Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye ve Etik Liderlik Algısının İşle Bütünleşmeyle Olan İlişkisi

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 180 - 205, 30.10.2020

İsmail Eser , Mehmet Semih Summak

Öz

Bu araştırmanın amacı; ilkokul, ortaokul
ve liselerde görev yapan öğretmenlerin pozitif psikolojik sermaye ve etik
liderlik algılarının işle bütünleşmeye olan ilişkisini incelemektir.  Araştırmada nicel ve nitel tekniklerin bir
arada kullanıldığı karma yöntem modellerinden sıralı açımlayıcı tasarım modeli
kullanılmıştır.Araştırmanın nicel bölümünün örneklemi, 2015-2016 eğitim-öğretim
yılında Gaziantep İli Şahinbey ve Şehitkamil Merkez ilçelerindeki ilkokul,
ortaokul ve liselerde görev yapan 982 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada
nicel veriler, Luthans ve vd.
(2007) tarafından geliştirilen “Psikolojik Sermaye Ölceği”, Yılmaz (2005)
tarafından geliştirilen “Etik Liderlik Algısı Ölçeği, ve
Schaufeli vd. (2002) tarafından geliştirilen Utrecht İşle Bütünleşme Ölçeği ile
toplanmıştır. Nitel veriler ise araştırmacı tarafından hazırlanan yarı
yapılandırılmış görüşme formu ile nicel verilerin toplandığı okullardaki 24
öğretmenden toplanmıştır. Araştırmanın nicel kısmının analizinde regresyon,
korelasyon ve betimsel analizleri; nitel verilerin analizinde ise olgubilim ve içerik
analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular, öğretmenlerin
pozitif psikolojik sermaye ve etik liderlik algıları ile işle bütünleşmeleri
arasında pozitif ve anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermiştir. Öğretmenlerin
pozitif psikolojik sermaye ve etik liderlik algıları işle bütünleşmenin önemli
bir yordayıcısı olarak gözlemlenmiştir. Nitel araştırma sonuçlarına göre ise,
öğretmenlerin pozitif psikolojik sermayelerinin; belirlenen hedeflere ulaşmada,
zorluklara karşı farklı çözüm yolları üretmede, beklenen performansı yakalamada
işle bütünleşmeyi olumlu yönde etkileme durumu teyit edilmiştir. Ayrıca
öğretmenlerin algılarına göre etik liderlik özelliklerine sahip yöneticilerin,
çalışma ortamındaki atmosferi olumlu etkilediği ve yöneticilerin göstermiş
olduğu etik davranışların işle bütünleşmede etkili olduğu sonucuna
ulaşılmıştır. Araştırma bulgularına dayalı olarak araştırmacılara ve
uygulayıcılara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Pozitif Psikolojik Sermaye, Etik Liderlik

Kaynakça

• Acar, G. (2011). Okul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışlarının Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet ve Motivasyon Düzeyleriyle İlişkisi. Doktora Tezi, (298511). Gazi Üniversitesi. Ankara.Aikman, P.A. (2003). “Towards Ethical Leadership in Health Care”, A Major Project Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements For the Degree of Master of Arts in Leadership and Training, Royal Roads University.Aksoy, S. (2012). Etik Liderlik ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının Örgütsel Performansa Etkisi Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, (314768). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü. Gebze.Akturan, U. ve Esen, A.(2008). Fenomenoloji (ss. 83‐98), Nitel Araştırma Yöntemleri, (Editörler: Baş, T. ve Akturan, U.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.Altun, Y. (2013). Çalışanların Örgütsel Bağlılık Düzeylerine Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışlarının Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, (345391). Bahçeşehir Üniversitesi. İstanbul. Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2009). Tükenmişlik sendromu ve madalyonun öbür yüzü: işle bütünleşme. Erciyes Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, S. 82, Ocak-Haziran 2009, 21-46.Avcılar, M. (2013). Parakende marka değerinin ölçümü ve yapısal eşitlik modeli uygulaması. Ankara: Detay Yayıncılık.Avey, J. B., Wernsing, T. S. ve Luthans, F. (2008). Can positive employees help positive organizational change? Impact of Psychological Capital and Emotions on Relevant Attitudes and Behaviors. Journal of Applied Behavioral Science, 44(1), 48-70.Avey, J. B., Luthans, F. ve Youseef, C. M. (2010). The Additive Value of Positive Psychological Capital in Predicting Work Attitudes and Behaviors. Journal of Management, 36(2), 430-452.Avey, J. B., Reichard, R., Luthans, F. ve Mhatre, K. (2011). Meta-analysis of the impact of positive psychological capital on employee attitudes, behaviors and performance. Human Resource Development Quarterly, 22(2), 127-152.Bagozzi, R. P., Yi, Y., veNassen, K. D. (1998). Representation of measurement error in marketing variables: Review of approaches and extension to three-facet designs. Journal ofEconometrics, 89(1), 393-421. Bal, E. A. (2008). Self-efficacy, Contextual Factors and Well-being: The Impact of Work Engagement. Doktora Tezi, (221379). Marmara Üniversitesi. İstanbul.Balcı, A. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma “yöntem, teknik ve ilkeler”. Ankara: Pegem Akademi.Bayram, N. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Amos Uygulamaları. Bursa: Ezgi Kitabevi.Bıyıkbeyi, T. (2015). Çalışanların Örgütsel Adalet Algıları İle Psikolojik Sermaye Düzeyleri Arasındaki İlişki: Doğu Akdeniz Bölgesinde Bir İlde Bir Alan Araştırması. Yüksek Lisans Tezi, (393652). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. Kahramanmaraş.Bilgen, A. (2014). Çalışanların Etik Liderlik ve Etik İklim Algılamalarının Örgütsel Bağlılıklarına Etkisi: Özel ve Kamu Sektöründe Karşılaştırmalı Bir Uygulama. Yüksek Lisans Tezi, (370814). Bahçeşehir Üniversitesi. İstanbul.Boniwell, Ilona, (2006). Positive Psychology in a Nutshell: A Balanced Introduction to the Science of OptimalFunctioning, Second Edition, Pwbc, London 2006, p.3.Büyüköztürk, Ş. K. Çakmak, E. Akgün, Ö. E. Karadeniz, Ş. Demirel, F.(2015). Bilimsel Araştırma Yöntemleri(19.Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.Creswell, J.W. (2006). Understanding Mixed Methods Research, (Chapter 1). Available at: http://www.sagepub.com/upm-data/10981_Chapter_1.pdfCronbach, L. J. (1951). Coeffcient alpha and the internal structure of tests. Psychometrika, 16 (3), 297-334.Çakmak, M.S. ve Arabacı İ.B., (2017). Öğretmenlerin Pozitif Psikolojik Sermaye Algılarının İş Doyumları ve Örgütsel Bağlılıkları Üzerindeki Etkisi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.esosder.org Electronic Journal of SocialSciences ISSN:1304-0278 Yaz -2017 Cilt:16 Sayı:62 (890-909) Summer-2017 Volume:16 Issue:62Çelik, H. E., veYılmaz, V. (2013).LISREL 9.1 ile Yapısal Eşitlik Modellemesi, Temel Kavramlar-Uygulamalar-Programlama. Ankara: Anı Yayıncılık.Çetin, N. (2008). Kuramsal Liderlik Çözümlemelerinin Işığında, Okul Müdürlüğü ve Eğitilebilir Durumsal Liderlik Özellikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (23), 74-84.Çetin, F. ve Basım H.N., (2012) Örgütsel Psikolojik Sermaye: Bir Ölcek Uyarlama Çalışması Amme İdaresi Dergisi, Cilt 45, Sayı 1, Mart 2012, s.121-137.Çınar, E. (2011). Pozitif Psikolojik Sermayenin Örgütsel Bağlılıkla İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, (298113). Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.Çömlekçi, N. (2001). Bilimsel araştırma yöntemi ve istatistiksel anlamlılık sınamaları. Ankara: Bilim Teknik Yayınevi.Dalay, G. (2007). The relationship between the variables of organizational trust, job engagement, organizational commitment and job involvement (Master thesis). