSİNİN MANEVİ DANIŞMANLIK VE REHBERLİĞE UYARLANMASI

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 1, 112 - 135, 30.06.2025

Gazali Mutlu , Asude Coşkunsever

https://doi.org/10.30627/cuilah.1633687

Öz

Bowen Aile Terapisi, bireyin duygusal işleyişini aile sistemi içinde ele alan, nesiller arası aktarımları ve bireyselleşme sürecini merkeze alan sistemik bir terapi yaklaşımıdır. Bu çalışmanın amacı, Bowen aile terapisi kuramının temel kavramları ve uygulamalarının manevi danışmanlık ve rehberliğe nasıl entegre edilebileceğini ele almaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmış, ilgili literatür taranmıştır. Araştırmada uygulanabilir zemin, dini duygu ve Allah’ın merkezde olduğu sağlıklı üçgenler kurulması yolu ile gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Bowen teorisi, duygusal, his ve zihinsel olmak üzere üç temel sistem üzerine inşa edildiğinden, bu sistemlerle dini duygu arasındaki ilişki araştırılmıştır. Bununla birlikte, Tanrı’nın merkezde olduğu sağlıklı üçgenlerin de entegrasyon için bir zemin oluşturmaktadır. Özellikle Tanrı ile dua üzerinden kurulan üçgenlerin, ilişkilerdeki sorunların çözümünde kolaylık sağladığına dair bulgular bu entegrasyonu desteklemektedir. Çalışmanın son kısmında ise Bowen aile terapisini kullanmak isteyen manevi danışmanlar için Bowen teori temel alınarak oluşturulan vaka formülasyonu ve danışmanlık için bir görüşme planı sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi , Bowen Aile Terapisi , Manevi Danışmanlık ve Rehberlik , Dini Duygu

Adapting Bowen Family Therapy to Spiritual Counselling and Guidance

Öz

Bowen Family Therapy is a systemic approach that examines an individual's emotional functioning within the family system, focusing on intergenerational patterns and the process of differentiation. The purpose of this study is to examine how the basic concepts and applications of Bowen family therapy theory can be integrated into spiritual counseling and guidance. In the study, the document analysis method was used, and the relevant literature was reviewed. The study attempted to establish a practical foundation by fostering religious sentiment and constructing healthy triangles with God at the center. Since Bowen theory is built on three basic systems -emotional, affective, and intellectual- the relationship between these systems and religious emotion has been investigated. Additionally, God-centered triangles provide a foundation for integration. Findings suggest that triangles involving God, especially those formed through prayer, help resolve relationship issues, supporting integration. In the final part of the study, a case formulation based on Bowen theory and a counseling session plan are presented for spiritual counselors who want to use Bowen family therapy.

