Mizan Method in Solution of Differences among Fıqhi (Judicial) Hadiths (Traditions)

Yıl 2013, Cilt: 13 Sayı: 2, 7 - 36, 01.04.2013

Ferhat Gökçe

Öz

One of the most important sciences of hadith sciences aiming at understanding of the Prophet’s sayings and doings, is the muhtelifu’l-hadis science. Abdul-vehhâb Sha’rânî presented, in his book called al-Mizân al-Kubra, a different approach towards differences found between some prophetic traditions. In this book, Sha’ranî made an attempt to solve not only differences between some fıqhi traditions but also differences between some scholars of the Islamic sects. According to Sha’ranî, “mizan (scales)” is a balance which we must evaluate and balance of all knowledge we have, including keshfî (self discovered - intuitive) knowledge. In fact, Mizan is the sharia itself. Judgments of the sharia are directing itself towards two model of men, one of which is strong and the other weak. According to Sha’ranî, if we perform two sides of mizan which are azimah (firm intention) and ruhsah (facilitation) to the so called differences among Prophetic traditions and among fıqhi judgments, there would not be left any such difference in reality. In this article, we have dealt with Sha’ranî’s mizan method in terms of Prophetic traditions and made some evaluations on that issue.

Anahtar Kelimeler

Muhtelifu’l-hadis, Sharânî, sufism, azimah (firm intention), ruhsah (facilitation), fıqhi (Judicial)

Fıhkî Hadisler Arasındaki İhtilâfların Çözümünde Mîzân Yöntemi

Öz

Hz. Peygamber’in söz ve fiillerini anlamaya yönelik hadis ilimlerinin en önemli-lerinden birisi, “muhtelifu’l-hadîs” ilmidir. Hadisler arasındaki ihtilâflara farklı bir yaklaşımı Abdülvehhâb eş-Şa’rânî, el-Mîzânu’l-Kübrâ isimli eserinde ortaya koymaktadır. Şa’rânî, bu eserinde fıkhî hadisler arasındaki ihtilâfların yanı sıra mezhep âlimleri arasındaki ihtilâfları da çözüme kavuşturmaya çalışmıştır. Şa’rânî’ye göre “mîzân”, keşfî bilgiler dahil olmak üzere, tüm bilgilerin tartılması gereken bir terazidir. Mîzân, aslında şerîatın kendisidir. Şerîatın hükümleri ise dinin iki insan tipi olan kuvvetli ve zayıflara hitap etmektedir. Şa’rânî, Hz. Peygamber’in hadisleri ve müçtehitlerin fıkhî hükümleri arasındaki çelişkili gibi görünen hususlara mîzânın iki mertebesi olan “teşdît” ve “tahfîf” (azîmet ve ruhsat) uygulandığında gerçekte bir çelişki kalmayacağı görüşündedir. Bu makalede Şa’rânî’nin mîzân yönteminin hadislerle ilgili boyutu ele alınarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Muhtelifu’l-hadis, Şa’rânî, tasavvuf, azîmet ve ruhsat, fıkhî hadisler.

