Darbeye Giden Yol: 27 Mayıs ve Basın

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 3, 143 - 153, 30.09.2017

Cengiz Sunay , Emrullah Ataseven

Öz

27 Mayıs Darbesi öncesinde, sırasında ve sonrasında, ana akım basın,
askeri bürokrasi tarafından ‘darbenin gerekçeleri’ konusunda halkı ikna etmek
için kullanılmıştır. Basın bu amaç için kullanılan etkili bir enstrümandır.
Darbecilerin kendilerine yakın gazete ve dergilerle kamuoyunu yönlendirme
çabaları vakıadır. Bununla birlikte, darbeyi meşrulaştırmak ve kamuoyu
desteğini güçlendirmek için kullanılan medyanın istenilen etkiyi tam anlamıyla
yaratamadığı darbe sonrası yapılan seçimlerde Demokrat Parti çizgisine yakın
partilere halk desteğinin sürmesinden görülebilir. Dolayısıyla, bu müdahale
yalnızca iç dinamiklerle değil, uluslararası konjonktür ve dış dinamiklerle
bağlantılı şekilde biçimlendirilmiştir. Ana akım basının bu müdahaleye
yaklaşımı ise darbeyi analiz etmek, uluslararası sistemde bu müdahalenin ne
anlama geldiğini tartışmaktan veya ortaya çıkan durumu eleştirmekten ziyade,
fiili durumun fazla sorgulanmadan kabul edilmesi üzerine inşa edilmiştir. Bu
çalışmada ana akım basının bu tutumu sorgulanmış ve örneklendirilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

27 Mayıs, Basın, Uluslararası Sistem, Dezenfermasyon

Prelude to a Coup: The Press and the May 27 1960

Öz

Before, during and in the aftermath of the May 27 coup the mainstream
press was utilized by the military bureaucracy as a means to persuade people
about ‘justifications of the coup’. The press is a useful instrument for this
purpose. It is obvious that the coup organizers attempted to manipulate the
public opinion through the newspapers and journals close to them. However, the
effect of press used in order to legitimize the coup and bolster public support
did not bring about the desired outcomes; this can be seen in the fact that the
public support for the parties close to the Democrat Party continued in the
elections after the coup. Therefore, it is clear that this military
intervention was formed not only by means of internal dynamics but also through
international environment and external dynamics. Nevertheless, the approach of
mainstream press towards this intervention was built on the approval of the
actual state rather than analyzing the coup, discussing the siginificance of
intervention in the international system or criticizing what happened in the
aftermath of the coup. In this study, the attitude of mainstream press was
questioned and exemplified.