Anahtar Kelimeler

Bowen Family Therapy , Spiritual Counseling and Guidance , Religious Emotion

Kaynakça

• Abdullah, Somaya. “Islam and counseling: models of practice in Muslim communal life.” Journal of Pastoral Counseling 42 (2007), 42-55.
• Acar Bulu, Özlem. “Bowen Aile Terapisinin dini ve Manevi Boyutu”. Aile Terapisi Manevi Yönelimli Bir Perspektif. 23-46. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 1. Basım, 2020.
• Aka, Muharrem. “Dine ve Kültüre Duyarlı Psikolojik Danışmanlık-I: Manevi Danışmanlık Perspektifinden Kuramsal Analizler”. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi 2 (30 Aralık 2020), 201-233.
• Akkaya, Melike Nursultan. Kabul ve kararlılık terapisi ve manevi danışmanlık uygulamaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Altaş, Nurullah. Hastanelerde Din ve Moral Hİzmetleri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Ardito, Rita B. - Rabellino, Daniela. “Therapeutic alliance and outcome of psychotherapy: historical excursus, measurements, and prospects for research”. Frontiers in psychology 2 (2011), 270.
• Azhar, M. Z. vd. “Religious Psychotherapy in Anxiety Disorder Patients”. Acta Psychiatrica Scandinavica 90/1 (Temmuz 1994), 1-3. https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.1994.tb01545.
• Bowen, Murray. “Family Therapy in Clinical Practice”. Jason Aronson, 620.
• Bowen, Murray - Kerr, Michael E. Family Evaluation. W. W. Norton & Company, 1988.
• Bridge, Esra Nihan. “Review of a case study in light of Bowen theory: Differentiation of self”. Yaşam Becerileri Psikoloji Dergisi 3/5 (2019), 65-72.
• Butler, Mark H. vd. “Prayer as a Conflict Resolution Ritual: Clinical Implications of Religious Couples’ Report of Relationship Softening, Healing Perspective, and Change Responsibility”. The American Journal of Family Therapy 30/1 (Ocak 2002), 19-37. https://doi.org/10.1080/019261802753455624.
• Butler, Mark H. - Harper, James M. “The Divine Triangle: God in the Marital System of Religious Couples”. Family Process 33/3 (Eylül 1994), 277-286. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.1994.00277.
• Coşkunsever, Asude. “Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Alanında Yüksek Lisans Yapan Öğrencilerin Alandan Beklentileri”. Dergiabant 11/2 (30 Kasım 2023), 298-322. https://doi.org/10.33931/dergiabant.1332226
• Dallos, Rudi - Draper, Ros. An Introduction To Family Therapy: Systemic Theory and Practice. McGraw-Hill Education (UK), 3th edition., 2010.
• Dallos, Rudi - Draper, Rosalind. An Introduction to Family Therapy: Systemic Theory and Practice. Maidenhead, Berkshire, England: Open University Press, 3rd ed., 2010.
• Demirbilek, Melahat. “Aile danışmanlığı: Bir uygulama örneği”. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care 10/2 (2016), 109-120.
• Ekşi, Halil. Aile Terapisi Manevi Yönelimli Bir Perspektif. Nobel Akademik Yayıncılık, 2023.
• Ekşi, Halil - Turgut, Tuba. Bilişsel Davranışçı Terapi Manevi Perspektifli Teori ve Uygulamalar. Nobel Akademik Yayıncılık, 2022.
• Frame, Marsha Wiggins. “The Spiritual Genogram in Family Therapy”. Journal of Marital and Family Therapy 26/2 (Nisan 2000), 211-216. https://doi.org/10.1111/j.1752-0606.2000.tb00290.
• Gehart, Diane. Mastering Competencies in Family Therapy: A Practical Approach to Theories and Clinical Case Documentation. Australia: Cengage Learning, 4th edition., 2021.
• Göcen, Gülüşan. Kavram Atlası: Din Psikolojisi I. Ankara: Gazi Kitabevi, 2020.
• Gökler, Rıza - Atamtürk, Elvan. “Ebeveynlik rollerindeki değişim”. Sosyal Politika ve Sosyal Hizmet Çalışmaları Dergisi 2/2 (2021), 151-177.
• Gül, Muhammed Emin - Şentürk, Habil. “Türkiye’de Dini/Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetlerine Genel Bir Bakış”. RUSUH Uşak Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 1/2 (30 Aralık 2021), 115-133.
• Heiden Rootes, Katie M. vd. “Bowen Family Systems Theory and Spirituality: Exploring the Relationship Between Triangulation and Religious Questing”. Contemporary Family Therapy 32/2 (Haziran 2010), 89-101. https://doi.org/10.1007/s10591-009-9101-y
• İncir, Zeynep Vural. Manevi danışmanlıkta naratif terapi ve anlam arayışı. Bursa Uludağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Işık, Erkan - Bulduk, Sabiha. “Psychometric Properties of the Differentiation of Self Inventory‐Revised in Turkish Adults”. Journal of Marital and Family Therapy 41/1 (Ocak 2015), 102-112. https://doi.org/10.1111/jmft.12022 Işık, Harun. “Ceza infaz kurumu bağlamında manevi rehberliğin teorik temelleri: İngiltere ve Türkiye’deki uygulamaların karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi”. Manevî Danışmanlık ve Rehberlik, 215-236.
• Jankowski, Peter J. - Vaughn, Marsha. “Differentiation of Self and Spirituality: Empirical Explorations”. Counseling and Values 53/2 (2009), 82-96. https://doi.org/10.1002/j.2161-007X.2009.tb00116.
