TAXATION OF TOBACCO PRODUCTS IN TURKIYE AND SELECTED COUNTRİES FROM THE PATERNALİST PERSPECTİVE

Yıl 2024, Cilt: 33 Sayı: 1, 241 - 258, 30.04.2024

Alperen Fatih Aydın , Fatih Çavdar

https://doi.org/10.35379/cusosbil.1420209

Öz

The The paternalistic state view, also called as the father-state, is based on the principle that the state forcibly prevents or restricts the use of certain substances that are considered harmful to public health - such as cigarettes, alcohol and sugary drinks, which are considered as demerit goods - in order to increase the welfare and peace of individuals. Within this view, where the state especially targets demerit goods, the aim is to prevent the consumption of demerit goods and to increase the welfare level of citizens. Demerit goods are the goods and services that have negative externalities and affect the public health negatively. The taxes called especially sin taxes are used as an important tool in this approach. Sin taxes are imposed to deter the consumption of goods that harm public health deter the excessive consumption of goods, such as cigarettes, alcohol and sugary drinks. In this way, some goods that affect public health negatively and cause negative externalities are kept away from society. In our country, Special Consumption Tax, which we can regard as a sin tax, increases the cost of tobacco products for the consumer. This study evaluates the application of Special Consumption Tax on tobacco products in Turkey and some selected countries was evaluated. As a result, it is concluded that the Special Consumption Tax collected on tobacco products, categorized as demerit goods, is not sufficient on its own to prevent or reduce the consumption of these goods.

Anahtar Kelimeler

Paternalistic State, Demerit Goods, Sin Tax, Tobacco Products, Specific Excise.

PATERNALİST ANLAYIŞ PERSPEKTİFİNDEN TÜRKİYE VE SEÇİLMİŞ ÜLKELERDE TÜTÜN ÜRÜNLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ

Öz

Devlet baba olarak da adlandırılan paternalist devlet anlayışı, devletin, bireylerin refah ve huzurunu artırmak amacıyla toplum sağlığı açısından zararlı olduğu düşünülen bazı maddelerin –erdemsiz mal olarak nitelendirilen sigara, alkol ve şekerli içecekler gibi- kullanımının zorla engellenmesi veya kısıtlanması temeline dayanmaktadır. Devletin özellikle, erdemsiz mallar üzerinde yoğunlaştığı bu anlayışta, erdemsiz malların tüketiminin önüne geçilmesi ve vatandaşların refah seviyelerinin artırılması sağlanmaya çalışılmaktadır. Erdemsiz mallar toplum sağlığını olumsuz etkileyen, negatif dışsallığa sahip mal ve hizmetlerdir. Bu noktada, özellikle günah vergileri olarak adlandırılan vergiler önemli bir araç olarak kullanılmaktadır. Günah vergileri; sigara, alkol ve şekerli içecekler gibi aşırı tüketildiğinde toplum sağlığına zarar veren malların tüketimini caydırmak amacıyla kullanılan bir vergidir. Bu sayede, toplum sağlığını olumsuz etkileyen ve negatif dışsallığa sebep olan bazı malların toplumdan uzak tutulması sağlanmaktadır. Ülkemizde ise günah vergisi niteliğinde kabul edebileceğimiz Özel Tüketim Vergisi, tütün ürünlerinin tüketiciye olan maliyetini yükseltmektedir. Bu çalışmada, Türkiye ve seçilmiş bazı ülkelerde tütün ürünleri üzerinden alınan Özel Tüketim Vergisi uygulaması değerlendirilmiştir. Sonuç itibariyle, erdemsiz bir mal olan tütün ürünleri üzerinden alınan Özel Tüketim Vergisinin söz konusu malların tüketiminin engellenmesinde/azaltılmasında tek başına yeterli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Paternalist Devlet, Erdemsiz Mallar, Günah Vergileri, Tütün Ürünleri, Özel Tüketim Vergisi

