MODERN ARAP EDEBİYATINDA MUÂRAZA: AHMED ŞEVKÎ-HÂŞİM er-RİFÂÎ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, , 379 - 413, 31.03.2021

Ahmet Yıldız

https://doi.org/10.33415/daad.803429

Cited By: 1

Öz

Modern Mısır edebiyatında Nahda şairleri arasında sayılan Ahmed Şevkî (ö. 1932), şiirlerinde klasik Arap edebiyatı üslubunu kullanmış güçlü bir ediptir. Şiirleriyle Mısır halkının duygularına tercüman olan Şevkî, pek çok şairi etkilemiştir. Hâşim er-Rifâî (ö. 1959) de bunlardan biridir. 1935 yılında doğan, yaşadığı dönemin siyasî olaylarında İslâmcı duruşuyla tanınan ve bu nedenle komünistler tarafından bir hedef hâline gelen Hâşim, 1959 yılında öldürülmüştür. Erken yaşlarda şiir yazmaya başlayan Hâşim, ardında bir şiir divanı bırakmış, Şevkî gibi tiyatro yazmış ve onun bazı kasidelerine muârazalar yapmıştır. Bu çalışmada, Hâşim’in divanında yer alan Nehcü’l-Bürde, Mevlidü’n-Nûr ve el-Ezher isimli kasideler incelenmiştir. Bu üç kaside isimlendirme, revî harfi, kafiye, vezin, muhteva ve beyit sayısı yönünden ele alınmış, nazîreleri olan Ahmed Şevkî’ye ait kasidelerle karşılaştırılmış, Şevkî’nin şiirlerinin, Hâşim’in şiirlerine etkisi tespit edilmiştir. Böylece câhiliye döneminden beri var olan muâraza sanatının 20. yüzyıldaki örnekleri incelenerek, bir şairin şiirinde kullandığı şekil ve muhtevanın, diğer şairlerin eserlerine etkisi göz önüne serilmiştir.

Bu makale için 06-10-2021 tarihinde bir düzeltme yayınlandı. https://dergipark.org.tr/tr/pub/daad/issue/65219/1003205 

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Ahmed Şevkî, Hâşim er-Rifaî, Muâraza, Medih

Muāraza in Modern Arab Literature: Example of Ahmed Shawqī - Hashim al-Rifāī

Öz

Ahmed Shawqī is a strong writer who used the classical style of Arabic literature in his poems. He influenced many poets. One of them being Hashim al-Rifāī. Hashim, who started writing poetry at an early age, left a mark on poetry divan, and made muārazas to some of his poems. In this study the poems of Nahc al-Burda, Mawlid al-Nūr and al-Azhar, which are one of the divan literature of Hashim, are examined. These three poems are being discussed in terms of naming, letter of rhyme, rhyme, centroid, content and number of couplets. In addition, this study captures a comparison with of Ahmed Shawqī's poems, furthermore the effect of Shawqī's poems on Hashim's poems are determined. By examining the 20th century examples of the art of muāraza that has existed since the Jahiliyya period, the effect of the form and content used by a poet in his poetry, come to light on the literal works of other poets.

An Erratum to this article was published on 06 October 2021. https://dergipark.org.tr/en/pub/daad/issue/65219/1003205 

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Ahmed Shawqī, Hashim al-Rifāī, Muāraza, Eulogy

