In the Context of discussions Idjtihad and Taqlid The Problem of Correctness of Hadith with the point of Sanad -Considering with work of Irşâdu’n-Nukkâd ilâ Teysîri’l-İctihâd written by el-Emîr es-San’ânî-

Yıl 2007, Cilt: 7 Sayı: 2, 68 - 94, 01.04.2007

Kadir Gürler

Öz

As it is known the hadith contains two parts. One of them is Sanad and the other one is Matn. That’s why the criticism of hadith bases on the critisisme of Sanad and Matn. In this study we are going to focus on a discussion that issue of correctness of Hadith from the standpoint of criticism of Sanad. We can expression that discussion as a problem of being called effort while determining hadiths it is true or false. In the same way an important issue was taken into consideration in the aspect of Idjtihat by some of scholars and was appraised Taglid level by the other ones. So we are going to examine that discussion in this article dealing with the work of İrşâdu’n-Nukkâd ilâ Teysîri’l-İctihâd written by el-Emîr es-San’ânî.

Anahtar Kelimeler

Idjtihad, taqlid, hadith, transmission, correctness of Hadith

İçtihat Ve Taklit Tartışmaları Bağlamında Sened Açısından Hadislerin Sıhhati Meselesi -el-Emîr es-San’ânî’nin İrşâdu’n-Nukkâd ilâ Teysîri’l-İctihâd’ı Özelinde-

Öz

Bilindiği üzere hadis iki kısımdan oluşmaktadır. Bunlardan birisi sened, diğeri de metindir. Bu noktadan olmak üzere hadis tenkidi de, sened ve metin tenkidi biçiminde şekillenecektir. Bu çalışmamızda, “sened tenkidi yönünden hadislerin sıhhati” meselesindeki bir tartışmaya yoğunlaşacağız. Sözkonusu tartışmayı, sened açısından hadislerin sahih olup olmadığını tespit ederken gösterilen çabanın “adlandırılması” sorunu diye ifade edebiliriz. Nitekim üzerinde bir hayli tartışma yapılmış önemli konulardan olan bu hususu, kimileri “taklit” düzeyinde değerlendirirken, kimileri de meselenin “içtihat” boyutuna dikkat çekmiştir. İşte biz bu makalede, sözkonusu tartışmayı, el-Emîr es-San’ânî’nin İrşâdu’n-Nukkâd ilâ Teysîri’l-İctihâd adlı eseri özelinde ele alarak inceleyeceğiz