Kaynakça

• Aktan, C., C. ve Serdar, Y. (2021). Paternal Devlet (Kamusal İyilikseverlik ve Eleştirisi), SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Yayınları.
• Allcott, H., B., B., Lockwood ve Dmitry, T. (2019, Mayıs). Regressive sin taxes, with an application to the optimal soda tax., https://economics.harvard.edu/files/economics/files/ms29795.pdf
• Atam, Taşdemir, Z. (2016). Tütün ürünleri, Güncel göğüs hastalıkları serisi. 4(1): 27-31.
• Aycan, Z. (2006). Paternalism towards conceptual refinement and operationalization, (Kim, U., Kuo-Shu Y. ve Kwang-Kuo H., Ed.). International And Cultural Psychology Series, https://doi.org/10.1007/0-387-28662-4_20
• Bingöl Ozan, (2023). 03 Ocak 2023 otomatik ÖTV zammı sonrası bir paket sigarada vergi yükü ne oldu?, https://shorturl.at/ikJS3
• ÇİSMBDH, Tütün ürünleri ve zararları, https://bayatdh.saglik.gov.tr/TR-45986/tutun-urunleri-ve-zararlari.html
• Demirezen, D. ve Dağlı Z. (2020, 30 Haziran). Kamu politikası bağlamında nargile kullanımı üzerine bir değerlendirme, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16(2), 314-318. http://dx.doi.org/10.17130/ijmeb.756928
• Doğanay, H. ve Coşkun, O. (2015). Tarım Coğrafyası, Pegem Akademi.
• Dworkin, G. (2020, Eylül). Paternalism, The Stanford Encyclopedia of Philosophy, https://plato.stanford.edu/archives/fall2020/entries/paternalism/#pagetopright/
• European Commision, (2023a) Excise Duties On Tobacco, https://taxation-customs.ec.europa.eu/taxation-1/excise-duties/excise-duties-tobacco_en
• European Commission, (2023a, Temmuz). Excise duties on manufactured tobacco ıreland database, https://ec.europa.eu/taxation_customs/tedb/taxDetails.html?id=4094/1688162400
• European Commission, (2023b, Mayıs). Excise Duties On Manufactured Tobacco Belgium Database, https://ec.europa.eu/taxation_customs/tedb/taxDetails.html?id=4050/1688162400
• European Commission, (2023c, Temmuz). Excise duties on manufactured tobacco Sweden database https://ec.europa.eu/taxation_customs/tedb/taxDetails.html?id=4110/1688162400
• Gültekin, E. (2022, 30 Haziran). Günah vergilerine genel bir bakış”, Scientific Journal Of Finance And Financial Law Studies, 2(1), 57.
• Haslam V. (2023, Ağustos). Factsheet: Smoking and vaping-the ırish situation, National Drugs Library, 2-4.
• Heywood A. (2009). Siyasi ideolojiler, (Bayram, A., K., Tüfekçi, Ö., İnanç, H., Akın, Ş. ve Kalkan, B. Çev.) Adres Yayınları. Hoffer, A. (2023). Cigarette taxes in europe, Tax Foundation, https://taxfoundation.org/data/all/eu/cigarette-tax-europe-2023/ Hukuk Ansiklopedisi, Hollanda bağımsızlık bildirgesi, https:// Hukukbook.com/Hollanda-bagimsizlik-bildirgesi/
• Irish Tax and Customs, (2023), Excise duty rates: tobacco products tax, https://www.revenue.ie/en/companies-and-charities/excise-and-licences/excise-duty-rates/tobacco-products-tax.aspx
• İbrahimov, F., Şahin, İ. ve Eminağa, F. (2012) Nargile içicilerinin bazı özellikleri ve ekspiryum havasında karbon monoksit düzeylerinin saptanması”, Gülhane Tıp Dergisi, 54, 49-51.
• Kayalıdere, G. ve Mastar, Ö., P. (2019, 20-22 Haziran). Erdemsiz malların vergilendirmesi: Türkiye’de özel tüketim vergisi’nin etkinliği açısından bir değerlendirme, II. International Conference on Empirical Economics and Social Sciences, Bandırma. https://iceess.com/wp-content/uploads/2021/08/final-ICEESS19-FULL-PAPER-PROCEEDING-14.11.2019.pdf