Anahtar Kelimeler

The May 27 Coup, the Press, International System, Disinformation

Kaynakça

• Ağaoğlu, Samet (1972). Demokrat Partinin Doğuş ve Yükseliş Sebepleri [Bir Soru], İstanbul: Baha Matbaası.
• Ağaoğlu, Samet (1972). Marmara’da Bir Ada, İstanbul: Baha Matbaası.
• Ahmad, Feroz (1994). The Turkish Experiment in Democracy (1945–1980), trans. Ahmet Fethi, İstanbul: Hil Yayını.
• Akandere, Osman (1998). Milli Şef Dönemi (Çok–Partili Hayata Geçişte Rol Oynayan İç ve Dış Tesirler 1938–1945), İstanbul: İz Yayıncılık.
• Aksoy, Muammer (1960). Partizan Radyo ve DP, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Altuğ, Kurtul (1991). 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, İstanbul: Yılmaz Yayınları.
• Arcayürek, Cüneyt (1984). Bir İktidar Bir İhtilâl 1955–1960 [Cüneyt Arcayürek Açıklıyor–3], Ankara: Bilgi Yayınevi. Arcayürek, Cüneyt (1985). Yeni İktidar Yeni Dönem 1951–1954 [Cüneyt Arcayürek Açıklıyor–2], Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Arsebük, Esat (1953). “CHP’nin Haksız İktisaplarının İadesi Hakkındaki Kanuna Dair”, AÜHF Dergisi, Cilt 10 Sayı 1–4, 426–432.
• Avşar, Abdülhamit (1998). Serbest Cumhuriyet Fırkası (Bir Partinin Kapanmasında Basının Rolü), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Belen, Nezahat (Keleş) (1995). Türkiye’ye Damgasını Vuran Bir Dönem, Bir Olay, Bir Yaşam: Dr. Baha Akşit [Demokrat Parti Dönemi Yassıada Mahkemeleri ve Yassıada Sonrası], İzmir: Turgut Yayıncılık.
• Benlioğlu, Faik Şemseddin (1947). Demokrat Parti’nin İçyüzü ve Hataları, İzmir: Anadolu, Matbaası.
• Birgit Orhan (2005). Evvel Zaman İçinde, İstanbul: Doğan Kitap.
• Bozbeyli, Ferruh (1977). Birinci Cemre [Siyasi Hikâyeler], İstanbul: Selçuklu Matbaa Tesisleri.
• Bozbeyli, Ferruh (2000). Alaca Siyaset (Siyasi Hikâyeler), İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılığı.
• Bürün, Vecdi (1960). Kansız İhtilal (Türk Ordusunun Zaferi), İstanbul: Ekicigil Yayınevi,
• Cıvaoğlu, Güneri (1994). “CHP Vitrini Çok İyi Hazırlamıştı”, Baykam, Bedri (1994). 27 Mayıs İlk Aşkımızdı, Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Çulcu, Sadettin (1960). Yassıada’dan Geliyoruz, İstanbul: Dizerkonca Matbaası.
• Dilligil, Turhan (1989). İmralı’da Üç Mezar, İstanbul: Dem Yayınları.
• Dosdoğru, M. Hulusi (1993). 6/7 Eylül Olayları, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Elevli, Avni (1960). Hürriyet İçin (27 Mayıs 1960 Devrimi), Ankara: Yeni Desen Matbaası. Er, Ahmet (2007). Hatıralarım ve Hayatım [27 Mayıs’tan 12 Eylül’e, Ahmet Yesevi’den Yunus Emre’ye], İstanbul: Pamuk Yayıncılık.
• Erer, Tekin (1965). Basında Kavgalar, İstanbul: Rek–Tur Kitap Servisi.
• Erer, Tekin (tarihsiz). On Yılın Mücadelesi, İstanbul: Ticaret Postası Matbaası.
• Eroğul, Cem (1990). Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), Ankara: İmge Kitabevi.
• Evliyazade, M. Özdemir (1960). Onları Anlatıyorum (Müthiş İfşaat), İstanbul: Yeni Doğuş Matbaası, 1960.
• Fersoy, Orhan Cemal (1979). Fatin Rüştü Zorlu, İstanbul: Hun Yayınları.
• Günel, Yalçın (1960). Seçkin Devrim 1960 [Milli İnkılâbın İlim ve Sanat Yönünden İzahı], Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Gürkan, Nilgün (1998). Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945–1950), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ilıcak, Nazlı (1977). 15 Yıl Sonra 27 Mayıs Yargılanıyor–1, İstanbul: Kervan Yayınları.
• İncioğlu, Nihal Kara (tarihsiz), “Türkiye’de Çok Partili Sisteme Geçiş ve Demokrasi Sorunları”, Ersin Kalaycıoğlu ve Ali Yaşar Sarıbay (Ed.), Türkiye’de Siyaset: Süreklilik ve Değişim, İstanbul: Der Yayınları.
• Kabacalı, Alpay (1999). Türk Basınında Demokrasi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kabaklı, Ahmet (1989). Temellerin Duruşması, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Karpat, Kemal (1996). Türk Demokrasi Tarihi (Sosyal, Ekonomik, Kültürel Temeller), İstanbul: AFA Yayıncılık.
• Kaynak, Mahir (2003). Yel Üfürdü Su Götürdü [Ailem, Çocukluğum, Gençliğim, Mesleğim, Yaşadıklarım ve Gördüklerim…], İstanbul: Babıâli Kültür Yayıncılığı.
• Kaynak, Mahir (2004). Komplo Yok, İstanbul: TİMAŞ.