Kaynakça

• Akkâvî, İn‘âm Fevvâl. el-Muʿcemu’l-mufassal fî ʿulûmi’l-belâğa el-bedîʿ ve’l beyân ve’l-meʿânî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1996.
• Âşûr, Saîd Abdülfettâh. “Ezher (Eğitim Öğretim ve Sosyal Hayat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ezher#2-egitim-ogretim-ve-sosyal-hayat
• Bâşâ, Ömer Musa. el-Edeb fî bilâdi’ş-Şam ʿUsûru’z-Zenkiyyin ve’l-Eyyûbiyyîn ve’l-Memâlik. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1999.
• Becker, C. H. “Mısır (Fetihten Osmanlılar Devrine Kadar)”. İslâm Ansiklopedisi. ed. A. Adıvar vd. 8/218-242. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1979.
• Berîğiş, Muhammed Hasen. Dîvânu Hâşim er-Rifâî isimli esere yazılan mukaddime. Zerkâ’: Mektebetu’l-Menâr, 2. Basım, 1405/1985.
• Curcânî, Abdulkâhir el-. Delâilu’l-iʿcâz fî ʿilmi’l-meʿânî. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir Ebû Fihr. Kahire: Matbaatu’l-Medenî, 3. Basım, 1992.
• Çiçekler, Mustafa. “Na‘t”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/nat
• Dayf, Şevkî. Şevkî şaʿiru’l-ʿasri’l-hadîs. Kahire: Mektebetu’l-Usra, 2010.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-Osmanlı Dönemi (Mısır ve Bilâdu’ş-Şâm Bölgesi)-(922-1217/1516-1802). Erzurum: Fenomen Yayınları, 2015.
• Dereli, Muhammet Vehbi. Osmanlı Dönemi Bedîiyyât Şairlerinden Âişe el-Bâûniyye ve Peygamber Methiyeleri. Ankara: Gece Kitaplığı, 2014.
• Durmuş, İsmail. “Methiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/methiye
• Durmuş, İsmail. “Nazîre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/nazire
• Ekinci, İsmail. Tasavvuf Şairi Nablusî ve Şiirleri. Ankara: İksad Yayınevi, 2020.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b Ahmed el-. Tehzîbu’l-luğa. thk. Muhammed ʻİvad Murʻib. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, 2001.
• Fâhûrî, Hannâ. Tarihu’l-edebi’l-ʿArabî. Jounieh: Mektebetu’l-Bûlisiyye, 2. Basım, 1953.
• Görgün, Hilal. “Urâbî Paşa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/urabi-pasa
• Hamevî, İbn Hicce el-. Hızânetu’l-edeb ve gâyetu’l-erab. thk. ʻIsâm Şıkyû. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, 2004.
• Hasenî, Sîdî İbn-i Acîbe. el-Envâru’l-kudsiyye fî şerhi’l-Kasîdeti’l-Hemziyye li’l-Bûsîrî. thk. Abdusselam el-Umrânî el-Hâlidî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2010.
• Hassân b. Sâbit. Şerhu dîvâni Hassan b. Sâbit el-Ensârî. thk. Abdurrahman el-Berkûkî. Kahire: el-Mektebetu’t-Ticâriyyetu’l-Kubrâ, 1347/1929.
• Hâşimî, Ahmed b. İbrahim b. Mustafa el-. Cevâhiru’l-belâğa fi’l-meʻânî ve’l-beyân ve’l-bedîʻ. thk. Yusuf es-Samîlî. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʻAsriyye, ts.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd b. Muhammed b. İbrahim el-. Beyânu iʿcâzi’l-Kurʾân (Selâsu resâil fî iʿcâzi’l-Kurʾân içinde). nşr. Muhammed Halefullah – Muhammed Zağlûl Sellâm. Kahire: Dâru’l-Meârif, 3. Basım, 1986.
• Huseyin, Tâhâ. Hâfız ve Şevkî. Kahire: Muessesetu Hindâvî li’t-Taʿlîm ve’s-Sekâfe, 2014.
• İbnu’l-Esîr, Nasrullah b. Muhammed Ziyâuddîn. el-Meselu’s-sâir fî edebi’l-kâtibi ve’ş-şâʻir. thk. Ahmed el-Hûfî - Bedvî Tabâne. Kahire: Dâru Nahdati Mısr, ts.
• İbnu’l-Muʻtez, Ebû’l-Abbâs Abdullah. el-Bedîʻ fi’l-bedîʻ. Dâru’l-Cîl, 1990.
• İyi̇şenyürek, Orhan. “İbn Ma‘tûk’un Dîvân’ındaki Peygamber Methiyeleri”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/47 (2019), 145-194.
• Kalkaşendî, Ahmed b. Ali b. Ahmed el-Fezârî el-. Subhu’l-aʻşâ’ fi sınâʻati’l-inşâ’. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, ts.