• König, T. ve Renke, S. (2022, Ekim). Preferences for Sin Taxes, Munich Society for the Promotion of Economic Research – CESifo, https://www.cesifo.org/DocDL/cesifo1_wp10046.pdf
• Lewis W., J. (2022, Aralık). 100 years of Irish ındependence and division”, The Ohio State University, https://origins.osu.edu/read/100-years-irish-independence-and-division?language_content_entity=en Özcan, S., Taş. Y. ve Yılmaz, Ç. (2013, 19 Ekim). Sigara ile mücadelede toplumsal bilinç, Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 2(4), 160,161.
• Özer, M. (2003). Sigara alışkanlığı, Aile ve Toplum Dergisi, 2(6), 2-3.
• Pehlivan, O. (2018). Kamu maliyesi, Celepler Matbaacılık.
• Rubensson, F. (2023, Eylül). Bangladesh country profile, https://tobaccotactics.org/article/bangladesh-country-profile/
• Sandalcı, U. ve Sandalcı, İ. (2018, 1 Aralık). Türkiye’de günah vergileri kapsamında özel tüketim vergisi uygulaması ve etkinliği, Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 4(4), 2-3.
• Sarılı, S., Ö. (2019). Nargile kullanımında riskler, tehditler ve önleyici yaklaşımlar, Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, 2(3), 106-107. https://doi.org/10.26650/JARHS2019-597841
• Scoccia, Danny, (2008, Haziran). In defense of hard paternalism, Law and Philosophy, 27(4), 351–381. DOI: 10.1007/sl0982-007-9020-8.
• TC. HMB, (2024). Genel yönetim bütçe istatistikleri, https://muhasebat.hmb.gov.tr/genel-yonetim-butce-istatistikleri, (Erişim Tarihi: 05.01.2024).
• Turan, D. ve Ali, Y. (2009, 1 Aralık). Zararlı alışkanlığı önlemeye yönelik bir araç olarak günah vergileri etkinliği, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 1(2), 3-5.
• TAPDK, (2023). Tütün mamulleri istatistikleri, https://www.tarimorman.gov.tr/TADB/Menu/22/Tutun-Ve-Tutun-Mamulleri-Daire-Baskanligi, (Erişim Tarihi: 03.01.2024)
• TÜİK, (2022a). Türkiye sağlık araştırması 2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2022-49747, (Erişim Tarihi: 03.01.2024)
• TÜİK, (2022b). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları 2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=49685#:~:text=T%C3%BCrkiye%20n%C3%BCfusu%2085%20milyon%20279,279%20bin%20553%20ki%C5%9Fiye%20ula%C5%9Ft%C4%B1 (Erişim Tarihi: 03.01.2024)
• Trading Economics, (2024). https://tr.tradingeconomics.com/sweden/personal-income-tax-rate (Erişim Tarihi: 09.02.2024)
• Uğur, A. ve Kömürcüler, E. (2015). Türkiye’de sigaranın vergilendirilmesinin etkinliği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(4), 328-330.
• World Atlas, (2024). Countries that ımpose the highest taxes on cigarettes, https://www.worldatlas.com/articles/countries-that-impose-the-highest-tax-on-cigarettes.html (Erişim Tarihi: 04.01.2024)
• Yücetürk, G. (2015 Temmuz). Ülkemizde ve dünyada birey ve toplum sağlığına zararlı ürünlerin vergilendirilmesi ve günah vergisi kavramı, Vergi Dosyası, 190, 115-119.
• Yürekli, A., Chaloupka J., F., Fikret, S., Fisunoğlu, M., Çabuk, A., Nejat,. Elibol M. ve Önder, Z. “Türkiye’de Tütün Vergileri”, Campaign for.Tobacco-Free-Kids, https://assets.tobaccofreekids.org/global/pdfs/tu/Turkey_Tobacco_Economics_tu.pdf