Evaluations On The Reflections of Women’s and Men’s Witnessing On Islamic Law

Yıl 2005, Cilt: 5 Sayı: 4, 7 - 38, 01.08.2005

Nihat Dalgın

Öz

In Islamic law, women’s witnessing, comparing to men’s, is thought to be doubtful. Therefore, witnessing of two women is considered an acceptable complete witness, which is assumed to have been supported by various comments, ayahs and hadiths In criminal law cases, unacceptability of women’s witnessing is based on the notion that their witnessing is not free from the doubt no matter how many women are involved in, and that it has been the general practice according to narrations since the early age. Today, scholars who re-interpret the relevant ayahs and narrations about women’s witnessing in the light of sociology and literal meaning have an agreement on the new regulations which are different from those early scholars agreed on. They claim that the mentioned code of practice generally accepted in Islamic Law is a matter of interpretation to its full extent.

Anahtar Kelimeler

Witness, criminal cases, right cases, eye witness

Kadın ve Erkeğin Şahitliği İle İlgili Naslardaki Düzenlemelerin İslam Hukukuna Yansımaları Üzerine Değerlendirme

Öz

İslam hukukunda, kadınların şahitliğinin erkeklerinkine nazaran kuşku/şüphe içermesi sebebiyle, iki kadının şahitliğinin bir tam şahit olarak görülmesi, değişik yorumlara açık ayet ve hadislere dayandırılmaktadır. Ceza davalarında kadınların şahitliğinin kabul edilmeyişi ise, bu davaların şüpheli delillerle ispat edilemeyecek olması ve sayıları ne kadar olursa olsun, kadınların şahitliğinin şüpheden uzak kalamayacağı şeklindeki kabule ve ilk dönemden beri uygulamanın bu şekilde olduğu yönündeki rivayetlere dayanmaktadır. İlgili ayetleri ve rivayetleri gerek sosyolojik açıdan gerekse literal anlamda yeniden yorumlamaya tabi tutan günümüz araştırmacıları, kadının şahitliğiyle ilgili olarak, ilk dönem alimlerinin kabul ettiği düzenlemeden daha farklı bir düzenleme yapılabileceğini benimsemekte, İslam hukukunda genel kabul görmüş olan düzenlemenin büyük oranda içtihadî olduğunu savunmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Şahit, ceza davaları, hak davaları, görgü şahidi

