Kuzgun Formasyonu Tüfitinin Jeokimyası ve Endüstriyel Hammadde Potansiyeli

Yıl 2013, Cilt: 28 Sayı: 2, 61 - 76, 25.07.2016

Sedat Türkmen Fevzi Öner Hidayet Taga

Öz

Adana ve Mersin arasında yüzeylenen Miyosen yaşlı Kuzgun formasyonu Salbaş tüfit üyesi olarak adlandırılan birimden alınan örneklerin mineralojik ve jeokimyasal bileşimi belirlenmiştir. Salbaş tüfiti mineralojik olarak kuvars, feldispat, biyotit gibi birincil ve kil, zeolit, kalsit gibi ikincil minerallerden oluşmaktadır. Jeokimyasal olarak toleyitik karakterli olan tüfit köken olarak riyodasit, trakiandezit ve andezit bileşimli olup, volkanik yay bölgesinde oluşan magmaların ürünüdür. Salbaş tüfitinin betonda tek başına veya katkı malzemesi olarak kullanılmasına yönelik yapılan laboratuvar çalışmalarında, çimento yerine bu malzemenin kullanılması ile elde edilen betonun mukavemetinin düşük olduğu tespit edilmiş ve yüksek mukavemetli beton yapımında sorunlar ortaya çıktığı görülmüştür. Ancak betonda katkı maddesi (tras) olarak çimentoya %10 oranında eklendiğinde betonun mukavemet değerlerinde artış olduğu saptanmıştır. Bu gözlem Salbaş tüfitinin düşük dozlu beton olarak isimlendirilen RCC yapımında sorunsuz bir şekilde katkı malzemesi olarak kullanılabileceğini ve bu kullanım şekli ile özellikle baraj yapımında ekonomik anlamda önemli avantajlar sağlayacağını göstermiştir

Anahtar Kelimeler

Salbaş tüfiti, Tras, RCC beton, Endüstriyel hammadde

Geochemistry of the Kuzgun Formation Tüffite and its Industrial Raw Material Potential

Öz

Mineralogical and geochemical properties of samples collected from the unit called as Salbaş tuffite member of the Kuzgun Formation of the Miocene age cropping out between Adana and Mersin have been determined. The Salbaş tuffite is composed of primary minerals such as quartz, feldspar, biotite and secondary minerals such as clay, zeolite, calcite. The tuffite geochemically has a toleitic character and rhyo-dacitic, traki-andesitic and andesitic composition and it is originated from magmas formed at a volcanic arc environment. Laboratuary works for usability of the Salbaş tuffite in concrete as an additive or purer have revealed that the concrete produced by use of the tuffite instead of cement has a low strength and problems occur, in producing of high-strength concrete. However, increases in strength values of the concrete have been determined when it is added to cement in a proportion of 10% as an additive. This observation show that the Salbaş tuffite can be used with no problems for production of the Roller Compacted Concrete (RCC) called as poor concrete and this usage has an economically important advantage in mainly dam buildings

Anahtar Kelimeler

Salbaş tuffite, Tras, RCC concrete, Industrial raw material

Kaynakça

• 1. Schmidt, G. C., 1961. Stratigraphic Nomenclature for the Adana Region Petroleum District VII: Petroleum Administration Bull. 6,47–63.
• 2. Yetiş, C., Demirkol, C., 1986. Adana Baseni Batı Kesiminin Detay Jeolojik Etüdü: MTA Raporu Derleme No. 8037-8037 a, 187s. (yayımlanmamış).
• 3. Yetiş, C., Demirkol, C., Lagap, H., Ünlügenç, U. C., 1991. Kozan-K20 Paftası: MTA 1:100000 Ölçekli Açınsama Nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Ser. No: 36, 18s.
• 4. Öğrünç, G., 1996. Yenice (Tarsus) Kuzeyi Neojen İstifinin Mikropaleontolojik İncelenmesi ve Ortamsal Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (yayımlanmamış).
• 5. Ünlügenç, U.C., 1993. Controls on Cenozoic Sedimentation in the Adana Basin, Southern Turkey, Unpublished PhD Thesis, Keele University, UK. Two Vol. 229 p.
• 6. Avşar, N., Nazik, A., Dincer, F., Darbaş, G. 2006. Adana Havzası Kuzgun Formasyonunun Mikrofosiller ile Ortamsal Yorumu. Yerbilimleri, 27 (1), 1-21, Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi. Ankara.
• 7. Öğrünç, G., Gürbüz, K., Nazik, A., 2000. Adana Baseni Üst Miyosen-Pliyosen İstifinde Messiniyen Tuzluluk Krizine ait Bulgular. Yerbilimleri, 22, 183-192.
• 8. Öğrünç, G., 2001. Messiniyen Tuzluluk Krizi Sırasındaki ve Sonrasındaki Çökellerin Stratigrafisi ve Paleoekolojisi Bir Örnek: Adana