Bolu'da Erken Cumhuriyet Dönemi Sonrası Konut: Kopuşlar ve Süreklilikler

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 1, 109 - 122, 15.04.2018

Leyla Alpagut

Öz

Bolu'da
geleneksel konut örneklerinden yaklaşık 1960'lı yıllara kadar gerçekleştirilen
konutlara bakıldığında, planlama ve yapım biçimlerindeki süreklilik, ayrıntılardaki
ustalık, konut yapma kültürünü ve becerisini ortaya koyar. Kentte meydana gelen
yangınlar ve depremler, bunun yanında hızla yok edilmeleri nedeni ile
geleneksel konutların ve Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) konutlarının
birçoğu günümüze ulaşmamıştır. Ancak elde kalanlar, Anadolu'daki usta ve
kalfaların üretme biçimi ve estetik anlayışlarını, yerel malzemeye olan
duyarlılıklarını gösterir. Bolu'da konut üretimi açısından gelenekselden
moderne geçiş, modernleşmenin sahnesi Ankara'da ya da diğer büyük kentlerde
olduğu kadar keskin bir şekilde ayırt edilememektedir. Bolu'da Erken Cumhuriyet
Dönemi öncesinden gelen yapma bilgi ve becerisinin geleneksel ile modern
arasındaki kimi sürekliliklerin ya da keskin olmayan geçişin temel
belirleyenidir.

Erken Cumhuriyet
Dönemi konutları ne yazık ki 1947'den önceye gitmemektedir. Elde kalan, kabaca
1940-1965 yılları arasına tarihlenebilecek bu yapılar, çoğunlukla tip proje
olarak gerçekleştirilmiş kooperatif konutları ya da fabrika yerleşkesi içindeki
konutlardır. Çalışmada, 1950 sonu ve 1960'lı yıllara ait üç konut üzerinden,
Bolu'daki bu dönem konut üretiminin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Günümüze
ulaşmayan 1930'lu yıllara ait Erken Cumhuriyet Dönemi konut anlayışının ardından
kentte yaşanan büyük depremden sonra konut üretiminin nasıl yönlendiği, mekan
sorunun Bolu koşulları üzerinden ne şekilde çözümlendiği, barındırdığı
süreklilikler ve yenilikler çalışmanın ana çerçevesini oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bolu, Konut Mimarisi, Erken Cumhuriyet Dönemi Konutu, Bolu Orman İşletmeleri Yerleşkesi Konutlar

Kaynakça

• Aksoy, E. (1963). “Orta Mekan: Türk Sivil Mimarisinde Kuruluş Prensibi,” Mimarlık ve Sanat, S. 7-8, s. 39-92. Arel, A. (1982). Osmanlı Konut Geleneğinde Tarihsel Sorunlar, İzmir: Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayını. Alpagut, L. (2009). “1930’larda Bir Mimar: İzzet Baysal.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi,S. 1, cilt 26, s. 13-32. Anonim (1931). Bolu'da Yeni ve Büyük Bir Cumhuriyet Meydanı Yapılıyor", Belediyeler Dergisi, S. 51, s.18-19 Baysal, İ. (1933). Bolu'da Bir Ev, Mimar, S. 3, s. 365-367. Bozdoğan, S. (2002). Modernizm ve Ulusun İnşası, (Çev.Tuncay Birkan), TheUniversity of Washington Pres, Metis Yayınları. Cengizkan, A. (2004). Mübadele, Konut ve Yerleşimleri, ODTÜ Mimarlık Fakültesi- Arkadaş Yayıncılık, Ankara Eldem, S. H. (2014). Türk Evi Osmanlı Dönemi, Boyut Yayınları, İstanbul Güler, N. (1998). Bolu İli Geleneksel Konut Mimarisi Üzerine Bir Araştırma ve Koruma Önerileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Dan. Doç.Dr. Can Binan), Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Rölöve Restorasyon Programı., İstanbul Kılıç N., Kayapınar A., Kaya B., Kılıç F., Kayapınar L., (2008). Bolu Livası Salnamesi 1921-1925, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayını, Bolu. Kuban, D. (1966). “Türkiye’de Malzeme Koşullarına Bağlı Geleneksel Konut Mimarisi Üzerinde Bazı Gözlemler.” Mimarlık, S. 4/36, s. 15-20. Kuban, D. (1995). Türk Hayatlı Evi, MTR, İstanbul. Küçükerman, Ö. (1973). Anadolu’daki Geleneksel Türk Evinde Mekan Organizasyonu Açısından Odalar, TTOK, İstanbul.. Tanyeli, U. (2004). İstanbul 1900-2000 Konutu ve Modernleşmeyi Metropolden Okumak, Ofset Yayınevi, İstanbul.