Çeviri(sel) Dönüş için Bir Araç olarak Yeniden Yazma Üzerine Kavramsal Bir Tartışma

Yıl 2020, , 83 - 91, 30.11.2020

Aysun Kıran

https://doi.org/10.30613/curesosc.630543

Öz

Bu derleme makale, André Lefevere’in yeniden yazma kavramsallaştırmasının, çeviri metinlerin analiziyle sınırlı olacak şekilde katı bir biçimde edebiyat alanında kullanılmasını sorunsallaştırmaktadır. Makale, yeniden yazma kavramının edebiyat ve çeviribilim dışındaki sosyal bilimlerdeki araştırma alanlarında nasıl kullanılabileceğini tartışmayı amaçlamaktadır. Bu amaçla, derleme ilk olarak yeniden yazma kavramını çeviri çalışmalarının tarihine ve özellikle de kültürel dönüşün ortaya çıkışına oturtuyor. Daha sonra, Lefevere’in çeviriyi bir yeniden yazma biçimi olarak kavramsallaştırmasının belirleyici yönlerini ayrıntısıyla betimliyor. Lefevere’in, çeviri edebiyatın üretiminde rol oynayan dinamikleri yeniden değerlendirmeye olan katkısını öne çıkarırken, bu derleme çeviri ve uyarlama kavramları arasındaki bağları yeniden yazma çerçevesi üzerinden açıklamaya da olanak sağlıyor. Bunu yaparken, makale, yeniden yazmanın çeviri(sel) dönüş ile olan ilişkisini, çeviribilim çalışmalarındaki kültürel dönüş ile arasındaki benzerliğini ve ondan farklılığını göstererek inceliyor. Tartışma ve Sonuç bölümü film uyarlamalarının üretiminde belli bir siyasi bağlamın kısıtlayıcı ya da kolaylaştırıcı etkisini tartışmak için hamiliğin nasıl uygulanabileceği üzerine bazı spesifik örnekler sunuyor. Genel olarak, bu derleme, film uyarlamalarının üretim sürecini muhtemel ekonomik, ideolojik ve statü bileşenleri açısından bir yeniden yazma süreci olarak tartışmayı öneriyor. Böylece, bu kavramsal tartışma, yeniden yazmanın çeviribilim ile diğer disiplinlerarası araştırma alanları arasındaki işbirliği yollarını geliştirebilecek, sosyal ve beşerî bilimlerde çeviri(sel) dönüşü sağlayacak yöntemsel bir araç olarak kullanılma potansiyelini değerlendiriyor.

Anahtar Kelimeler

André Lefevere, Yeniden Yazma, Hamilik, Uyarlama, Çeviri(sel) Dönüş

A Conceptual Discussion of Rewriting as A Tool for the Translation(al) Turn

Öz

This article problematizes the strictly literary use of Andre Lefevere’s conceptualization of rewriting solely in the analysis of translated texts. It aims to discuss how the concept of rewriting can be deployed in the areas of research in social sciences and humanities outside literature and translation studies. To this end, the review first situates the concept of rewriting within the history of translation studies, and especially the emergence of the cultural turn. Subsequently, it delineates the defining aspects of Lefevere’s conceptualization of translation as a form of rewriting. While highlighting his contribution to a renewed understanding of the dynamics involved in the production of translated literature, this overview allows for elucidating the links between the notions of translation and adaptation through the frame of rewriting. In doing so, the article elaborates on the relevance of rewriting to the translation(al) turn by demonstrating its affinity with and divergence from the cultural turn. The Discussion and Conclusion section provides certain specific examples of how patronage can be applied to discuss the restraining or facilitating impact of a given political context on the production of film adaptations. Overall, this review proposes to consider the process of film production as one of rewriting in terms of the possible economic, ideological and status components involved therein. This conceptual discussion thus revisits the potential of rewriting as a methodological tool for a translation(al) turn in social sciences and humanities, which may develop avenues of collaboration between translation studies and other areas of interdisciplinary research.

