Ortaöğretim Öğretmenlerinin Çalıştıkları Okulun İklimine İlişkin Algıları ile Mesleki Gerilim Kaynakları Arasındaki İlişki

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 4 - 18, 27.04.2020

Abdurrahman İlğan , Tuğba Çiftçi Merve İlmaz

Öz

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin çalıştıkları okul iklimine ilişkin algıları ve mesleki gerilim kaynaklarının betimlenmesi ve bu iki değişken arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bu araştırma ilişkisel tarama modelinde olup nicel araştırma özelliği taşımaktadır. Araştırmanın çalışma grubunu 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılında, Batı Karadeniz’de ortaöğretim düzeyinde üç farklı okulda görev yapan 100 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında veri toplamak ve amacıyla iki adet ölçek kullanılmıştır. Örgütsel iklim belirleme ölçeği, bu araştırma kapsamında yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda, 3 boyut ve 16 maddeden oluşan boyutların açıkladıkları toplam varyans % 64, Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı ise .91 şeklinde hesaplanmıştır. Diğer ölçme aracı mesleki gerilim kaynakları ölçeği ise bu araştırma kapsamında yapılan açımlayıcı faktör analizi sonucunda 15 madde ve 3 boyuttan oluşmakta olup, boyutların açıkladıkları toplam varyans % 66.3 olup, ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı ise .89 şeklinde hesaplanmıştır. Analiz yapılan her bir birim için parametrik istatistiklerin temel varsayımı olan verilerin normal dağılım gösterip göstermedikleri hipotez testleriyle incelenmiş, verilerin bir kısmının normal dağıldığı ortaya çıkmıştır. Araştırma sonucunda ortaöğretim öğretmenlerinin okul iklimine ilişkin algılarının ortalamanın biraz üzerinde olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin mesleki gerilim kaynakları ortalamasının ise çok az düzeyinin üzerinde olmak üzere biraz düzeyine tekabül etmiştir. Öğretmenler üzerinde en çok veli kaynaklı unsurların gerilime yol açtığı ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin okul iklimine ilişkin algılarının mesleki gerilim kaynaklarını yordamasına ilişkin, her bir alt boyut için yapılan üç farklı regresyon analizi sonucunda, okul iklimi ölçeğinde ‘yönetim ile ilişkiler’ alt boyutunun, mesleki gerilim kaynakları ölçeğinin ‘yönetsel problemler’ alt boyutunun anlamlı bir yordayıcısı olarak varyansın % 12’sini açıkladığı ortaya çıkmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Okul iklimi, Mesleki gerlimi, ortaöğretim öğretmenleri, regresyon