Kaynakça

• Abdurrezzak b. Hemmam b. Nâfi es-San’ânî, el-Musannef, Beyrut 1970-72.
• Akdemir, Salih ,“Tarih Boyunca ve Kur’an’ı Kerim’de Kadın”, İslâmî Araştırmalar, C.5, sy.4, Ekim 1991.
• Ali Haydar, Dürerü’l-Hukkâm Şerhu mecelleti’l-ahkâm, Dâru’l- Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1991.
• Ateş, Ali Osman, Hadis Temelli Kalıp Yargılarda Kadın, Beyan, İstan- bul 2000.
• Âmine Vedud Muhsin, Kur’an ve Kadın, çev. Nazife Şişman, İz, İs- tanbul 1997.
• Aynî, Bedredddin Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed, Umdetü’l-kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut.
• Azîmâbâdî, Muhammed b. Eşref b. Emir es-Sıddıkî, Avnu’l-ma’bûd şerhu Sünen-i Ebî Davud, Medine 1968-1969.
• Bayındır, Abdülaziz, İslâm Muhakeme Hukuku, İslâmî İlimler Araş- tırma Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı, İstanbul 1981.
• Bulaç, Ali ,“Mekasıdü’ş-Şeria Bağlamında Kadının Şahitliği Konusu”, İslâmî Araştırmalar,C.5, sy. 4, Ekim 1991.
• Çakın, Kamil, “Kadınlarla İlgili Bir Hadis ve Değerlendirmesi”, Dini Araştırmalar, C. I, sy 1, Mayıs 1988
• Dalgın, Nihat, İslam Hukukunda Boşama Yetkisi, İfav, İstanbul 2001.
• Davudoğlu, Ahmet, Sahih-i Müslim Tercüme ve Şerhi, Sönmez, İstan- bul 1977-1983.
• Derveze, İzzet et-Tefsîru’l-Hadîs, çev. Vahdettin İnce-Mustafa Altınkaya, Ekin, İstanbul 1998
• Ebû Davud, Süleyman b. Eşas es-Sicistânî, es-Sünen, Çağrı, İstanbul 1981.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı, çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk, İşaret, İstanbul 1999.
• Güler, İlhami, “Kur’an’da Kadın Erkek Eşitsizliğinin Temelleri” , İslâmî Araştırmalar, C. 5, sy.4, Ekim 1991
• Güler, Zekeriya “Kadın Din ve Akıl Bakımından Eksik midir?”, Mehir, sy.2, Yaz 1998.
• Güncel Dinî Meseleler İstişare Toplantısı –I, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2004.
• Hasan İbrahim Hasan, İslâm Tarihi, çev. İsmail Yiğit- Sadreddin Gü- müş, İstanbul 1985.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed, el-Muhallâ bi’l-âsâr, tahk. Süleyman el-Bendârî, Beyrut ts.
• İbnü’l-Hümâm, Fethu’l-Kadîr, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut ts.
• İbn Kayyım el Cevziyye, İ’lamü’l-Muvakkıîn an Rabbi’l-âlemîn, Dâru’l- Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1991.
• _________, et-Turuku’l-Hükmiyye fi’s-siyâseti’ş-şeriyye, Matbaatü’l- Medeni, Kahire ts.
• İbn Kudame el-Makdîsî, Abdurrahman b. Muhammed, el-Muğnî ve’ş- Şerhu’l-Kebîr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1994.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvinî, es-Sünen, Çağrı, İstanbul 1981.
• İbn Rüşd, Ebu’l-velid Muhammed b. Ahmed el-Hafîd, Bidâyetü’l- müçtehid ve Nihâyetü’l-muktesıd, Beyrut 1992.
• Karaman, Hayrettin, “Kadının Şahitliği, Örtünmesi ve Kamu Görevi”, İslâmî Araştırmalar, c.5, sy. 4, Ekim 1991.
• Kırbaşoğlu, Hayri, “Kadın Konusunda Kur’an’a Yöneltilen Başlıca Eleştiriler” İslâmî Araştırmalar, c. 5, sy. 4, Ekim 1991.
• Koçak, Muhsin, Hz. Ömer ve Fıkhı, DEÜSBE, basılmamış doktora tezi, İzmir 1987.
• Komisyon, Kur’an Yolu, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara 2003.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li ahkâmi’l- Kur’ân, Dâru’l-Hadîs, Kahire 1994.
• Merğınânî, Ebû Bekir b. Abdulcelil, el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l- mübtedî, el-Mektebetü’l-İslâmiyye ts.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd, el-İhtiyar li ta’lîli’l-muhtâr, Çağrı, İs- tanbul 1980.
• Muhammed Ali es- Sâbûnî, Muhtasarı İbn Kesir, Dâru’l-Kur’ani’l- Kerim, Beyrut 1981.
• Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı, İstanbul 1981.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Ahmed b. Mahmud, Tefsîru’n-Nesefî, Kahraman Yayınları, İstanbul 1984.
• Rıza Reşit, el-Menâr, Heyeti Mısriyye 1990.
• Rûdanî, Muhammed b.Muhamed b. Süleyman, Cem’u’l-fevâid min Câmii’l-usûl ve Mecmeu’z- Zevâid, çev. Naim Erdoğan, İz. İs- tanbul ts.
• San’ânî, Muhammed b. İsmâil, Sübülü’s-selâm Şerhu Bulûğı’l-merâm, Dâru’l-Ceyl, Beyrut 1988.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebû Sehl , el-Mebsût, Çağrı, İstan- bul 1982.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali, Neylü’l-evtâr şerhu Munteka’l ahbâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1994.
• Şimşek, Said, Günümüz Tefsir Problemleri, Düşünce, İstanbul 1995.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, Muğni’l-muhtâc ilâ marifeti meâni elfâzı’l-Minhâc, Dâru’l-Fikr.
• Tâhir b. Âşûr, İslâm Hukuk Felsefesi, çev. Vecdi Akyüz-Mehnet Erdo- ğan, İklim, İstanbul 1988
• Taberî, Muhammed b. Cerir, Câmiu’l-beyân an te’vîli Âyi’l-Kur’an, Mısır 1968.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa Sevr, el-Câmiu’s-Sahih, Çağrı, İstanbul 1981.
• Tuksal, Hidayet Şefkatli, Kadın Karşıtı Söylemin İslam Geleneğindeki İzdüşümü, Kitâbiyât, Ankara 2000.
• Udeh, Abdulkadir , Mukayeseli İslâm Hukuku ve Beşeri Hukuk, çev. Ali Şafak, Rehber, Ankara 1990.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, Eser Neşriyat, İs- tanbul ts.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl, Dârul- ma’rife, Beyrut ts.
• Zeylaî, Abdullah b. Yusuf, Nasbü’r-râye li ehâdîsi’l-Hidaye, Hindistan 1938.