ŞİİRDE MÜZİK, ORYANTALİZM VE YAHYA KEMAL’İN ŞİİRLERİNDEKİ GİZLİ MÜZİĞİN KİMLİĞİ

Yıl 2022, , 408 - 426, 15.06.2022

Refika Altıkulaç Demirdağ

https://doi.org/10.32321/cutad.1004581

Öz

Şiirde ritim ve ahenk unsurlarının müzikle ifade edilme çabası edebiyat tarihi boyunca şiir sanatı için vazgeçilmez bir konu kabul edilmiştir. Şairin duygularını dile getiriş biçimindeki ahenk, müzikte olduğu gibi bir takım iniş çıkışlar, imalar, sarsılmalar, yükselme ve alçalmalar, geçişler ya da genişlemeler gibi unsurların bir araya gelmesiyle bir kompozisyon oluşturur. Bunun bir ezgiye denk geldiği fikri bu çalışmanın varsayımını oluşturmaktadır. Çalışmada ezgi ya da ahengin sadece seslerle değil, anlamla da ilişkili olduğu fikri benimsenmiş, ezginin müzik gibi notalarla ifade edilebilmesi için anlama ilişkin yapıların tespit edilerek görünür kılınmasının mümkün olabileceği fikrinden hareket edilerek örnek bir uygulama denemesi yapılmıştır.
Türk şiirinde ahenk konusuna ilgi çeken önemli sanatçılardan biridir Yahya Kemal. Şair, “derunî ahenk” fikriyle şiirin sadece dış unsurlarını değil, anlamını da ahengin konusu yapar. Onun “derunî ahenk” kavramına yüklediği anlamla Rahip Bremond’un kullandığı kavram karşılaştırılmış, iki şairin tam anlamıyla örtüşen bir ahenkten bahsetmedikleri sonucuna ulaşılmıştır. Aradaki en belirgin farkın mistik duyuşla ilgili olduğu söylenebilir. Bu farklılığın Yahya Kemal’in şiirine nasıl yansıdığı üzerinde bir değerlendirme yapmak için şiirlerdeki ahengin kimliği ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Yahya Kemal’in şiirindeki iç ahengin müzik notalarıyla ifade edilme şansı olsa, Kendi Gök Kubbemiz’de toplanan şiirlerdeki saklı müzik hangi tür müziğin özelliklerini gösterir, sorusunun yanıtı bulunmaya çalışılmıştır. Sanatçının şiirlerinde Batı müziği ile Türk müziği arasında bir bağ kurduğu iddia edilmiş, bu bağı Batılı bir bestekâr üslubuyla kurup kurmadığı tartışılmıştır. Şairin Batı referanslarından hareket ederek Doğu kültürüne yaklaşımının oryantalist etkiler içerip içermediği konusunda değerlendirme yapılmıştır. Bu değerlendirme sonucunda şiirlerde hissedilen anlama ilişkin nağmelerin gidiş, salınış, akış ya da dağılışının ne Türk müziğindeki makam formuyla açıklanabileceği ne de Batı müziğinin senfonik çok sesliliğine sahip olduğunun söylenebileceği sonucuna ulaşılmıştır. Şairin iki tür müzik arasında organik bir bağ kurduğu ve bu bağı Türk müziği temelinde işlediği ispatlanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şiir, Müzik, Oryantalizm, Yahya Kemal, Kendi Gök Kubbemiz

Destekleyen Kurum

Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

MUSIC IN THE POETRY, ORIENTALISM AND THE IDENTITY OF SECRET MUSIC IN YAHYA KEMAL'S POEMS

Öz

The effort to express the rhythm and harmony elements in poetry through music has been accepted as an indispensable subject for the art of poetry throughout the history of literature. The harmony in the way the poet expresses his feelings creates a composition by combining elements such as some ups and downs, rises and falls, transitions or expansions, as in music. The idea that this match to a tune constitutes the assumption of this study. The idea that melody or rhythm is not only related to sounds but also meaning has been adopted. In order to express this melody with notes like a music, a sample application experiment was made based on the idea that it would be possible to determine the structures related to meaning and make the melody visible.
Yahya Kemal is a noteworthy artist who focuses on the subject of harmony in Turkish poetry. With the idea of "inner harmony", the poet makes not only the external elements of the poem, but also its meaning the subject of harmony. The meaning attributed to the concept of "inner harmony" by him and the concept used by Abbe Bremond were compared, and it was concluded that the two poets did not talk about a fully overlapping harmony. It has been seen that the most obvious difference is related to mystical feeling. In order to make an evaluation on how this difference is reflected in Yahya Kemal's poetry, the identity of the harmony in the poems has been tried to be revealed. The answer to the following question is tried to be found in this study: If the inner harmony of Yahya Kemal's poetry could be expressed with musical notes, what kind of music would characterise the hidden melody in the poems of Kendi Gök Kubbemiz (Our Own Sky Dome)? It is asserted that the artist established a connection between Western and Turkish music and examined if it was based on a Western composition style. This study also evaluates whether the poet’s approach to Eastern culture includes Western-influenced orientalist effects. Results indicate that the movement, swing, flow and distribution of melodies that are felt in the poetry can neither be explained by the makam form of Turkish music nor the symphonic polyphony of Western music. It is tried to be proved that the poet established an organic connection between the two types of music and was heavily influenced by Turkish music.