Anahtar Kelimeler

İçtihat, taklit , hadis, sened, sahihlik

Kaynakça

• ABDURRAZZÂK, b. Hemmâm es-San‟ânî, el-Musannef, tahk.: Habiburrahman el-A‟zamî, Beyrut 1983.
• ALİ el-KÂRÎ, Muhammed el-Herevî el-Kârî, Şerhu Şerhi Nuhbeti’l-Fiker fî Mustalahâti Ehli’l-Eser, tahk.: Muhammed Nizar Temim-Heysem Nizar Temim, Beyrut 1994.
• el-BÂCÎ, Ebu‟l-Velîd, et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh li men Harrace lahu’l-Buhârî fi’l-Câmi’, Riyad 1986.
• BAĞCI, H. Musa, “Hadis Çalışmalarının Gerileme Dönemlerinde Hadiste İçtihat Kapısının Kapatılması Sorunu”, İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri, (Kutlu Doğum Sempozyumu-2001), Ankara 2003, ss. 541- 573.
• BAKTIR, Mustafa, “Emir es-San‟ânî” maddesi, DİA, İstanbul 1995, c. XI, ss. 144-145.
• el-BEYHAKÎ, Ahmed b. Huseyin, es-Sunenu’l-Kubrâ, tahk.: Muhammed Abdulkadir Atâ, Beyrut 1994.
• el-BUHÂRÎ, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1992.
• ………., et-Târîhu’l-Kebîr, Beyrut 1991.
• el-CEZÂİRÎ, Tâhir b. Sâlih, Tevcîhu’n-Nazar ilâ Usûli’l-Eser, Beyrut 1995.
• ÇAKAN, İsmail Lütfi, Hadis Usûlü, İstanbul 1991.
• ÇİFTÇİ, Adil, Fazlurrahman İle İslamı Yeniden Düşünmek, Ankara 2000.
• ........, “Gelenek ve Modern Durum Arasında Fazlurrahman ya da Anlam So- runu ve Anlama Sorunu”, İslâmiyât, Ankara 1998, c. I, sayı: 2, ss. 53- 60.
• ed-DÂRİMÎ, Abdullah b. Abdurrahman, es-Sunen, İstanbul 1992.
• DÖNMEZ, İbrahim Kafi, “İctihadın Bağlayıcılığı Meselesi ve Fıkıh Mezheplerine Bağlanmanın Anlamı”, Usûl, Adapazarı 2004, sayı: 1, ss. 35-48.
• ed-DUMEYNÎ, Musfir b. Garamullah, Hadisde Metin Tenkidi Metotları, çev.: İl- yas Çelebi-Adil Bebek-Ahmet Yücel, İstanbul 1997.
• EBÛ DÂVUD, es-Sicistânî, es-Sunen, İstanbul 1992.
• EBÛ ZEYD, Nasr Hâmid, Mefhûmu’n-Nass Dirâsetun fî Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut 1990.
• el-EMÎR es-SAN‟ÂNÎ, Muhammed b. İsmail, İrşâdu’n-Nukkâd ilâ Teysîri’l-İçtihâd, tahk.: Muhammed Subhî Hasan, Beyrut 1992.
• ERTÜRK, Mustafa, “A Short Glance at the Attitude of Some Sunnî Muslim Traditionists/Muhaddithûn towards Philosophy and the Philosophical Sciences”, Hadis Tetkikleri Dergisi, İstanbul 2007, c. V, sayı: 1, ss. 49- 62.
• FAZLURRAHMAN, Tarih Boyunca İslâmî Metodoloji Sorunu, çev.: Salih Akdemir, Ankara 1995.
• el-GAZÂLÎ, Muhammed, Fakihlere ve Muhaddislere Göre Nebevî Sünnet, çev.: Ali Özek, İstanbul 1992.
• GÜRLER, Kadir, Ehl-i Hadisin Düşünce Yapısı -İlk Dönem Ehl-i Hadis Örneği-, Bursa 2007.
• el-HATÎB el-BAĞDÂDÎ, el-Fakîh ve’l-Mutefakkih, tahk.: İsmail el-Ensârî, Dımaşk 1975.
• ………., el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye, tahk.: Ahmed Ömer Haşim, Beyrut 1986.