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No: 209238).Doğan, S. (2007). Vizyona Dayalı Liderlik, Kare Yayınları, İkinci Baskı, İstanbul.Dönmez, B. (2014). Pozitif Psikolojik Sermaye İle İşe İlişkin Duyuşsal İyilik Algısı, İş Doyumu, İşgören Performansı ve Yaşam Doyumu İlişkilerinin Seyahat Acentesi Çalışanları Örnekleminde İncelenmesi. Doktora Tezi, (355868). Mersin Üniversitesi. Mersin.Eisenbeiss, S. A. (2012). Re-thinking ethical leadership: An interdisciplinary integrative approach. The Leadership Quarterly, 23, 791-808.Erkuş, A. ve Fındıklı, M. A. (2013). Psikolojik sermayenin iş tatmini, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma. (Turkish). Istanbul University Journal Of The School Of Business Administration, 42(2), 302-318.Eryılmaz, A., & Doğan, T. (2012). İş yaşamında öznel iyi oluş: Utrecht işe bağlılık ölçeğinin psikometrik niteliklerinin incelenmesi. Klinik Psikiyatri, 15, 49-55.Esen, E. (2011). Çalışanların örgüte cezbolması. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:XXX, Sayı:1, 377-390.Fineman, S. (2006). On being positive: Concerns and counterpoints. Academy of Management Review, 31.Fornell, C., veLarcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error.Journal of Marketing Research, 39-50. Freeney, Y., & Tiernan, J. (2006). Employee engagement: An overview of the literature on the proposed antithesis to burnout. The Irish Journal of Psychology, 27(3-4), 130-141.Gallagher A, Tschudin V. (2010) Educating for ethical leadership. Nurse Educ Today. 2010 Apr;30(3):224-7.Gill, D. S. (2007). Employee Selection and Work Engagement: Do Recruitment and Selection Practices Influence Work Engagement?. Doktora Tezi, Kansas State University.Güneşer, A. B. (2007). The Effect of Person-Organization Fit on Organizational Commitment and Work Engagement:The Role of Person Supervisor Fit. Doktora Tezi, (208825). Marmara Üniversitesi, İstanbul.Işık, M. (2009). Okul Yöneticilerinin Etik Liderlik Özellikleri İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki (Beylikdüzü Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi. İstanbul.Johnson, B. & Christensen, L. (2008). Educational Research: Quantitative, Qualitative, And Mixed Approaches. New York: Sage.Kahn, W. A. (1990). Psychological Conditions Of Personal Engagement And Disengagement At Work. Academy of Management Journal, 33(4), 692-724.Kalman, M. ve Summak M.S. (2017). Revitalizing the HERO within Teachers: An Analysis of the Effects of the PsyCap Development Training. The Qualitative Report 2017 Volume 22, Number 3, Article 1, 655-682Kalman,M.(2017). Ortaokul Öğretmenlerinin Psikolojik Sermayelerinin Geliştirilmesine Yönelik Bir Uygulama. Doktora Tezi, (470232). Gaziantep Üniversitesi. Gaziantep.Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Tekışık.Kanten, P. ve Yeşiltaş, M. (2013). Pozitif örgütsel davranışlar üzerine kavramsal bir inceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 4(8), 83-106.Karagöz, A. (2008). İlk ve Ortaöğretim Okulu Yöneticilerinin Öğretmenler Tarafından Algılanan Etik Liderlik Rolleri İle Öğretmenlerin Örgütsel Adanmışlıkları Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, (226280). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.Karadaş, F. (2014). Okul Müdürlerinin Öğretmenler Tarafından Algılanan Etik Liderlik Davranışları ile Öğretmenlerin Güdülenme Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, (354614). Akdeniz Üniversitesi. Antalya.Karasar, N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (10. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Metodu. Ankara: Hacetepe: Taş Kitapçılık.Kavgacı, H. (2014). İlköğretim Kurumu Öğretmenlerinin İşle Bütünleşme Düzeylerinin Bireysel ve Örgütsel Değişkenlerle İlişkisi. Doktora Tezi, (366266). Gazi Üniversitesi. Ankara.Kılınç, A. Ç. (2010). Okul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışları Gösterme Düzeyleri ile Öğretmenlerin Yaşadıkları Örgütsel Güven ve Yıldırma Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, (278226). Gazi Üniversitesi. Ankara.Köse, A. (2015). İşe Angaje Olma İle Örgütsel Destek Algisi ve Örgüt İklimi Arasindaki İlişki(Kahramanmaraş İli Örneği). Doktora Tezi, (280670). Zirve-Sütçü İmam Üniversitesi. Gaziantep.Kutanis, R. Ö. ve Oruç, E. (2014). Pozitif Psikolojik Sermayenin Örgüt İçi