MÛSÂ KISSASINDA YER ALAN “ATEŞTE OLAN/OLANLAR”IN KİMLİĞİ ÜZERİNE TARTIŞMALAR

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 1, 43 - 62, 30.05.2017

İsmail Bayer

Öz

en-Neml suresindeki Mûsâ kıssasında geçen ve “ateşteki/ateşte olan/ateşin hemen yanında olan/olanlar” şeklinde tercüme edilebilecek “men fi’n-nâr” ibâresinden kimin veya neyin kastedildiği konusunda bazı müfessirlerin ve İslam düşünürlerinin bir oranda zorlandıkları veya fikir birliğine varamadıkları, hatta bazen önemli savrulmaların yaşandığı gözlemlenmektedir. Dolayısıyla bu makale söz konusu ayetin, neye dayanarak nasıl anlaşıldığını ve nasıl anlaşılması gerektiğini tartışmayı amaç edinmiştir. Âyette ikinci defa zikredilen “nâr (ateş)” kelimesi hakîkî anlamda değerlendirildiğinde ayette iki tevilden birini yapmak gerekecektir. Bunlar ateşin bildiğimiz dünya ateşi olmadığı veya dünya ateşi olsa bile Allâh’ın emriyle yakıcı özelliğe sahip olmadığı veya Mûsâ’nın bu ateşten etkilenmemesi sonuçlarına ulaşılabilir. İkinci bir vecih olarak mecâz öne çıkarıldığında; “nübüvvet ve hidâyet yolunda verilecek kutlu mücadele ateşi” anlamına ulaşılabilir. Bu mecâzî ateş zahiren dünyada bedenlere yorgunluk verse bile “nûr”a dönüşüp ruhlara ve hayata hayat katacak niteliğe sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Mûsâ, ateş

Kaynakça

• Ebu’l-Haccâc Mucâhid b. Cebr, el-Kureşî el-Mahzûmî, Tefsîru Mucâhid, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2005.
• el-Âlûsî Mahmûd Ebu’l-Fadl, Rûhu’l-Maânî, I-XXX, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Bey-rut.
• el-Bursevî, İsmail Hakkı, Rûhu’l-Beyân, I-XI, Matbaa-i Osman, İstanbul 1330.
• el-Hatîb, Abdullatîf, Mu’cemu’l-Kırâât, I-XI, Dâr Sa’deddîn, Kahire 2000.
• el-Isbehânî, Ebu’l-Kâsım İsmâîl b. Muhammed, el-Huccetu fi Beyâni’l-Mehacceti, thk. Muhammed el-Medhalî, Dâru’r-Râye, ts.
• el-Isbehânî,Ebu’ş-Şeyh, Kitâbu’l-Azme, I-V, thk. Rıdâullâh el-Mubârekfûrî, Dâru’l-Âsime, er-Riyâd, ts.
• İbn-i Arabî, Muhyiddîn, Fusûsu’l-Hikem, Talik: Ebu’l-Alâ el-Afîfî, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, ts.
• İbn-i Âşûr, Muhammed et-Tâhir, et-Tahrîr ve’t-Tenvîr, I-XXX, ed-Dâru’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Abdulhakk el-Endelûsî, el-Muharreru’l-Vecîz fi Tefsiri'l-Kitabi'l-Aziz, I-VI, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrut 2001.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâleddîn Abdurrahmân b. Alî, Zâdu’l-Mesîr, I-IX, el-Mektebu’l-İslâmî, 3. Baskı, Beyrut 1984.
• Kayserî, Dâvud, Şerh Fusûsi’l-Hikem (İbn-i Arabî), thk. Celâleddin Aştiyani, Şirket-i İntişârât-i İlmî ve Ferhengî, 1. Baskı, 1375.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân, I-XXIV, thk. Abdullah et-Türkî, Muessesetu’r-Risâle, 1. Baskı, 1427.
• el-Mâturîdî, Muhammed b. Muhammed, Te’vîlât-u Ehli’s-Sunne, I-X, thk. Mecdî Ba Sellûm, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Beyrût 2005.
• el-Maverdi, Ebu’l-Hasen Alî b. Muhammed, en-Nüket ve’l-Uyûn, I-VI, thk. es-Seyyid bin Abdilmaksûd, Dâru’n-Neşr-Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• el-Me’mûn, Husayn, “Aşûrâ beyne’ş-Şuâle ve’l-Kedîde”, Mecelletu’l- philoperis, http://www.philopress.net/2013/11/blog-post_8.html. [07.07.2016].
• Muslim b. El-Haccâc, Sahîhu Muslim el-Câmiu’s-Sahîh, I-IV, Dârul-Cîl, Beyrut.
• Necmeddîn el-Kübrâ, Ahmed b. Ömer, et-Te’vîlâtu’n-Necmiyye, I-VI, thk. Ahmed Ferîd, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Baskı, Lübnan 2009.
• er-Râgıb el-İsfehânî, Mufredâtu Elfâzi’l-Kur’ân, thk., Safvân Adnân Dâvudî, Dâru’l-Kalem, 2. Baskı, Dımeşk 1997.
• er-Râzî, Muhammed Fahreddîn b. Diyâuddîn Umar, Mefâtîhu’l-Gayb, I-XXXII, Dâru’l-Fikr, 1. Baskı, Beyrut 1981.
• es-Savi, Ahmed, Hâşiyetu’s-Sâvî ale’l-Celâleyn, I-III, el-Matbaatu’l-Ezheriyye, 1. Baskı, Mısır 1962.
• es-Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed, Bahru’l-Ulûm, thk., Ali Muhammed, Adil Ahmed, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1993,
• es-Semin el-Halebi, ed-Durru’l-Mesûn, I-XI, thk. Ahmed Muhammed el-Harrât, Dâru’l-Kalem, Dimeşk, t.s.
• es-Seyyid Ahmed el-Hasen, Kitâbu’t-Tevhîd, İsdârâtu Ensâri’l-İmâm el-Mehdî, 1. Baskı, 2010.
• es-Suyûti, Celâleddîn, Esrâru’l-Kevn, www.ketabfm.com/2014/12/255-2.html [06.06.2016].
• es-Sühreverdî, Şihâbuddîn, el-Elvâhu’l-İmâdiyye, thk. Necefkulî Habîbî, Menşûrâtu’l-Cemel, 1. Baskı, Beyrût- Bağdâd 2014.
• et-Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-Kebîr, thk. Hamdî Abdul-mecîd, Mektebet-u İbn-i Teymiyye.
• et-Taberî, Muhammed İbn-i Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, I-XXVI, thk., Abdullâh et-Türkî, Hecr, 1. Baskı, Kahire 2001.
• et-Tabersî, el-Fadl b. Hasan, Mecmau’l-Beyân, I-X, nşr, Hâşim er-Resûlî, Fadlullâh et-Tabâtabâî, Dâru’l-Marife, Beyrût 1986. Tanyu, Hikmet, “Ağaç” DİA, I, 458.
• ez-Zemahşerî Mahmûd, el-Keşşâf an Hakâik-i Gavâmidi’t-Tenzîli ve Uyûni’l-Ekâvîli fî Vucûhi’t-Te’vîl, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.