HAKAS BİR “KAM” VE DÜZENLEDİĞİ RİTÜELLER

Yıl 2021, , 79 - 87, 31.12.2021

Abdulselam Arvas

https://doi.org/10.35379/cusosbil.942201

Öz

Güney Sibirya’daki az nüfuslu etnik bir Türk grubu olan Hakaslar Sagay, Kaçin, Kızıl, Koybal, Beltir gibi boylardan müteşekkildir. Nikolay F. Katanov, çalışmalarında bu etnik grup için Abakan Tatarları ifadesini de kullanmıştır. Bazı bilim adamları ise Hakasların, Yenisey Kırgızlarının devamı olduğunu ileri sürmüştür. Bu Türk boyu, malum olduğu üzere, tarihte “Hooray” (Hongoray) adında bir de devlet kurmuştur. Bugün “Hakasya Özerk Cumhuriyeti”nde yaşayan Hakaslar, tıpkı Sibirya’daki diğer Türk boyları (Yakut, Altay, Tuva vb.) gibi Şamanizm adı altında atalarından kendilerine miras kalan gelenekleri devam ettirmektedir. Bu bağlamda eskiden olduğu gibi günümüzde de Hakaslar arasında kamlar (şaman) yaşamakta ve Şamanî geleneklere sahip çıkmaktadır. Viktor Ya. Butanayev, bugünkü geleneksel ritüeller için Neo-şamanizm ve kamlar içinse Neo-şaman kavramını tercih etmektedir. Yine de bu şahıslar, Şamanist olduklarına inanmakta ve atalarından kalan mirası canlı tutmaya çalışmaktadır. Bu kapsamda söz konusu Hakas inanış ve geleneklerini devam ettiren kamlardan biri de Ludmila Vasiliyevna Kobecikova’dır. Moskova’da yaşamasına rağmen çok sık Hakasya’ya gelen bu kam, kendi ülkesinde çeşitli vesilelerle Şamanî ritüeller icra etmektedir. İşte bu makalede mezkûr kamın biyografisi ele alınmakta, ritüel esnasında kullandığı eşyalar tanıtılmakta ve uyguladığı tedavi ile düzenlediği ritüeller hakkında kısaca bilgi verilmektedir. Makalenin amacı, bu kam vasıtasıyla bugün Hakasya’da yaşayan Şamanlık geleneğinin bir panoramasını ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Hakasya, Şamanizm, kam, ritüel, ritüelistik eşyalar

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

2219-Yurt Dışı Doktora Sonrası Araştırma Bursu

Teşekkür

TÜBİTAK'ın desteklediği projenin çıktısı olan bu makale vesilesiyle ilgili kurum ve personeline teşekkür ederim.

Kaynakça

• Alekseev, NA. (1984). Şamanizm tyurkoyazıçnıh narodov sibirii, Novosibirsk.
• Anciganova, LV. (2012). Evolutsiya religioznıh predstavleniy hakasov, Severo-Vastoçnıy Gumanitarnıy Vestnik 1 (4), 42-47.
• Anohin, A. (2006). Altay şamanlığına ait materyaller (Çev. Z. Karadavut-J. Meyermanova), Konya, Kömen Yayınları.
• Arvas, A. (2017). Müzeler ve şamanizm: hakas türklerinin hurtuyah-tas açık hava müzesi örneği, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(14), 57-64.
• Banzarov, D. (1846). Çernaya vera ili şamanstvo u mongolov, Sanktpeterburg, İAN.
• Boyle, JA. (1974). Ortaçağ’da türk ve moğol şamanizmi (Çev. Orhan Ş. Gökyay), Türk Folklor Araştırmaları 15(297), 641-650.
• Budageçi, T. (1995). Tuva şamanlarının dünya görüşü hakkında (Çev. Ekrem Arıkoğlu), Türk Kültürü XXXIII (390), 636-638.
• Burnakov, VA. (2006). Duhi srednovo mira v traditsionnom mirovozzrenii hakasov, Novosibirsk, İzdatelstvo İnstituta Arheology i Etnografii.
• Butanayev, VYa. (2006). Traditsionnıy şamanizm hongaraya, Abakan, İzdatelstvo HGU.
• Chadwick, NK. (1996). Şaman (Çev. Ali A. Çınar-Gamze Yamaç), Bilig 3, 102-115.
• Cremers, W. (1972). Anadolu folklorundaki şamanizm kalıntıları (Çev. Semih Hınçer), Türk Folklor Araştırmaları 14(271), 6221-6223.
• Drury, N. (1996). Şamanizm (Çev. Erkan Şimşek), İstanbul, Okyanus Yayıncılık.
• Eliade, M. (1999). Şamanizm: ilkel esrime teknikleri (Çev. İsmet Birkan), Ankara, İmge Yayınları.
• Findeisen, H. (1957). Schamanentum, Stuttgart, W. Kohlhammer Verlag.
• Fridman, EJN. (2002). Tuva şamanizmi (Çev. Müfit Balabanlılar), Türkler XX (Ed. Salim Koca vd.), Ankara, Semih Ofset, 180-187.
• Gladışevskiy, AN. (1954), Şamanizm v hakasii i ego reaktsionnaya suşnost, Moskva, Avtoreferat Dissertatsii.
• Howitt, AW. (1904). The natives tribes of south-east australia, London, Cambirdge University Press.