Anahtar Kelimeler

André Lefevere, Rewriting, Patronage, Adaptation, Translation(al) Turn

Kaynakça

• Andrew, D. (1984). Concepts in film theory. Oxford: Oxford University Press.
• Asimakoulas, D. (2009). Rewriting. In M. Baker & G. Saldanha (Eds.), Routledge encyclopaedia of translation studies (pp. 241-246). London: Routledge.
• Bassnett, S. (1998). The translation turn in cultural studies. In S. Bassnett & A. Lefevere (Eds.), Constructing cultures: essays on literary translation (pp. 123-140). Clevedon: Multilingual Matters.
• Bassnett, S. (2007). Culture and translation. In P. Kuhiwczak & K. Littau (Eds.), A companion to translation studies (pp. 13-23). Clevedon, Buffalo, and Toronto: Multilingual Matters.
• Bassnett, S. & Lefevere, A. (1990). Introduction: Proust's grandmother and the thousand and one nights. The cultural turn in translation studies. In S. Bassnett & A. Lefevere (Eds.), Translation, history, and culture (pp. 1-13). London, New York: Pinter Publishers.
• Brodzki, B. (2007). Can these bones live?: Translation, survival, and cultural memory. Stanford, CA: Stanford University Press.
• Brownlie, S. (2009). Descriptive vs committed approaches. In M. Baker & G. Saldanha (Eds.), Routledge encyclopaedia of translation studies (pp. 77-81). London: Routledge.
• Bryant, J. (2013). Textual identity and adaptive revision: Editing adaptation as a fluid text. In J. Bruhn, A. Gjelsvik & E. F. Hanssen (Eds.), Adaptation studies: New challenges, new directions (pp. 47-69). London: Bloomsbury Academic.
• Díaz-Cintas, J. (2012). Clearing the smoke to see the screen: Ideological manipulation in audiovisual translation. Meta: Journal des traducteurs, 57(2), 279-293. DOI: 10.7202/1013945ar.
• Guldin, R. (2015). Translation as metaphor. London and New York: Routledge.
• Hermans, T. (2009). Translation, ethics, politics. In J. Munday (Ed.), The Routledge companion to translation studies (pp. 93-105). London; New York: Routledge.
• Hutcheon, L. (2006). A theory of adaptation. New York: Routledge.
• Lefevere, A. (1981). Translated literature: Towards an integrated theory. The Bulletin of the Midwest Modern Language Association. 14(1), 68-78. DOI: 10.2307/1314871.
• Lefevere, A. (1984). Refraction: Some observations on the occasion of Wole Soyinska’s Opera Wonyosi. In O. Zuber-Skerrit (Ed.), Page to Stage: Theatre as Translation (pp. 191-198). Amsterdam: Rodopi.
• Lefevere, A. (1985). Why waste our time on rewrites? The trouble with interpretation and the role of rewriting in an alternative paradigm. In Theo Hermans (Ed.), The Manipulation of Literature (pp. 215-243). London: Croom Helm.
• Lefevere, A. (1992). Translation, rewriting & the manipulation of literary fame. London and New York: Routledge.
• Lefevere, A. (2012). Mother courage’s cucumbers: Text, system and refraction in a theory of literature. In L. Venuti (Ed.), Translation studies reader (pp. 203-219). London: Routledge.
• Leitch, T. (2008). Adaptation studies at a crossroads. Adaptation, 1(1), 63-77. DOI: 10.1093/adaptation/apm005.
• Marinetti, C. (2011). Cultural approaches. In Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of translation studies vol II (pp. 26-30). Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Munday, J. (2008). Introducing translation studies: theories and applications. London, New York: Routledge.
• Palmer, R. B. (2004). The sociological turn of adaptation studies: The example of film noir. In R. Stam & A. Regno (Eds.), A companion to literature and film (pp. 258-277). London: Blackwell.
• Robinson, D. (1997). What is translation? Centrifugal theories, critical interventions. London: Kent State University.
• Rundle, C. (2014). Theories and methodologies of translation history: the value of an interdisciplinary approach. The Translator, 20(1), 2–8. DOI: 10.1080/13556509.2014.899090.
• Sanders, J. (2006). Adaptation and appropriation. London: Routledge.
• Stam, R. (2000). The dialogics of adaptation. In J. Naremore (Ed.), Film adaptation (pp. 54-76). New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.
• Tymoczko, M. (2007). Enlarging translation, empowering translators. Manchester: St. Jerome.
• Venuti, L. (2007). Adaptation, translation, critique. Journal of Visual Culture, 6(1), 25-43. DOI: 10.1177/1470412907075066.