Politik Davranışlara Etkisi: Akademisyenler Üzerine Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(3), 36-58.Larson, M, ve Luthans. F. (2006). Potential Added Value of Psychological Capital İn Predicting Work Attitudes. Journal of Leadership and Organizational Studies, 13(2) 75-92.Luthans, F. and Youssef, C. M. (2004), Human, Social, and Now Positive Psychological Capital Management: Investing in People for Competitive Advantage, Organizational Dynamics, 33(2), 143-160. Luthans, F., Avey, J. B., Avolio, B. J., Norman, S. M., ve Combs, G. M. (2006). Psychological capital development: Toward a micro intervention. Journal of Organizational Behavior, 27, 386-393.Luthans, F., Avolio, B., Avey, J. ve Norman, S. (2007). Psychological Capital: Measurement and Relationship with Performance and Satisfaction. Personnel Psychology, 60(3), 541-572.Luthans, F., Norman, S. M., Avolio, B. J. ve Avey, J. B. (2008). The mediating role of psychological capital in the supportive organizational climate: Employee performance relationship. Journal of Organizational Behavior, 29(2), 219-238.Luthans, F., Youssef, C. M. ve Avolio, B. J. (2007). Psychological Capital: Developing the Human Competitive Edge. New York: Oxford University Press.Luthans, Fred, (2002) The Need for and Meaning of Positive Organizational Behavior”, Journal of Organizational Behavior, (23), 695-706. Luthans, Fred, Bruce J. Avolio, Fred O. Walumbwa and Weixing Li, (2005). The Psychological Capital of Chinese Workers: Exploring the Relationship with Performance. Management and Organization Review, 1(2), 249-271.Luthans, F., Youssef-Morgan, C.M. and Avolio, B.J. (2015). Psychological capital and beyond. Oxford, England: Oxford University Press.Maslow, H.A. (1954) Motıvatıon and Personalıty. Copyright 1954 by Harper & Row,Publishers, Inc. Copyright 1970 by Abraham H. Maslow Reprinted from the English Edition by Harper & Row, Publishers 1954Merriam, S. (2013) Nitel Araştırma; Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. Ankara: Nobel YayıncılıkNelson, Debra and Cary L. Cooper. (2007). Positive Organizational Behavior, Sage Publication, London 2007, 9-10.Neubert, M.J. ve diğerleri. (2009). The Virtuous Influence of Ethical Leadership Behavior: Evidence From the Field. Journal of Business Ethics. (90), 150-170.Neuman, W. L. & Robson, K. (2014). Basics Of Social Research. Toronto: Pearson Canada.Ocak, M., Güler, M. & Basım, H.N. (2016). Psikolojik Sermayenin Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmini Tutumları Üzerine Etkisi: Bosnalı Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 113-130.Ouweneel, E., Le Blanc, P. ve Schaufeli, W.B. (2013). Do-it-yourself: An Online Positive Psychology Intervention to Promote Positive Emotions, Self-Efficacy, and Engagement at Work. Career Development International, (18), 173-195.Öner, Z. H. (2008). The Mediating Effect of Organizational Justice:Moderating Roles of Sense of Coherence and Job Complexity on The Relaitionship Between Servant Leadership and Work Engagement. Doktora Tezi, (221819). Marmara Üniversitesi, İstanbul.Özgür, E. (2011). The Intervening Role Of Work Values Between the Personal Values and Work Engagement (Cross-Cultural Research: Abkhazia - Turkey). Doktora Tezi, (317359). Marmara Üniversitesi. İstanbul.Özkalp, E. (2009). Örgütsel Davranışta Yeni Bir Boyut: Pozitif (Olumlu) Örgütsel Davranış Yaklaşımı ve Konuları. 17.Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı.Paterson, T. A., Luthans, F. ve Jeung, W. (2014). Thriving at work: Impact of psychological capital and supervisor support. Journal of Organizational Behavior, 35(3), 434-446.Peterson, S.J., Luthans, F., Avolio, B.J., Walumbwa, F.O., and Zhang, Z. (2011). Psychological capital and employee performance: A latent growth modeling approach. Personnel Psychology, 64, 427-450.Rich, B. L. & Lepine, J. A. & Crawford E. R. (2010). Job Engagement: antecedents and effects on job performance.Academy of Management Journal, 53(3),617-635.Saks, A. M. (2006). Antecedents and Consequences of Employee Engagement.Journal of Managerial Psychology, 21(7), 600-619.Schaufeli, W. B., Martinez, I., Marques-Pinto, A., Salanova, M., Bakker, A., et al. (2002). Burnout and engagement in university students: a cross-national study. Journal of Cross-cultural Psychology, 33(5), 464-481.Seçer, İ. (2013). SPSS ve LISREL ile Pratik Veri Analizi. Anı Yayıncılık, Ankara, ss. 149-150.Seligman, M. E. P., ve Csikszentmihalyi, M. (2000). Positive psychology an introduction. American Psychologist, (55), 5-14.Sheldon, K. ve King, L. (2001). Why Positive Psychology is Necessary. American Psychologist, 56 (3), 216-217 .Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler veLISRELUygulamaları.Ankara: Ekinoks Yayıncılık.Topçu, M. K. ve Ocak, M. (2012). Psikolojik Sermayenin Tükenmişlik Algısı Üzerine Etkisinde İş Tatmininin Aracılık Rolü: Türkiye ve Bosna-Hersek Sağlık Çalışanları Örneği. 20. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı.Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179.Turhan, M. (2007). Genel ve Mesleki Lise Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışının Okullardaki Sosyal Adalet Üzerindeki Etkisi. Doktora Tezi, (204758). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.Turner, Nick - Barling, Julian - Zaharatos, Anthea (2002), “PositivePsychology at Work”, C. RirkSnyder - Lopez, Shane(Ed.), Handbook of positivepsychology, Oxford. UK: Oxford University Pres, 715-728.Tüzün, İ. K., Çetin, F. ve Basım, H. N. (2014). The role of psychological capital and supportive organizational practices in the turnover process. METU Studies in Development, 41(2), 85-103.Uğurlu, T. C. (2009). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Bağlılık Düzeylerine Yöneticilerinin Etik Liderlik ve Örgütsel Adalet Davranışlarının Etkisi.Doktora Tezi, (240524). İnönü Üniversitesi, Malatya.Walumbwa, F. O., Luthans, F., Avey, J. B. ve Oke, A. (2011). Authentically Leading Groups: The Mediating Role Of Collective Psychological Capital and Trust. Journal of Organizational Behavior, 32(1), 4-24.Walumbwa, F. O., Morrison, E. W., & Christensen, A. L. (2012). Ethical leadership and group in-role performance: The mediating roles of group conscientiousness and group voice. The Leadership Quarterly, 23(5), 953-964.Wimpenny, P., & Gass, J. (2000). Interviewing in phenomenology and grounded theory: is there a difference? Journal of Advanced Nursing, 31(6), 1485-1492.Wright, T. A. (2003). Positive organizational behavior: An idea whose time has truly come. Journal of Organizational Behavior, 24, 443-442. Yaldıran, M. (2010). The Effect Of Ethical Climate on Work Engagement. Yüksek Lisans Tezi, (273590). Marmara Üniversitesi. İstanbul. Yeşiltaş, M. (2012). Örgütsel Özdeşleşmenin Oluşmasında Belirleyiciler Olarak Etik Liderlik ve Etik İklim: Otel İşletmelerine Yönelik Bir Uygulama. Doktora Tezi, (317126). Gazi Üniversitesi. Ankara.Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.Yılmaz(2005). Etik Liderlik Ölçeği’nin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması.XlV.Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiri Kitabı, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, ss.808-814Youssef, C.M. and Luthans, F. (2013). Developing psychological capital in organizations: Cognitive, affective, conative, and social contributions of happiness. In S.A. David, I. Boniwell and A.C. Ayers (Eds.), Oxford handbook of happiness (pp. 751-766). New York, NY: Oxford University Press.Youssef-Morgan, C.M. and Hardy, J. (2014). A positive approach to multiculturalism and diversity management in the workplace. In J.T. Pedrotti and L.M. Edwards (Eds), Perspectives on the intersection of multiculturalism and positive psychology, (pp. 219-233). Dordrecht, the Netherlands: Springer.