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, el-Musned, I-VI, Çağrı yay., İstanbul, 1981.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Huseyn, Kitâbu’s-Suneni’l-Kebîr, I-X, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, t.y. Brockelmann, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur, Leiden, E.J.Brill, 1949.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, I-IV, Çağrı yay., İstanbul, 19 Chittick, William C., The Sufi Path of Knowledge: İbn al-Arabi’s-Metaphysics of Imagination, State University of New York Press, New York, 1989.
• Çakan, İsmail Lütfi, Hadîslerde Görülen İhtilâflar ve Çözüm Yolları, M.Ü.İ.F.V., İstanbul, 19 Dârimî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdurrahman, es-Sunen, I-II, Çağrı yay., İstanbul, 19 Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, es-Sunen, I-V, Çağrı yay., İstanbul, 1981.
• Ebû Tâlib el-Mekkî, Muhammed b. Ali b. Atiye el-Hârisî, Kûtu’l-Kulûb Kulûb fî Muâmeleti’l-Mahbûb ve Vasfi Tarîki’l-Mürîd ilâ Makâmi’t-Tevhîd,(I-II), Dâru Sâdır, y.y., t.y. Erul, Bünyamin, Sahâbenin Sünnet Anlayışı, T.D.V.Y., Ankara, 1999. Şa'rânî, Kitâbu’l-Mîzân, I/271.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Luğa, (thk. Abdusselâm Serhân-Muhammed Ali en-Necâr), Dâru’l-Mısriyye li’t-Te’lîf ve’t-Tercüme, y.y., t.y. Fîruzâbâdî, Mecduddîn Muhammed Yâkûb, Kâmûsu’l-Muhît, Müessesetu’r-Risâle, Beyrut, 19 Gökçe, Ferhat, Şa’ranî ve Hadisleri Değerlendirmede Mîzân Yöntemi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2004.
• Görmez, Mehmet, Hadîs ve Sünnetin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, T.D.V.Y., Ankara, 1997.
• İbn Kuteybe, Tevilu Muhtelifi’l-Hadîs (Hadis Müdâfâsı), (çev. M. Hayri Kırbaşoğlu), Kayıhan yay., İstanbul, 1998.
• İbn Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman, Hadiste Nesh, (çev.İsmail Akyüz), s.14. İbn Fâris, Ebû’l-Hasen Ahmed, Mu’cemu Mekâyisi’l-Luga, (thk. Abdusselâm Muhammed Hârun), Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1998.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvinî, es-Sunen, I-II, (thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî), Çağrı yay., İstanbul, 1981.
• İbn Manzûr, Cemâluddîn Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem, Lisânu’l-Arab, Dâru’sSadr, Beyrut, t.y. İsfehânî, er-Râgıp, Mufredâtu Elfâzi’l-Kur’ân, (thk. Safvan Adnan Dâvudî), Dâru’şŞamiyye, Beyrut, 1992.
• Johnson, Katharyn, “The Unerring Balance of The Law - Abd al-Wahhâb al-Sha’rânî’s Reconcılıation of Sanctity (Wilâyah and Sharî’a) I-II”, The Islamic Quarterly, c.XLI/4, 1997, XLII, London,1998.
• Kelâbâzî, Ebû Bekir Muhammed b. İshak, et-Ta’arruf li Mezhebi Ehli’t-Tasavvvuf, (thk. Ahmed Şemsuddin), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1993.
• Koçkuzu, Ali Osman, Hadiste Nâsih Mensûh, M.Ü.İ.F.V.Y., İstanbul, 1985.
• Kuşeyrî, Abdulkerim b. Havâzin, er-Risâletu’l-Kuşeyriyye, (thk. Abdullah Mahmûd, Mahmûd b. eş-Şerîf, Metâbiu Müesseseti Dâri’ş-Şuab, Kahire, 1989, Lane, William Edward, Meddu’l-Kâmûs -Arabic English Lexicon-, Librairie Du Liban, Beyrut, 1997.
• Mâlik b. Enes, el-Muvatta, I-II, (thk. Muhammed Fuad Abdulbaki), Çağrı yay., İstanbul, 19 Muslim, Ebu’l-Huseyn Muslim b. Haccâc, Sahîhu Muslim, I-III, (thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), Çağrı yay., İstanbul, 1981.
• Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, es-Sunen, I-III., Çağrı yay. İstanbul, 1981. Perron, Nicolas, “Balance de la loi Musulmane par le Cheikh el-Charani, İntroduction” Revue Africaine, XIV, 81, Cezayir, 1870.
• Şa’rânî, Abdülvehhâb, el-Mîzânu’l-Hıdîriyye, (thk. Abdurrahman Hasan Mahmud), Kahire, 1989.
• Şa’rânî, Abdülvehhâb, Kitâbu’l-Mîzân -el-Mîzânu’l-Kübrâ eş-Şa’râniyye el-Mudhile li-Cemîi Ekvâli’l-Eimmeti’l-Muctehidîn ve Mukadllidihim fi’ş-Şerîati’l-Muhammediyye- (thk. Abdurrahman Umyre), Âlemu’l-Kutub, Beyrut, 1989.
• Şafiî, Muhammed b. İdris, İhtilâfu’l-Hadîs, (thk. Âmir Ahmed Haydar), Muessesetu’lKutubi’s-Sekâfe, Beyrut, 1985.
• Tahavî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed, Şerhu Meâni’l-Âsâr, (thk. Muhammed Zehrâ en-Neccâr), Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1996.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, es-Sunen, I-V, Çağrı yay., İstanbul, 1981.
• Tûsî, Ebû Nasr Serrâc, el-Luma’, (thk. Abdulhalim Mahmud, TahaAbdulbaki es-Sürûr), Dâru’l- Kutubi’l-Hadîsiyye, Kahire, 1960.
• Zerkeşî, Bedruddin, el-İcâbe li-İrâdi Mâ’stedrekethu Aişe ale’s-Sahâbe (Hz. Aişe’nin Sahâbeye Yönelttiği Eleştiriler), (çev. Bünyamin Erul), Kitâbiyât yay., Ankara, 2000.
• Zeydan, Corci, Târihu’l-Adâbi’l-Lugati’l-Arabiyye, I-IV, Dâru’l-Hilâl, t.y. 