• Kaynak, Mahir (2005). Büyük Ortadoğu Projesi ve Türkiye Üzerine Stratejik Analizler, İstanbul: Truva Yayınları
• Kaynak, Mahir (2006a). Başımıza Çuval Geçirenler, İstanbul: Truva Yayınları
• Kaynak, Mahir (2006b). Yeni Dünya Düzeni, Söyleşiyi Yapan: Faruk Bilgin, İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Kaynak, Mahir (2006c).İstihbarat ve Terör Oyunları, İstanbul: Selis Kitaplar
• Kaynak, Mahir ve Gürses, Emin (2007). Yeni Ortadoğu Haritası [“Ortadoğu’da Haritalar Değişiyor… Türkiye Kendisine Yer Arıyor”], İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Kaynak Mahir ve Mete, Ömer Lütfi (2008). Erdoğan Operasyonu [Küresel Sermayenin İktidar Savaşı], Konuşan: Orhan Çelebi ve Emine Dolmacı, İstanbul: TİMAŞ.
• Kaynak, Mahir (2009).Örtülü Operasyonlar [İstihbaratta Yeni Stratejiler], İstanbul: Truva Yayınları.
• Kirişçioğlu, Nusret (1973). 12 Mart, İnönü-Ecevit ve Tahkikat Encümeni Raporum, İstanbul: Baha Matbaası.
• Koçak, Cemil (1996a). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938–1945) Dönemin İç ve Dış Politikası Üzerine Bir Araştırma], C–1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçak, Cemil (1996b). Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938–1945) [Dönemin İç ve Dış Politikası Üzerine Bir Araştırma], C–2, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koran, Muhittin (1961). İhtilalim, İstanbul: Sıralar Matbaası.
• Küçükkılınç, İsmail (2010). “27 Mayıs ve Basın”, Türkiye Günlüğü, Sayı 101, BAHAR, 23–41.
• MKP (1950). .Milli Kalkınma Partisi Nizamnamesi–İzahları ve Köy Kalkınması, İstanbul: Şaka Matbaası.
• Nadir Nadi (1964). Perde Aralığından, İstanbul: Cumhuriyet Yayınları.
• Nesimi, Abidin (1977). Yılların İçinden, İstanbul: Gözlem Yayınları.
• Örtülü, Erdoğan (1966). Üç İhtilâlin Hikâyesi, Konya: Milli Ülkü Yayınevi.
• Öymen, Altan (2009). Öfkeli Yıllar, İstanbul: Doğan Kitap.
• Özbey, Cemal (1961). Demokrat Parti’yi Nasıl Kapattırdım? Ankara: Emek Basım-Yayımevi.
• Özgen, Murat (2004). Türkiye’de Basının Gelişimi ve Sorunları, İstanbul: İÜ İletişim Yayınları.
• Öztuna, Yılmaz ve Gökdemir, Ayvaz (1987). Türkiye’de Askeri Müdahaleler, İstanbul: Tercüman Yayınları.
• Perin, Mithat (1990). Yassıada Faciası Cilt 1 (27 Mayıs Darbesinden İdamlara Kadar İşkence Altında Ezilenlerin Dramı), İstanbul: Dem Yayınları.
• Perin, Mithat (1970). Yassıada ve İnfazların İçyüzü, İstanbul: M. Çevik Matbaası.
• Sağıroğlu, H. Kakioğlu, F. Yeşilyurt, A.H. ve Göktürk İ. [Hazırlayanlar], (1961). Hürriyet Meşalesi [27 Mayıs Milli Türk İhtilali], İstanbul: MTTB, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Talebe Derneği Yayınları No: 1.
• Sertel, Sabiha (1969). Roman Gibi 1919–1950, İstanbul: Ant Yayınları.
• Sertel, Zekeriya (2000). Hatırladıklarım, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sözmen, Asım Neşet (1960). Hicviyeler Arasından Yassıada’ya Kadar Panorama, İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Sunay, Cengiz (2010). “27 Mayıs ve Küfür Edebiyatı”, Türkiye Günlüğü, Sayı 101, BAHAR, 42–68.
• TC Milli Birlik Komitesi İrtibat Bürosu (1960). Yassıada Broşürü: Ekim–1960, İstanbul: TC Milli Birlik Komitesi İrtibat Bürosu.
• Toker, Metin (1991a). DP’nin Altın Yılları 1950–1954 [Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944–1973], Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Toker, Metin (1991b). DP Yokuş Aşağı 1954–1957 [Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları 1944–1973], Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tunçay, Mete (1981). TC’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923–1931), İstanbul: Yurt Yayınları.
• Tunçay, Mete (Hazırlayan), (1991). Arif Oruç’un Yarın’ı (1933) [Tek Parti Yönetimine Yurtdışından Muhalefet Eden Bir Yayın Organı], İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yalman, Ahmet Emin (1970). Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim [1922–1944], C–3, İstanbul: Rey Yayınları.
• Yeşil, Ahmet (2001). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yetkin, Çetin (1999). Serbest Fırka Olayı, İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Zürcher, Erik Jan (1992). The Progressive Republican Party, trans. Gül Çağalı Güven, İstanbul: Bağlam Yayınları.