Ehl-i Sünnet’in Rü’yetullah Savunusu: Ebû Bekir Bâkıllânî Örneği

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 2, 1045 - 1076, 30.09.2025

Muzaffer Barlak

https://doi.org/10.33415/daad.1689239

Öz

Ehl-i sünnet mezhebinin önde gelen isimlerinden Ebû Bekir Bâkıllânî (ö. 403/1013), Sünnî rü’yetullah görüşünü ayrıntılı olarak ortaya koyan ilk düşünürlerdendir. Bâkıllânî, Sünnî anlayış çerçevesinde bir yandan rü’yetullahın aklen imkân ve naklen zorunluluğunu ortaya koymaya çalışırken bir yandan da karşı görüş sahiplerinin ileri sürdüğü delillerin geçersizliğini kanıtlama çabasına girişmiştir. Rü’yetullahla ilgili ilk sistematik incelemelerden biri olmasına rağmen onun bu konuyla ilgili kanaatleri şimdiye kadar müstakil bir çalışmada ele alınmamıştır. Bâkıllânî’nin rü’yetullah görüşünün henüz incelenmemiş olması, bu çalışmanın ortaya konulması noktasında başlıca motivasyon olmuştur. Ancak bu çalışmada Bâkıllânî’nin rü’yetullah görüşünün tamamı değil, onun, rü’yetullahı reddedenlerin delillerine karşı ortaya koyduğu itirazlar ele alınmıştır. Çalışma hazırlanırken daha çok klasik kaynaklarda metin analizi ve karşılaştırma yöntemlerine başvurulmuş, buna ilave olarak yeri geldikçe modern kaynaklardan da istifade edilmiştir. Araştırma sonucunda Sünnî rü’yetullah görüşünün büyük oranda Bâkıllânî’nin yaklaşımları çerçevesinde şekillendiği ve diğer Sünnî âlimlerin katkılarıyla gelişerek günümüze kadar ulaştığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kelam , Bâkıllânî , Ehl-i sünnet , Allah’ın görülmesi

Ahl al-Sunnah's Defense of Rū'yatullah: The Case of Abū Bakr al-Bāqillānī

Öz

One of the leading figures of the Ahl al-Sunnah school, al-Bāqillānī, was one of the first thinkers to elaborate on the Sunnī view of rū'yah. Within the framework of the Sunnī understanding, al-Bāqillānī, on the one hand, attempted to demonstrate the intellectual possibility and the necessity of transplanting rū'yatullah. On the other hand, he endeavored to prove the invalidity of the arguments put forward by the opponents. Despite being one of the first systematic studies on rū'yatullah, his opinions on this subject have not been addressed in an independent study. The fact that al-Bāqillānī's view on rū'yah has not yet been analyzed has been the main motivation for this study. However, this study does not deal with al-Bāqillānī's entire view of rū'yah, but rather with his objections to the arguments of those who reject rū'yah. In the preparation of the study, textual analysis and comparison methods were used in classical sources, and modern sources were also utilized when necessary. As a result of the research, it is seen that the Sunnī view of rū'yatullah was shaped mainly within the framework of al-Bāqillānī's approaches and developed with the contributions of other Sunnī scholars, and reached the present day.