• HATİBOĞLU, Mehmed Said, “Müslüman Âlimlerin Buhâri ve Müslim‟e Yönelik Eleştirileri”, İslâmi Araştırmalar (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), Ankara 1997, c. X, sayı: 1-2-3, ss. 1-14.
• el-IRÂKÎ, Zeynuddîn, et-Takyîd ve’l-Îdâh, Beyrut 1993.
• İBN ABDİLBERR, Ebû Ömer Yûsuf en-Nemerî, el-İntikâ fî Fedâili’s-Selâseti’l- Fukahâ,tahk.: Abdulfettah Ebû Gudde, Beyrut 1997.
• İBN EBÎ HÂTİM, er-Râzî, el-Cerh ve’t-Ta’dîl, Beyrut 1952.
• İBN EBÎ ŞEYBE, el-Musannef, tahk.: Said Lehhâm, Beyrut 1989.
• İBH HACER, el-Askalânî, en-Nuket alâ Kitâbi İbni’s-Salâh, Riyad 1988.
• ………., Nuzhetu’n-Nazar fî Tavdîhi Nuhbeti’l-Fiker, tahk.: Nûreddîn Itr, Dımaşk 1992.
• ………., Tehzîbu’t-Tehzîb, Beyrut 1993.
• ………., Telhîsu’l-Habîr fî Ehâdîsi’r-Râfiî’l-Kebîr, tahk.: es-Seyyid Abdullah Hâşim el-Yemânî el-Medenî, Medine 1964.
• İBN HALDÛN, el-Mukaddime, tahk.: Dervîş el-Cuveydî, Beyrut 1996.
• İBN HANBEL, Ahmed b. Muhammed, el-Musned, İstanbul 1992.
• İBN HİBBÂN, El-Bustî, Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-Muhaddisîn ve’d-Duafâi ve’l- Metrûkîn, tahk.: Mahmut İbrahim Zâyed, Beyrut 1992.
• İBN MÂCE, Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, es-Sunen, İstanbul 1992.
• İBNU‟L-CEVZÎ, Ebu‟l-Ferec, Kitâbu’l-Mevzûât, tah.: Abdurrahman Muhammed Osman, yy. 1983.
• İBNU‟S-SALÂH, Osman b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî, Ulûmu’l-Hadîs, tahk.: Nurettin Itr, Beyrut 1986.
• İBNU‟L-VEZÎR, Muhammed b. İbrahim el-Yemânî, er-Ravdu’l-Bâsim fi’z-Zebbi an Sunneti Ebi’l-Kâsım, Riyad 1983.
• KARAMAN, Hayreddin, İslam Hukukunda İçtihat, İstanbul 1996.
• KIRBAŞOĞLU, M. Hayri, İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi, Ankara 1999.
• ………., Alternatif Hadis Metodolojisi, Ankara 2002.
• ………., “Hadis/Sünnet İlminin Yeniden İnşâsı”, Hadisin Dünü-Bugünü ve Gele- ceği Sempozyumu, Samsun 1993, ss. 13-22.
• ………., “İmam Şâfiî‟nin „Risâle‟sinin Hadis İlmindeki Etkileri”, İslâmî Araştırma- lar Dergisi (Hadis-Sünnet Özel Sayısı), Ankara 1997, c. X, sayı: 1-2-3, ss. 87-99.
• ………., “Hadis İlminde Metodoloji Sorunu”, Sünnetin Dindeki Yeri Sempozyumu, İstanbul 1997, ss. 395-461.
• ………., “Mâziden Âtiye Selefî Düşüncenin Anatomisi”, İslâmiyât, Ankara 2007, c. X, sayı: 1, ss. 139-160.
• KOÇYİĞİT, Talat, Hadis Terimleri Sözlüğü, Ankara 1992.
• KÖKTAŞ, Yavuz, “Hadis Tarîklerini Bir Arada Değerlendirmenin Faydaları Üze- rine”, Marife, Konya 2002, yıl: 2, sayı: 1, ss. 149-170.
• el-LEKNEVÎ, Muhammed Abdulhayy, el-Ecvibetu’l-Fâdıla li Es’ileti’l-Kâmile, tahk.: Abdulfettah Ebû Gudde, Haleb 1994.
• ………., er-Raf’u ve’t-Tekmîl fi’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, tahk.: Abdulfettâh Ebû Gudde, Beyrut 1987.