Kaynakça

• Açıkgöz, K.Ü. (1992). Çağdaş öğretim ilkeleri, Malatya. Biliş Yayıncılık.
• Açıkgöz, K., Skovholt, T. ve Açıkgöz, K. (1994). Minnesota öğretmen gerilim envanteri Türkçe formu, 8. Ulusal Psikoloji Kongresi.
• Aksu, A. (1994). Okul müdürlerinin etkililiği ve okul iklimi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Aladağ, E. (2015). Öğretmenlerin stres kaynakları algılarının ve stresle baş etme yollarına ilişkin tutumlarının incelenmesi, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Zirve Üniversitesi Gaziantep.
• Amedome, S. N. (2018). The influence of leadership on school climate: A case of senior high school in Hohoe municipality of Ghana, Academy of Educational Leadership Journal, 22(2), 1-16.
• Aydın, M. (1998). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatiboğlu Yayınevi.
• Balcı, A. (2005). Açıklamalı eğitim yönetimi terimleri sözlüğü, Ankara: Tek Ağaç Yayınevi.
• Balcı, A. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler, Ankara: Pegem Akademi.
• Baykal, İ. (2007). İlköğretim okullarının örgüt ikliminin bazı değişkenler açısından incelenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Beauchamp, C. ve Thomas, L. (2009). Understanding teacher identity: An overview of issues in the literature and implications for teacher education. Cambridge Journal of Education, 39(2), 175–189.
• Berry, A. (2008). Tensions in teaching about teaching. Dordrecht, Nederland: Springer Publishing. Bozdoğan, K. ve Sağnak, M. (2011). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik davranışları ile öğrenme iklimi arasındaki ilişki, AİBU, Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 137-145.
• Bursalıoğlu, Z. (2013). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk Ş. (2018). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
• Cano-Garcia, F. J., Padilla-Munoz, E. M. ve Carrasco-Ortiz, M. A. (2005). Personality and contextual variables in teacher burnout. Personality and Individual Differences, 38, 929–940
• Çekiç, E. (2018). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin görüşlerine göre örgütsel adalet ve örgütsel iklim arasındaki ilişki (Edirne ili örneği), (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Çetinkaya-Yıldız, E. ve Hatioğlu-Sümer, Z. (2010). Saldırgan davranışlarını yordamada çevresel risk, çevresel güvenlik ve okul iklimi algısı, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 34(4),161-173.
• Ergun, T. ve Polatoğlu, A. (1998). Kamu yönetimine giriş, Ankara: TODAİE Yayını, No 177.
• Esmeray, A. ve Erçen, Y. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri: Mersin ilinde karşılaştırmalı bir inceleme: Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(34), 1-8.
• Etminan, E. (2014). The tragic endpoint of teaching profession: A comparative study of job burnout among Iranian EFL teachers (Unpublished master's thesis). University of Tehran, Tehran, Iran.
• Fiarman, S. (2007). It’s hard to go back: Career decisions of second-stage teacher leaders. Paper presented at the annual meeting of the American Educational Research Association, Chicago, IL.
• Fraenkel, J. R., N. E. Wallen. (2009). How to design and evaluate research in education (7th ed.). PA: McGraw-Hill. Günbayı, İ. (2007). School climateand teachers’ perceptions on climate factors: Research into ine urban high schools. Turkish Online Journal of Educational Technology – TOJET, 6(3), 70-78.
• Gündüz-Çekmecelioğlu, H. (2007). Örgüt ikliminin iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Bir araştırma, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1),79-97.
• Hakanen, J. J., Bakker, A. B. ve Schaufeli, W. B. (2006). Burnout and work engagement among teachers. Journal of School Psychology, 43, 495-513.
• Hoy, W. K. ve Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi: Teori, araştırma ve uygulama, (Çev. Edt. S. Turan), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Jennett, H. K., Harris, S. L. ve Mesibov, G. B. (2003). Commitment to philosophy, teacher efficacy, and burnout among teachers of children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33, 583–593.
• Karacaoğlu, İ. (2008). Öğretmenlerin okul iklimi algıları ile kaynaştırmaya ilişkin tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Karataş, S. (2008). Okul müdürlerinin etkililiği ve okul iklimi. Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karcıoğlu, F. (2001). Örgüt kültürü ve örgüt iklimi ilişkisi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2, 319-338.
• Kavgacı, H. (2010). İlköğretimde örgütsel iklim ve okul-aile ilişkileri, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Kaya, Y. K. (1991). İnsan yetiştirme düzenimize yeni bir bakış. Ankara: Set Ofset Matbaacılık.
• Korkmaz, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel iklim ve örgüt sağlığının örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17(1), 117-139.
• Lieberman, A. (1988). Techers, and principals: Turf, tension and new tasks, Phi Delta Kappan, 69(9), 648-653.
• Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1981). Maslach burnout inventory manual. Mountain View, CA: CPP, Inc
• Munroe, E. (2013). Unanticipated tensions in returning to classroom teaching: One returning teacher leader’s experience. Journal of Educational Administration and Foundations, 23(2), 89-104.
• Okar, M. (2018). Öğretmenlerin örgütsel iklim algıları ile değişime direnme tutumları arasındaki ilişki, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Orzea, I. E. ve Cocorada, E. (2017). School size and location and their relationship with climate and students’ performances, Bulletin of the Transilvania University of Braşov, 10(2), 239-248.
• Ömeroğlu, M. (2015). Anaokulu öğretmenlerinin okuldaki stres belirtileri, stres kaynakları, bu stres kaynakları ile başa çıkma yolları ve yaşadıkları örgütsel stresin performansları üzerindeki etkisi nedir?, (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Öncü, A. (1982). Örgüt sosyolojisi. Ankara: Turhan Kitapevi.
• Özdamar, K. (2004). Paket programlar ile istatistik veri analizi, Eskişehir: Kaan Kitapevi.
• Özdemir, S., Sezgin, F., Şirin, H., Karip, E. ve Erkan, S. (2010). İlköğretim okulu öğrencilerinin okul iklimine ilişkin algılarını yordayan değişkenlerin incelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 213-224.
• Özden, T. (2006). İlköğretim okullarında çalışan öğretmenlerin okullarındaki iletişim iklimine yönelik algıları, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Özen, H. (2018). A qualitative study of school climate according to teachers’ perceptions, Eurasian Journal of Educational Research, 74, 81-89.
• Peter, T., Taylor, C., Edkins, T. (2017). A call for “trans-action”: The role of enacted stigma in mediating the relationship between school climate and school attachment among gender minority students, Alberta Journal of Education, 63(4), 328-343.
• Pillen, M., Beijaard, M. ve Den Brok, P. (2013a). Professional identity tensions of beginning teachers. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 19(6), 660-678.
• Roloff, M. E. ve Brown, L. A. (2011). Extra-role time, burnout and commitment: the power of promises kept. Business Communication Quarterly, 74 (4), 450-474. Doi:10.1177/1080569911424202.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (1995). Yönetimde stres. Bursa: Ezgi Kitapevi.
• Saygılı, G. (2010). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ile okul iklimi algıları arasındaki ilişkinin incdlenmesi (İstanbul ili Sancaktepe ilçesi örneği), Yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Schaufeli, W. B. ve Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resoursec, and their relationship with burnout and engagement: A multi-sample study, Journal of Organizational Behaviour, 25, 293-315.
• Schaufeli, W. B. ve Enzmann, D. (1998). The burnout companion to study & practice. A critical analysis. London: Taylor & Francis.
• Skaalvik, E. M. ve Skaalvik, S. (2007). Dimensions of teacher self-efficacy and relations with strain factors, perceived collective teacher efficacy, and teacher burnout. Journal of Educational Psychology, 99, 611–625.
• Smagorinsky, P., Cook, L. S., Moore, C., Jackson, A. Y. ve Fry, P. G. (2004). Tensions in learning to teach: Accommodation and the development of a teaching identity. Journal of Teacher Education, 55, 8–24.
• Smith, T. ve Shouppe, G. (2018). Is there a relationship between school’ climate ratings and student performance data, National Teacher Education Journal, 11(1), 15-21.
• Şenel, T. ve Buluç, B. (2016). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki, Türk Bilim Araştırma Vakfı, 9(4), 1-12.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. London: Pearson Publication.
• Turna, H. (2014). Öğretmenlerin stres kaynakları ve stresle baş etme yolları (Edirne ili Keşan ilçesi örneği), (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Sezgin, F. Ve Kılıç, A. Ç. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgüt iklimine ilişkin algılarının incelenmesi, G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(3), 743-757.
• Ulusoy, H. (2015). Pansiyonlu ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel stres kaynakları, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Voight, A. ve Hanson, T. (2017). How are middle school climate and academic performance related across schools and over time? (REL 2017–212). Washington, DC: U.S. Department of Education, Institute of Education Sciences, National Center for Education Evaluation and Regional Assistance, Regional Educational Laboratory West. Retrieved from http://ies. ed.gov/ncee/edlabs
• Yaylı, D. (2017). Coping strategies of pre-service teachers of Turkish with tensions in achieving agency. Eurasian Journal of Educational Research, 68, 189-204, http://dx.doi.org/10.14689/ejer.2017.68.10
• Yüceler, A. (2009). Örgütsel bağlılık ve örgüt iklimi ilişkisi: Teorik ve uygulamalı bir çalışma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 445-458.