• Kerr, Michael E. Bowen Theory’s Secrets: Revealing the Hidden Life of Families. WW Norton & Company, 2019. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=aj5kDwAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT7&dq=kerr+bowen+theory%27s+secrets&ots=k1JoXMQS8A&sig=ceSWGdraHtg-30qfaexCxOhyfag
• Kerr, Michael E - Bowen, Murray. “Family Evaluation: An Approach Based on Bowen Theory”. WW Norton & Company.
• Kılınçer, Hatice. Maneviyat yönelimli aile danışmanlığı: Yaşantısal aile danışmanlığı çerçevesinde bir model önerisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021.
• Kılınçer, Hati̇ce. Maneviyat Yönelimli Aile Danışmanlığı: Yaşantısal Aile Danışmanlığı Çerçevesinde Bir Model Önerisi. Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2021.
• Kıral, Bilgen. “Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi”. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/15 (2020), 170-189.
• Koç, Mustafa. “Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Cezaevlerindeki Manevi Danışmanlık Ve Rehberlik Hizmetleri (1950-2018): Sınırlılıklar Ve Bir Eğitim Programı Önerisi”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2019), 8-47.
• Koç, Mustafa. “Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Öğrenci Yurtları ve Gençlik Merkezlerindeki Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Hizmetleri (2013-2021): Sınırlılıklar ve Bir Eğitim Programı Önerisi”. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi 3 (30 Haziran 2021), 135-201.
• Koç, Mustafa. “Manevî-[Psikolojik] Danışmanlık ile İlgili Batı’da Yapılan Bilimsel Çalışmaların Tarihi ve Literatürü (1902-2010) Üzerine Bir Araştırma - I”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 12/2 (01 Haziran 2012), 201-237.
• Koç, Mustafa. “Türkiye’deki manevi danışmanlık ve rehberlik çalışmaları bağlamında ‘I. Uluslararası Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Kongresi’ (2016) üzerine bibliyometrik analizler”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/2 (2016), 37-94.
• Kolektif. Manevi Yönelimli Psikolojik Danışma. ed. Halil Ekşi. Nobel Akademik Yayıncılık, 2024.
• Kolektif. Psikoterapi ve Psikolojik Danışmada Manevi Yönelimli 101 Teknik. ed. Halil Ekşi. Nobel Akademik Yayıncılık, 2023.
• Köylü, Mustafa - Altaş, Nurullah. Dini Danışmanlık ve Din Hizmetleri. Dem Yayınları, 2017.
• Kurşuncu, Mustafa Alperen - Baştemur, Şule. “Family Triangulation Experiences of Turkish Young Women”. Educational Policy Analysis and Strategic Research 14/3 (Eylül 2019), 312-329.
• Mert, Abdullah - Topal, İlyas. “Benlik Ayrımlaşmasının Manevi Yönelimi Yordayıp Yordamadığını ve Bazı Değişkenler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. OPUS International Journal of Society Researches 8/14 (2018), 68-91.
• Metcalf, Linda (ed.). Marriage and Family Therapy: A Practice-Oriented Approach. New York: Springer Pub. Co, 2011.
• Nural, Ayşe. Manevi danışmanlık ve hümanist psikoterapi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Özburun, Nazlı. “Derleme: Genel sistem teorisinden etkilenen aile terapisi modellerinin karşılaştırılması”. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi 1/2 (2018), 172-188.
• Özburun, Nazlı. “Derleme: Genel sistem teorisinden etkilenen aile terapisi modellerinin karşılaştırılması”. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi 1/2 (2018), 172-188.
• Pazarlı, Osman. Din Psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi, 3. Baskı., 1982.
• Reiter, Michael. Case Conceptualization in Family Therapy. Pearson, 1st edition., 2014.
• Ribot, Théodule. “Dinî Duygu”. çev. Mustafa Şekip Tunç. Hikmet Yurdu: Düşünce – Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi 7/13 (2014), 303-321.
• Sarı, Enver. “İslamî Değerleri Yaşam Biçiminde Öncelikli Danışanlara Yönelik Psikolojik Danış-ma: İslamî Psikolojik Danışma Model Önerisi”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik içinde, ed. Ali Ayten, Mustafa Koç ve Nuri Tınaz 1 (2016), 135-155.
• Sauerheber, Jill Duba vd. “Counseling Muslim Couples From a Bowen Family Systems Perspective”. The Family Journal 22/2 (Nisan 2014), 231-239. https://doi.org/10.1177/1066480713514937
• Söylev, Ömer Faruk. “Dini danışma ve rehberliğin temel kavramları ve tarihi arka planı üzerine bir değerlendirme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/1 (2017), 255-296.
• Sungur, Erol. “Postmodern tüketim kültürü ve değişen Müslüman kimliği”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/5 (01 Aralık 2014), 131-165.
• Şahin, Yahya. “Using spiritual genograms in family therapies”. Spiritual Psychology and Counseling 3/1 (2017), 47-60.
• Şirin, Turgay. Dini danışma ve rehberlik: İhsan modeli manevi danışmanlık. MİM Akademi Yayınları, 2015. http://openaccess.izu.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12436/5276
• Weeks, Gerald R. - Fife, Stephen T. Couples in treatment: Techniques and approaches for effective practice. New York: Routledge, 3th edition., 2014. https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203865699/couples-treatment-gerald-weeks-stephen-fife