Anahtar Kelimeler

Kalām , al-Bāḳillānī , Ahl al-sunnah , The sight of God

Kaynakça

• Bağdâdî, Abdülkāhir. Usûlü’d-dîn. İstanbul: Matbaatü’d-Devle, 1. Basım, 1928.
• Bâkıllânî, Kādî Ebî Bekr Muhammed b. et-Tayyib. el-İnsâf fîmâ yecibu i‘tikāduhû ve lâ yecûzu’l-cehlü bihî. ed. Muhammed Zâhid Kevserî. Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Türâs, 2000.
• Bâkıllânî, Kādî Ebî Bekr Muhammed b. et-Tayyib. Kitâbü Temhîdü’l-evâil ve telhîsü’d-delâil. ed. İmâdüddin Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekāfiyye, 1987.
• Barlak, Muzaffer. İslam Düşünce Geleneğinde Tanrı Anlayışları -I- Eş‘arîler. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2020.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Sahîh. ed. ‘Izzuddîn Dali vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Abdülmelik. Kitâbü’l-İrşâd. ed. Mahmud Yusuf Musa - Ali Abdülmun‘im Abdülhamid. Mısır: Mektebetü’l-Hanci, 1950.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Abdülmelik. Lüma‘u’l-edille fî kavâ‘idi akâidi ehli’s-sünne ve’l- cema‘a. ed. Fevkıyye Hüseyin Mahmud. Mısır: el-Müessesetü’l-Mısriyyeti’l-Âmme li’t-Te’lîf ve’l-Enba‘ ve’n-Neşr, 1965.
• Ebû Hanîfe, Nu‘mân b. Sâbit. İmâm-ı A’zam’ın Beş Eseri. çev. Mustafa Öz. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018.
• Erul, Bünyamin. “Eleştiren ve Eleştirilen Bir Sahabî Olarak Hz. Aişe”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/İDEKTA (Temmuz 2021), 53-62. https://doi.org/10.18506/anemon.906846
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan. el-İbâne an usûli’d-diyâne. Beyrut: Dâru İbn Zeydûn, ty.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan. Kitâbü’l-Lüma‘ fi’r-reddi ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘. ed. Hamude Gurabeh. Kahire: Mektebetü’l- Hanci, 1. Basım, 2010.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid. el-İktisâd fi’l-i‘tikād. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1983.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid. Tehâfütü’l-felâsife. ed. Maurice Bouyges. Beyrut: Imprimerie Catholique, 1927. https://katalog.isam.org.tr/yordam/?p=1&alan=kunyeDemirbasKN_str&q=0089219
• Kādî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasan. el-Muğnî fî ebvabi’t-tevhîd ve’l-adl (rü’yetü’l-bâri). ed. M. Mustafa Hilmi - Ebü’l-Vefa Gânîmî. 20 Cilt. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Kādî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasan. Şerhu’l-usûli’l-hamse. ed. Abdulkerim Osman. Kahire: Mektebetü Vehbe, 3. Baskı., 1996.
• Karadaş, Cağfer. Bâkıllânî’ye Göre Allah ve Âlem Tasavvuru. Bursa: Arasta Yayınları, 2003.
• Karahan, Abdülkadir. “Fuzûlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/240-246. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Korkmazgöz, Rıza. “Mâtürîdî Kelâmında Allah’ın Zâtının Mâhiyeti Tartışmaları Bağlamında Allah Hakkında Konuşmanın İmkânı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 25/1 (31 Mart 2025), 643-678. https://doi.org/10.33415/daad.1589658
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Kitâbü’t-Tevhîd. ed. Bekir Topaloğlu - Muhammed Aruçi. Ankara: İsam Yayınları, 2003.
• Mavil, Kılıç Aslan. “Bir Mu‘tezile-Mâtürîdiyye Tartışması -Rü’yetullah-”. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 14/2 (2014), 449-478.
• Memiş, Murat. “Rü’yetullah Tartışmalarına Metodolojik Bir Bakış”. Kocaeli İlahiyat Dergisi 4/2 (25 Aralık 2020), 47-104.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Sahîh. ed. Yâsir Hasen vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2016.
• Nas, Taha. “İcmâ Teorisi ve Bâkıllânî’nin Etkisi”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/30 (15 Aralık 2014), 1-38.
• Nesefî, Ebü’l-Mu‘în. Bahrü’l-kelâm. ed. Muhammed es-Seyyid Bersîcî. Amman: Dâru’l-Feth, 2014.
• Özerol, Mehmet Fatih. “Mutezile Kelâmcısı İbnü’l-Melâhimî’ye Göre Allah’ın Görülmesi Meselesi (Rü’yetullah)”.
• Pezdevî, Ebü’l-Yüsr Muhammed. Usûlü’d-dîn. ed. Hans Peter Linss. Kahire: Dâru İhyâ-i’l-Kütübi’l-Arabî, 1963.
• Pınar, Fatma. “Allah’ın Görülemeyeceği Görüşünün Temellendirilmesinde ‘El-Muğnî’ Örneği”. BEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (15 Aralık 2019), 257-280.
• Râzî, Fahreddin. Ana Meseleleriyle Kelâm ve Felsefe el-Muhassal. çev. Eşref Altaş. İstanbul: Klasik Yayınları, 2019.
• Sâbûnî, Nûreddin. Kitâbü’l-Bidâye mine’l-kifâye fi’l-hidâye fî usûli’d-dîn. ed. Fethullah Huleyf. Mısır: Dâru’l- Meârif, 1969.
• Taftazânî, Sadeddin. Şerhu’l-Akâidi’n-Nesefî. ed. Ahmed Hicâzî Sakka. Kahire: Mektebetü’l-Külliyyeti’l- Ezheriyye, 1988.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed. Sünenü’t-Tirmizî. ed. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
• Tunçbilek, Hasan Hüseyin. “Ebû Bekir Bâkıllânî Hayatı ve Bazı Kelâmî Görüşleri”. Akademik Araştırmalar Dergisi IV/15 (2002), 139-162.
• Ünverdi, Veysi. “Kâdî Abdulcebbâr’ın Rü’yetullahın Reddine İlişkin Dayanakları”. Bilimname 28/1 (2015), 201-245.