ÖZEL BİR KOLEKSİYONDAN BİR GRUP ANAZARBOS SİKKESİ

Yıl 2015, Cilt: 24 Sayı: 1, 303 - 320, 30.04.2015

Fatih Erhan

Öz

Antik Kilikia kentlerinden biri olan Anazarbos (Anavarza veya Dilekkaya), günümüz Çukurova’sında, Ceyhan (Pyramos) Nehri’nin yaklaşık 8 km. batısında yer alır. Kentin kalıntıları, Adana İli, Kozan İlçesi’nden 30 km. uzakta olan Dilekkaya Köyü sınırları içerisindeki, 220 m. yüksekliğindeki kayalığın bitişiğinde, 100 hektarlık bir alana yayılmıştır.

Anazarbos ve çevresi hakkında ilk tarihsel bilgiler, M.Ö.1. Yy.’a ait ANAZAPBEΩN yazıtlı sikkelerden elde edilmektedir. Bu sikkeler, yüzyılın ikinci yarısında, doğu Kilikia’nın büyük bir kısmını hakimiyeti altında bulunduran I. Tarkondimotos döneminde kullanılmıştır. Anazarbos, M.Ö. 19 yılında Tarkondimotos’un oğlu (II. Tarkondimotos Philopator) tarafından onartılmıştır. Aynı yıl kent, Caesarea veya Caesarea ad Anazarbum adıyla bir Roma kenti olarak yeniden kurulmuştur. Bu yıl, sonraki Roma Eyalet sikkelerinin era tarihi olarak kabul edilir.

Bu makalede, Roma İmparatorluğu döneminde Anazarbos’ta basılmış (Domitianus M.S. 81 – 96 / I. Valerianus M.S. 253 – 260), özel bir koleksiyona ait 22 adet sikke incelenmiştir. Anazarbos üç yüzyıl boyunca Roma’nın doğu seferleri için bir konaklama merkezi görevi yapmış ve M.S. 3. Yy’ın ortalarına kadar, oyunlar (spor karşılaşmaları ve festivaller) ve imparator ziyaretleri ile ilişkili, anı konulu çok sayıda sikke basılmıştır. İmparator I. Valerianus’un I. Şapur tarafından M.S. 260’da esir alınmasından sonra, kentte sikke basımı sona ermiştir.

Anahtar Kelimeler

Anazarbos, Kilikia, Roma Eyalet Sikkeleri

Kaynakça

• Antik Kaynaklar: Arrianos. (1945). Anabasis of Alexander, The Loeb Classical Library, Harvard University Press, London. Euripides. (2003). Bakkhalar, (Çev. S. Eyuboğlu), Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul. Homeros. (2000). Odysseia, Çev. A. Erhat, A. Kadir, İstanbul, Can Yayınları. Homeros. (1999). İlyada, (Çev. A. Erhat, A. Kadir), Can Yayınları, İstanbul. Herodianus, (1967). Ab Excessu Divi Marci. (Ed. K. Stavenhagen) Herodiani ab excessu divi Marci libriocto. Leipzig: Teubner, 1922 (repr. Stuttgart: 1967). Hesiodos. (1991). Theogonia, (Çev. S. Eyuboğlu, A. Erhat), Hesiodos Eseri ve Kaynakları, TTK Yayınları, Ankara. Strabon. (2005). Geographika. Antik Anadolu Coğrafyası. Kitap: XII – XIII – XIV., (Çev. Adnan Pekman), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. Modern Kaynaklar: Altınoluk, Z.S. (2010). Eskiçağ’da Irmak Tanrıları (Türkiye Trakyası ve Anadolu), Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Yayınları, İstanbul. Arslan, M. (2000). Anadolu Medeniyetleri Müzesi Kolleksiyonlarındaki Anazarbus Sikkeleri, Türk Arkeoloji ve Etnoğrafya Dergisi, Sayı 1: 57-70. Arslan, M. (1998). Anadolu Medeniyetleri Müzesi Kolleksiyonlarındaki Anazarbus Sikkeleri, OLBA I : 97-119. v. Aulock, H. (1966-68). Sylloge Nummorum Graecorum. Deutschland. Sammlung v.Aulock. Kilikien, Berlin. Bilgiç, E. (2012). M.S. III. Yüzyıl Roma-Sasani İhtilaflarına İlişkin Bir Değerlendirme: Pers Kralı I. Şapur’un Roma İmparatoru Valerianus’u Esir Alması, Mediterranean Journal of Humanities, II/2: 25-34. De Giorgi, A. U. (2011). Hellenistic Founders,Roman Builders: Anazarbos in Cilicia, Hellenismus in der Kilikia Pedias, BYZAS, 14: 121-138. Ergeç, R. (1994). Anavarza Nekropolü, 1993 Yılı Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferansları,Ankara: 86-95. Erhan, F. (2014). Antik Çağ Kilikia Sikkelerinde Dinsel Tasvirler, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erol – Özdizbay, A. (2011). Roma İmparatorluk Dönemi’nde Pontus – Bithynia Eyaleti’nde Agonlar ve Agonistik Sikkeler, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gaebler, H. (1929). Das KOINOBOVION VPON in Tarsos und Anazarbos, ZfN 39: 313 - 321. Gough, M. (1952). Anazarbus, Anatolien Studies II: 85-150. Grimal, P. (1997). Mitoloji Sözlüğü. Yunan ve Roma, (Çev. S. Tamgüç), Sosyal Yayınlar, İstanbul. Head, B.V. v.d. (1991). Historia Numorum. A Manuel of Greek Numismatics, Amsterdam. Herzog – Hauser, G. – Ziegler, K. (1943). Tyche, RE VII A-1: 1643 – 1696. Kaya, M. A. (2005). III. Gordianus’un Pers (=Sasani) Seferi: Güzergah, Savaşlar ve İmparatorun Ölümü, Tarih İncelemeleri Dergisi, XX, 1:157-167. Öztürk, B. (2010). Roma İmparatorluk Çağı Küçükasyası’nda Dionysos Kültü, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. Sayar, M.H. (1999a). Kilikya’da Tanrılar ve Kültler, I.Uluslararası Kilikia Arkeolojisi Sempozyumu Bildirileri, OLBA II (Özel Sayı I.Cilt): 131-154. Sayar, M.H. (1999b). Antik Kilikya’da Şehirleşme, XII. Türk Tarih Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, Cilt I, Ankara: 193 - 216. Sayles, W.G. (2000). Zarbos and the cult of Zeus, Nomismatika Khronika No.19: 123-130. Levante, E. (1993). Sylloge Nummorum Graecorum. Cilicie. France, Paris, 1993. Levante, E. (1986). Sylloge Nummorum Graecorum. Switzerland I. Levante – Cilicia, Berne, 1986. Tahberer, B. (2005). Antik Kilikia Sikkeleri, Adana, (Çevrimiçi) https://www.academia. edu/1754707/ANTIK_KILIKIA_SIKKELERI, 11.01.2015. Ziegler, R. (2001), Sylloge Nummorum Graecorum. Pfälzer Privatsammlungen, Band 6, Isaurien und Kilikien, Nr.1-586, München, 2001. Ziegler, R. (1993). Kaiser, Heer und Städtisches Geld, Untersuchungen zur Münzpragung von Anazarbos und anderer ostkilikischer Stadte, 16. Ergh. TAM, Wien. Ziegler, R. (1988). Münzen Kilikiens aus kleineren deutschen Sammlungen, Vestigia 42, München.