Woman as the Subject and Object of Culture: Example of Woman Cathechisms

Yıl 2016, Cilt: 19 Sayı: 49 - KADIN Özel Sayı (24-11-2016), 9 - 35, 24.11.2016

Rabiye Çetin

https://doi.org/10.15745/da.267182

Cited By: 1

Öz

Catechisms
are products of efforts to understand and make religion livable which has
divine origins. Therefore, the content of the study contains religious
rulings/fatwa related to the behaviors of people in daily life.  A fatwa is a product of scientific effort
that that is sought with the intent to explain its religious ruling depending
on time, place, and conditions of behavior. Fatwa is the result of an
understanding and interpretation activity in which the construal is humane and
non-binding. Although fatwa is described in this manner, in the community,
catechisms which contain fatwa’s are accepted as the main source of judgment
and application which takes into consideration the scope of belief, worship and
ethic that can be learned. This understanding causes the perceptions of the
human mind which transforms or changes according to time, place, and conditions
which is determined by culture into absolute judgment.

The effect
of culture on religion actualizes by way of understanding. One of the most important
examples of this is the perception of women in cultural religiosity. This
article deals with woman’s perception in catechisms within the framework of
religion-culture and the probable reasons for this perception. In this context,
the article specifically written for women, men’s and woman’s perceptions of
family which is presented by catechisms is discussed. Also, the article studies
the effect of the perception of religiosity on woman’s image and to what extent
this perception is suitable or compatible with the Quran in light of human
understanding. This impact and perception is discussed under two headings; the
existential plane and the social plane. In the
existential plane, the creation of woman, her special circumstances and reasons
for woman to be classified as fitna, and parallel with this are given
judgments; in the social plane, judgments which were created concerning woman
actualizing her rights and responsibilities such as getting married, as an
individual, divorce, and her testimony is deliberated. Women are positioned based on their social gender
roles and not humanly by way of relevant rulings. It is examined with examples
that take woman out from the interlocutor of Allah and how it transforms woman
into the interlocutor of the perception of cultural religion.

Anahtar Kelimeler

Woman, Cathechism, Creation, instigation/Fitna, Worship, Divorce

Kültürün Öznesi ve Nesnesi Olarak Kadın: Kadın İlmihalleri Örneği

Öz

İlmihaller, ilahî kaynaklı dini, anlama ve yaşanabilir kılma çabasının ürünüdür. Dolayısıyla, söz konusu eserlerin içeriğini, insanların günlük yaşamlarındaki davranışlarına ilişkin dini hükümler/fetvalar oluşturmaktadır. Fetva, bir davranışın zamana, mekâna, şartlara bağlı olarak dini hükmünü açıklama amacıyla gerçekleştirilen bilimsel çabanın ürünüdür. Anlama, yorumlama faaliyetinin sonucu olan fetva, insanîdir ve bağlayıcı değildir. Her ne kadar fetva bu şekilde tanımlansa da; halk arasında, fetvaları içeren ilmihaller inanç, ibadet ve ahlak alanına ilişkin uygulamaların hükmünün öğrenileceği temel kaynak olarak kabul edilmektedir. Bu kabul; zamana, mekâna, şartlara göre değişen ve kültür tarafından belirlenen insan zihninin ortaya koyduğu anlayışların, mutlak yargılara dönüşmesine neden olmuştur.

Kültürün din üzerindeki etkisi anlayışlar yoluyla gerçekleşmektedir. Bu gerçekliğin en önemli örneklerinden birini kültürel dindarlığın kadın algısı oluşturmaktadır. Bu makale, din kültür ilişkisi çerçevesinde ilmihallerdeki kadın algısını ve bu algının muhtemel nedenlerini ele almayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede, özel olarak kadınlar için yazılan, kadın ve aile ilmihallerinin ortaya koyduğu kadın algısı ele alınmaktadır. Ayrıca buna bağlı olarak oluşturulan dindarlık algısının kadın imgesi üzerindeki etkisi ve bu algının Kur’an’ın insan anlayışı ile ne derece uyumlu olduğu da irdelenmektedir. Bu etki ve algı, varlıksal ve sosyal düzlem olmak üzere iki başlık altında ele alınmaktadır. Varoluşsal düzlemde, kadının yaratılışı, özel halleri ve fitne olarak nitelendirilmesinin gerekçeleri ve buna bağlı olarak verilen hükümler; sosyal düzlemde ise, kadının bir birey olarak evlenmesi, boşanması, şahitliği gibi hak ve sorumluluklarını gerçekleştirmesine ilişkin olarak oluşturulan yargılar ele alınmaktadır. Söz konusu yargılar yoluyla kadının, insan olarak değil toplumsal cinsiyet rolleri üzerinden konumlandırılmakta olduğu tespit edilmiştir. Bu konumlandırmanın, kadını Allah'ın muhatabı olmaktan çıkararak, kültürel din anlayışının muhatabına nasıl dönüştürdüğü, örneklerle irdelenmektedir.    

Anahtar Kelimeler

kadın, kültür, ilmihal, İlmihaller, ilahî kaynaklı dini

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim (2010). “Talak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/496-500.
• Ahmed b. Hanbel (1313). el-Müsned. Mısır: Matbaatu’l-Meymene.
• Akbulut, Ahmet. (2014). “Kur’an’da Tanrı-Birey İlişkisi”. Otorite ve Birey. Edt. Richard Heinzmann ve Mualla Selçuk, Münih, 29-56.
• Akyüz, Niyazi.(t.y). Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Arpaguş, Hatice Kelpetin (2002). “Bir Telif Türü Olarak İlmihal”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.22, S.1, 25-56.
• Asımgil, Sevim & Şahin Merve (2013). Kadın Kaleminden Kadın İlmihali, İstanbul: İpek Yay.
• Atar, Fahrettin (1995). “Fetva”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 12/486-496. İstanbul.
• Atay, Hüseyin (1997). Kur’an’a Göre Araştırmalar I-III. Ankara: Atay Yayınevi.
• Aydın, Mehmet Akif (1985). İslam-Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay.
• Berger Peter L. (1993). Dinin Sosyal Gerçekliği. Çev. Ali Coşkun, İstanbul: İnsan Yay.
• Beşer, Faruk. (1993). Hanımlara Özel İlmihal. İstanbul: Nûn Yayıncılık.
• Böhürler, Ayşe & Eker, Aslıhan (2008). Duvarların Arkasında Kadın. İstanbul: Timaş Yay.
• Çalışkan, Hasan (2005). Hanımlara İlmihal. Konya: Serhat Kitapevi.
• Dökmen, Zehra Yaşin (2010). Toplumsal Cinsiyet. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Döndüren, Hamdi (2004). Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Erkam Matbaası.
• Düzgün, Şaban Ali (2011). “Kur’an’ın Değerler Sistemi ve Kadın Algımız”, Ortaçağ’da Kadın. Edt. Altan Çetin, Ankara: Lotus Yayınları, 46-59.
• Coler, Ricardo (2010). Kadın Krallığı. Çev. Filiz Öztürk, İstanbul: Nemesis Yay.
• Connell, Raewyn (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. Çev. Cem Soydemir, İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Ebu Davud, Süleyman b. el-Eş’as (1952). Sünen-i Ebi Davud, Mısır.
• Er, İzzet (1990).Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. İstanbul:Risale Yay.,