• Kâsım, Muhammed Ahmed - Dîb, Muhyiddîn. ʻUlûmu’l-belâğa el-bedîʻ ve’l-beyân ve’l-meʻânî. Trablus: el-Muessesetu’l-Ḥadîse li’l-Kitâb, 2003.
• Kuşçu, Ayşe Dudu. Eyyubi Devleti Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
• Mekkî, Mahmud Ali. el-Medâihu’n-nebeviyye. Kahire: eş-Şeriketu’l-Mısriyyetu’l-ʿÂlemiyye li’n-Neşr, 1991.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa el-. ʻUlûmu’l-belâğa el-beyân ve’l-meʻânî ve’l-bedîʻ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 3. Basım, 1993.
• Mohammad, Majed Haj. “en-Nezʿatu’r-rûmansiyye fî şiʿri’t-tabîʿa ʿinde Hâşim er-Rifâî ve eseruhâ fi’stidâʿi’s-suveri’l-fenniyye”. Asos Journal 66 (Mart 2018), 415-440.
• Mubârek, Zekî. Ahmed Şevkî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1408/1988.
• Mubârek, Zekî. el-Medâihu’n-nebeviyye fi’l-edebi’l-ʿArabî. Kahire: Dâru’l-Huccetu’l-Beyzâ’, 1354/1935.
• Mubârek, Zekî. el-Muvâzene beyne’ş-şuʿarâ’. Kahire: Muessesetu Hindâvî li’t-Taʿlîm ve’s-Sekâfe, 2012.
• Ömer, Ahmed Muhtâr Abdulhâmîd. Mu‘cemu’l-luğati’l-ʿarabiyyeti’l-muʿâsır. Kahire: Dâru’l-Muâsır, 1429–2008.
• Özel, Ahmet. “Mevlid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/mevlid
• Öztuna, Yılmaz. Büyük Osmanlı Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1994.
• Öztürk, Mevlüt. İbnu’t-Tayyib eş-Şerakî ve Şiirleri. Konya: Aybil Yayınları, 2019.
• Recep, Mustafa. Şuʿarâu’l-fukâheti’l-muʿâsırûn. Kafru’ş-Şeyh: el-İlmu ve’l-Îman li’n-Neşri ve’t-Tevzîʿ, 2008.
• Rifâî, Hâşim er-. Dîvânu Hâşim er-Rifâî. Zerkâ’: Mektebetu’l-Menâr, 2. Basım, 1405/1985.
• Sezer, İsmail Hakkı. “Kaside-i Bürde ve Nesir ve Manzum Tercümesi”. Selçuk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi 10/10 (2000), 65-88.
• Subḳî, Bahauddîn Ahmed b. Ali b. Abdulkâfî es-. ʻArûsu’l-efrâh fî şerhi Telhîsi’l-Miftâh. thk. Abdulhamid Hindâvî. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʻAsriyye li’t-Ṭıbâʻa ve’n-Neşr, 2003.
• Şahin, Ramazan. Osman Bektaş el-Mevsılî ve Şiiri. Konya: Eğitim Yayınevi, 2019.
• Şâyib, Ahmed eş-. Târîhu’n-nekâiz fi’ş-şiʿri’l-ʿArabî. Kahire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Mısrıyye, 2. Basım, 1954.
• Şeşen, Ramazan. “Ahmed Şevkī”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ahmed-sevki
• Şevkî, Ahmed. Şevkiyyât. Kahire: Muessesetu Hindâvî li’t-Taʿlîm ve’s-Sekâfe, 2012.
• Tâhir, Hâmid. Hâşim er-Rifâî. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 1998.
• Tomar, Cengiz. “Mısır (Fetihten Osmanlı Dönemine Kadar)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/misir#3-bizans-donemi
• Tülücü, Süleyman. “Kâ‘b b. Zuheyr ve Ḳaṣîde-i Bürde’si Üzerine Notlar I”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi 5/5 (1982), 159-173.
• Uzun, Mustafa İsmet. “Ezher (Mimari)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Kasım 2020. https://islamansiklopedisi.org.tr/ezher
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1983.
• Ürün, Ahmet Kazım. 1868-1932 Mısır’da Bir Türk Şair Ahmet Şevki. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2002.
• Ürün, Ahmet Kazım. “Ahmet Şevki ve Mehmet Âkif’te Ortak Unsurlar”. Nüsha 2/7 (2002), 83-98.
• Ürün, Ahmet Kazım. “Ahmet Şevki’nin Şiirlerinde Boğaziçi ve Marmara”. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu X. ed. Coşkun Yılmaz. 2/309-319. İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 2019.
• Yıldız, Ahmet. “Hafız İbrahm’in Şiirlerinde Türk İmajı”. Türk-İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi 13/25 (Mart 2018), 195-212.
• Yıldız, Ahmet. Nil Şairi Hafız İbrahim ve Siyasi Şiirleri. Konya: Palet Yayınları, 2017.