• MÂLİK B. ENES, el-Muvatta’, İstanbul 1992.
• MUHAMMED ŞÂKİR, Ahmed, el-Bâisu’l-Hasîs Şerhu İhtisâri Ulûmi’l-Hadîs, Bey- rut 1951.
• el-MUNÂVÎ, Abdurraûf, Feydu’l-Kadîr Şerhu’l-Câmii’s-Sağîr, Beyrut ty.
• MUSLİM, Ebu‟l-Huseyin b. Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1992.
• NAZLIGÜL, Habil, “Hadislerin Kaynak Değerini Tespitte İçtihat Tartışmaları - Tarihsel Bir Perspektif-, Marife, Konya 2005, yıl: 5, sayı: 1, ss. 7-32.
• en-NESEÎ, Ahmed b. Şuayb, es-Sunen, İstanbul, 1992.
• ………., es-Sunenu’l-Kubrâ, tahk.: Abdulğaffâr Suleyman el-Bundârî, Beyrut 1991.
• en-NEVEVÎ, Muhyiddin Yahya b. Şeref, Sahihu Muslim bi Şerh’n-Nevevî, Beyrut 1972.
• ÖZER, Salih, “Selefî Düşüncede Nakil/Rivâyet Algısı: İbn Teymiyye Örneği”, İslâmiyât, Ankara 2007, c. X, sayı: 1, ss. 77-96.
• POLAT, Selahattin, “Râvinin Adâleti Problemi Açısından Ehl-i Bid‟at‟ın Rivâyetleri”, (Selahattin Polat, Hadis Araştırmaları, İstanbul 1997 için- de, ss. 73-90).
• SCHACHT, Joseph, İslam Hukukuna Giriş, çev.: Mehmet Dağ-Abdulkadir Şener, Ankara 1986. es-SEHÂVÎ, Muhammed b. Abdurrahman, Fethu’l-Muğîs bi Şerhi Elfiyeti’l-Hadîs li’l-Irâkî, tahk.: Ali Hasan, Beyrut 1992. es-SUYÛTÎ, Celâleddin, Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî, tahk.: İrfan el- Aşâ Hassûne, Beyrut 1993. es-SÜBKÎ, Tâcuddîn, Kâidetun fi’l-Cerh ve’t-Ta’dîl, tahk.: Abdulfettâh Ebû Gud- de, Beyrut 1990 (Erbau Resâil fî Ulûmi’l-Hadîs içinde). eş-ŞÂFİÎ, Muhammed b. İdris, İhtilâfu’l-Hadîs, tahk.: Âmir Ahmed Haydar, Bey- rut 1993.
• ………., er-Risâle, tahk.: Ahmed Muhammed Şakir, Beyrut ty.
• ………., el-Umm, yy. 1968.
• eş-ŞEVKÂNÎ, Muhammed b. Ali, İrşâdu’l-Fuhûl ilâ Tahkîki’l-Hakk min İlmi’l- Usûl, tahk.: Ebû Mus‟ab Muhammed Saîd el-Bedrî, Beyrut 1992.
• ………., er-Resâilu’s-Selefiyye, Beyrut 1994.
• TAŞTAN, Osman, “İçtihat Sorunu Üzerine Bir Literatür İncelemesi: Modern Li- teratür, Wael B. Hallaq ve Klasik Literatür”, İslâmiyât, Ankara 1998, c. I, sayı: 3, ss. 73-91.
• et-TAYÂLİSÎ, Ebû Dâvud, Musnedu Ebî Dâvud et-Tayâlisî, Beyrut ty.
• et-TEHÂNEVÎ, Zafer Ahmed, Kavâid fî Ulûmi’l-Hadîs, tahk.: Abdulfettah Ebû Gudde, Beyrut 1972.
• et-TÎBÎ, Huseyin b. Abdullah, el-Hulâsa fî Usûli’l-Hadîs, tahk.: Subhi es- Samerrâi, Bağdat 1971.
• et-TİRMİZÎ, Muhammed b. İsa, es-Sunen, İstanbul 1992.
• ez-ZEHEBÎ, Muhammed b. Ahmed b. Osman, Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, tahk.: Ali Muhammed el-Becâvî, Beyrut ty.
• ………., Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, tahk.: Şuayb el-Arnavut, Beyrut 1993.
• ………., Tezkiratu’l-Huffâz, Beyrut 1998.
• ez-ZEYLAÎ, Abdullah b. Yusuf b. Muhammed, Nasbu’r-Râye li Ehâdîsi’l-Hidâye, Kahire ty.