İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinin Mesleki İmaj Algıları ile Örgütsel Adanmışlık Davranışları Arasındaki İlişki

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 2, 132 - 147, 30.10.2020

Tuncay Özdemir , Mustafa Orhan

Öz

Bu araştırmanın amacı ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki imaj algıları ve örgütsel adanmışlık davranışları arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Bununla birlikte, öğretmenlerin mesleki imaj algıları ve örgütsel adanmışlık davranışlarına yönelik görüşleri ile cinsiyet, okul kademesi ve branşları arasında anlamlı bir farklılığın var olup olmadığını belirlemeye çalışmaktır. Araştırmanın örneklemini, 2018–2019 eğitim öğretim yılında Erzurum ili merkez Aziziye İlçesi’ndeki resmi ilkokul ve ortaokullarda görevli olan 252 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Araştırma verilerini toplamak için “Öğretmenlik Mesleği İmaj Ölçeği” ile “Çokboyutlu Örgütsel Adanmışlık Öğretmen Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin öğretmenlik meslek imajının “sosyal”, “iletişim becerileri” ve “kişisel imaj” boyutları ile öğretmenlik meslek imajının toplamında cinsiyet, okul kademesi ve branş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adanmışlığın “öğretim işlerine adanma” ve “öğretmenlik mesleğine adanma” boyutlarında, cinsiyet değişkenine göre kadın öğretmenler lehine anlamlı fark bulunmuştur. İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adanmışlığın “okula adanma”, “öğretim işlerine adanma”, “öğretmenlik mesleğine adanma” ve “çalışma grubuna adanma” boyutları ile örgütsel adanmışlığın toplamında, okul kademesi ve branş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Öğretmenlik mesleği imajının sosyal alt boyutu ile örgütsel adanmışlığın okula adanma, öğretmenlik mesleğine adanma ve çalışma grubuna adanma alt boyutları arasında; öğretmenlik mesleği imajının iletişim becerileri alt boyutu ile öğretmenlik mesleğine adanma ve çalışma grubuna adanma alt boyutları arasında ve öğretmenlik mesleği imajının kişisel imaj alt boyutu ile öğretim işlerine adanma, öğretmenlik mesleğine adanma ve çalışma grubuna adanma alt boyutları arasında pozitif yönde anlamlı zayıf bir ilişki olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