Anahtar Kelimeler

Poetry, Music, Orientalism, Yahya Kemal, Kendi Gök Kubbemiz

Kaynakça

• Abacı, T. (2013). Yahya Kemal ve Ahmet Hamdi Tanpınar’da Müzik. İstanbul: İkaros Yayınları.
• Aka, P. (2006). Modernleşme, Gelenek ve Metin. Littera Edebiyat Yazıları. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları. 18, 171-183.
• Akgül, A. (2010). Yahya Kemal Beyatlı Şiirinde Düzyazı ve Dünyevilik. Ankara: Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Bölümü Doktora Tezi.
• Akın, B. (2018). Kültürel Bellek ve Müzik. Eurasian Journal of Music and Dance, 13, 101-117.
• Ayas, G. (2019). Türk Oryantalizminin Arabesk tartışmalarına etkisi: kendini Şarklılaştırma, Garbiyatçı fantezi ve Arabesk müzik. Rast Müzikoloji Dergisi, 7(2), 2091-2121.
• Ayda, A. (1962). Yahya Kemal: Kendi Ağzından Fikirleri San’at Görüşleri. Ankara: Ajan-Türk Matbaası.
• Ayda, A. (1979). Yahya Kemal’in Fikir ve Şiir Dünyası. Ankara: Hisar Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (1995). Yahya Kemal Eve Dönen Adam. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Berker, E. (1984). Musikişinas Şair. Türk Edebiyatı Dergisi Yahya Kemal Anıt Sayısı, 134, 35-37.
• Beyatlı, Y. K. (1986). Çocukluğum, Gençliğim, Siyâsî ve Edebî Hâtıralarım. İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Beyatlı, Y. K. (2012). Edebiyata Dair. İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
• Çöloğlu, M. E. (2016). Debussy'nin Müziği ve Sembolist Şiir" Sanat&tasarım Dergisi. 6, 150-178.
• Deniz, Ü. (2017). Türk Mûsiki İnkılâbı Bağlamında Klasik Türk Mûsikisi Çalgıları. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3(1), 28-47.
• Ergene, E. ve Keleş, A. (2020). Klasik Batı Müziği’nde Oryantalist Araçlar: Gustav Mahler’in Das Lied von der Erde Eserinde Uzak Doğu İmgesi. Jass Studies- The Journal of Academic Social Science Studies. 13(79), 263-275.
• Erkan, Ç. (2012). Türk Müziğinde Uluslararası Sanat Müziğindeki Bir Besteleme Tekniğinin Kullanımı: Uyarlama. E.Ü. Devlet Türk Musikisi Konservatuarı Dergisi, 2019/2, 99-105.
• Eliot, T. S. (1983). Edebiyat Üzerine Düşünceler (Kantarcıoğlu, S., Çev.). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Hayden, M. B. (2007). Sürekli Çoğalan Oryantalizmler: Eski Yugoslavya Örneği. Oryantalizm Tartışma Metinleri (Yıldız, A., Ed.). Ankara: Doğu-Batı Yayınları: s. 355-375.
• Kahraman, H. B. (1997). Yahya Kemal Rimbaud’yu Okudu mu?. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kaplan, M. (1997). Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar II. İstanbul, 1997.
• Levitz, T. (2012). Modernist Mysteries: Persephone. Oxford University Press.
• Lerdahl, F. (2001). The Sounds of Poetry Viewed as Music. Annals of the New York Academy of Sciences, 930, 337- 354.
• Makdisi, U. (2007). Osmanlı Oryantalizmi. Oryantalizm Tartışma Metinleri. Editör Aytaç Yıldız. Ankara: Doğu-Batı Yayınları, 271-316.
• Mignon, L. (2009). Yahya Kemal ve Jean Moreas’ın Mirası: Taklitten Sahiplenmeye. Ana Metne Taşınan Dipnotlar. İstanbul: İletişim Yayınları, 35-47.
• Özbalcı, M. (1996). Yahyâ Kemâl’in Duygu ve Düşünce Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Roditi, E. (1946). Henri Bremond: Poetics As Mystagogy. The Journal of Aesthetics and Art Criticism. 4 (4) (Haziran: 1946), 229-235.
• Şenler, Y. (1997). Kültür ve Edebiyata Dair Görüşleriyle Yahya Kemal, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Tanpınar, A. H. (1992). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2020). Yahya Kemal, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Turgut, H. (2019). Janus'un İki Yüzü: Yahya Kemal Şiiri. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, Ocak-Haziran 2019/11(21), 223-241.
• Uysal, S. S. (2017). Şiire Adanmış Bir Yaşam Yahya Kemal Beyatlı. Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Yazıcı, O. (1984). Epopeden Lirik Fantezilere. Türk Edebiyatı Dergisi Yahya Kemal Anıt Sayısı, 134, 54.
• Yıldırım, B. (2007). d’annunzio ve Wagner: Tristan und Isolde ve Francesca da Rimini Eserlerinin Karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Batı Dilleri ve Edebiyatları Yüksek Lisans Tezi.
• Yılmaz, G. (1989). Paul Valéry ve Müzik. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakülteleri Dergisi, IV(1), 1-9.