: İmaj, öğretmenlik, meslek, adanmışlık

Kaynakça

• Akbaşlı, S. (2009). Öğretmenlik mesleğinin özellikleri, eğitim sisteminde öğretmenin rolü, öğretmen yetiştirme alanında uygulamalar ve gelişmeler. K. Kıroğlu ve C. Elma (Ed.), Eğitim bilimine giriş (s.275-322). Ankara: Pagem Akademi.
• Akyüz, Y. (1978). Türkiye'de öğretmenin «öğretmen» ve meslek imajı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 11(1), 115-121.
• Aslan, K., Aslan, N. ve Cansever, B. A. (2012). Eğitim bilimine giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Atar, G. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel adanmışlıkları ile müdürlerin liderlik davranışlarını algılamaları arasındaki ilişki (İstanbul İli Anadolu Yakası Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Auguste, B. G., Kihn, P. ve Miller, M. (2010). Closing the talent gap: Attracting and retaining top-third graduates to careers in teaching: An international and market research-based perspective. McKinsey.
• Bağçeci, B. Çetin, B. ve Ünsal, S. (2013). Öğretmenlerin mesleki imaj ölçeği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(1), 34-48.
• Balcı, A. (2003). Örgütsel sosyalleşme: Kuram strateji ve taktikler.(2. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Böke, K. (2009). Örnekleme. K. Böke (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (s.105-149). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Bulut, M. (2018). Beden eğitimi öğretmenlerinin mesleki sosyalleşme düzeyleri ve örgütsel adanmışlıklarının araştırılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Celep, C. (1998). Eğitim örgütlerinde öğretmenlerin örgütsel adanmışlığı. Eğitim ve Bilim, 22, 56-62.
• Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Celep, C. (2005). Meslek olarak öğretmenlik. C. Celep (Ed.), Meslek olarak öğretmenlik (s.23-49, 3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çelikten, M., Şanal, M. ve Yeni, Y. (2005). Öğretmenlik mesleği ve özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(2), 207-237.
• Çermik, H., Doğan, B. ve Şahin, A. (2010). Sınıf öğretmenliği öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini tercih sebepleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 201-212.
• Dinçer, M. K. (2001). Kişisel imaj. (3. Baskı). İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Doğan, C. (2014). Sınıf öğretmenlerinin mesleklerine ilişkin düşünceleri:(Üsküdar Kadıköy Ümraniye ve Maltepe örneği). Sosyoloji Konferansları, (33), 33-45.
• Doğan, Ö. (2018). Öğretmenlerin görüşlerine göre öğretmenlik mesleğinin imajı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Ekinci, Ö. ve Yıldırım, A. (2015). Ortaöğretim okullarında yıldırma (mobbing) davranışları ile örgütsel adanmışlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (5), 509-528.
• Erden, M. (2017). Eğitim bilimlerine giriş. (11. Baskı). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Eskicumalı, A. (2004). Eğitim, öğretim ve öğretmenlik mesleği. Y. Özden (Ed.), Öğretmenlik mesleğine giriş (s.1-32, 3. Baskı). Ankara: Pagem A Yayıncılık.
• Firestone, W. A. ve Pennell, J. R. (1993). Teacher commitment, working conditions, and differential incentive policies. Review of Educational Research, 63(4), 489-525.
• Firestone, W. A. ve Rosenblum, S. (1988). Building commitment in urban high schools. Educational Evaluation and Policy Analysis, 10(4), 285-299.
• Genç, N. (2007). Yönetim ve organizasyon: Çağdaş sistemler ve yaklaşımlar. (3. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gottfredson, L. S. (1981). Circumscription and compromise: A developmental theory of occupational aspirations. Journal of Counseling psychology, 28(6), 545-579.
• Gök, F. ve Okçabol, R. (1998). Öğretmen profili araştırma raporu. Ankara: Eğitim Sen.
• Gönülaçar, Ş. (2016). Türkiye’de Öğretmen İmajı ve İtibarı Üzerine Bir İnceleme. Erişim Tarihi: 11.03.2018, https://s3.amazonaws.com/academia.edu.documents/41461508/ Turkiyede.Ogretmen.Imaji.ve.Itibari.sgonulacar.2016.pdf.
• Güner, H. (2006). Öğretmenlerin adanmışlık sorunu: İstanbul ili örneğinde bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Küçükahmet, L. (2003). Bir meslek olarak öğretmenlik. L. Küçükahmet (Ed.), Öğretmenlik mesleğine giriş (s.1-26, 4. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• MEB (1973). Milli Eğitim Temel Kanunu. Erişim Tarihi: 25.05.2019, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf.
• MEB (2017). Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri. Erişim Tarihi: 26.05.2019, http://oygm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_12/11115355_YYRETMENLYK_MESLEYY_GENEL_YETERLYKLERY.pdf.
• Meyer, J. P. ve Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human resource management review, 1(1), 61-89.
• Meyer, J. P. ve Herscovitch, L. (2001). Commitment in the workplace: Toward a general model. Human Resource Management Review, 11(3), 299-326.
• Oktay, Ayla (1991), Öğretmenlik mesleği ve öğretmenin nitelikleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3, 187-193.
• O'Reilly, C. A. ve Chatman, J. (1986). Organizational commitment and psychological attachment: The effects of compliance, identification, and internalization on prosocial behavior. Journal of Applied Psychology, 71(3), 492-499.
• Özbek, R., Kahyaoğlu, M. ve Özgen, N. (2007). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik görüşlerinin değerlendirilmesi. Sosyal Bilimler Dergisi, IX (2), 221-232.
• Porter, L. W., Steers, R. M., Mowday, R. T. ve Boulian, P. V. (1974). Organizational commitment, job satisfaction, and turnover among psychiatric technicians. Journal of applied psychology, 59(5), 603-609.
• Semerci, Ç., Semerci, N., Eliüşük, A. ve Kartal, S. E. (2012). Öğretmenlik mesleğinin gündemine ilişkin öğretmen görüşleri (Bartın ili örneği). Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 22-40.
• Shaw, J. ve Reyes, P. (1992). School cultures: Organizational value orientation and commitment. The Journal of Educational Research, 85(5), 295-302.
• Sivik, S. (2018). Öğretmenlerin örgütsel adanmışlıkları ile lider-üye etkileşimi ve motivasyonel dil kullanımı arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kahramanaraş Sütçü İmam Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Şahin, A. E. (2006). Meslek ve öğretmenlik. V. Sönmez (Ed.), Eğitim bilimine giriş (s.261-306). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, İ. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmen istihdamı ve mesleki geleceklerine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 1167-1184.
• Şişman, M. (2006). Eğitim bilimine giriş. (2. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• TEDMEM (2014). Öğretmen gözüyle öğretmenlik mesleği rapor dizisi: 3. Erişim tarihi: 23.11.2019, http://portal.ted.org.tr/yayinlar/ogretmen_gozuyle_ogretmenlik_meslegi. pdf.
• Uyğur, N. (2017). Ortaokul öğretmenlerinin duygusal yönden incitici davranışlara ve örgüte adanmışlıklarına ilişkin görüşleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Ünsal, S. (2015). Öğretmenlerin mesleki imajlarına ilişkin görüşleri ve mesleki imaja etki eden faktörler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Yavuz, C. (2006). Halkla ilişkiler. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yılmaz, E. (2007). Bir meslek olarak öğretmenlik. E. Karip (Ed.), Eğitim bilimine giriş (s.317-336). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Yurdakal, İ. H. (2019). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini seçmelerinde rol alan etmenler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 8(2), 1205-1221.
• Zembat, R. (2015). Eğitim sisteminde öğretmen. A. Oktay (Ed.), Eğitim bilimine giriş (s.277-302, 8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Zöğ, H. (2007). İstanbul ili Kağıthane ilçesinde görev yapan ilköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adanmışlıkları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.