Yapay Zekâ Modellerinin Hadis Tarihi Sorularına Verdiği Yanıtların Karşılaştırmalı Analizi: Chatgpt ve Gemini Örneği

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 3, 137 - 159, 31.12.2024

Mehmet Ayhan , Zülal Kılıç

https://doi.org/10.33415/daad.1586164

Öz

Bu çalışmada, hadis tarihi alanında belirlenen sekiz soruya, ChatGPT ve Gemini adlı iki yapay zekâ modelinin verdiği cevaplar detaylı bir şekilde analiz edilecektir. Her iki modelin yanıtları, hadis uzmanı beş kişi tarafından puanlanarak değerlendirilecek ve yapılan analizde, her bir soruya verilen cevapların içeriği, doğruluğu, ayrıntı düzeyleri, kullanılan dil ve konulara yaklaşım biçimleri dikkate alınacaktır. İlgili sorulara ChatGPT ve Gemini yapay zekâ modelleri tarafından verilen yanıtlar, içerik ve derinlik bakımından karşılaştırılmaktadır. Çalışma, her iki yapay zekâ modelinin İslam ilimlerine dair bilgi sunma kapasitesini incelemek ve cevaplarının hadis rivayetinin erken dönem özelliklerini ne ölçüde yansıttığını belirlemek amacıyla yapılmaktadır. Sonuçlar, ChatGPT’nin konuya daha sistematik ve derinlemesine bir yaklaşım sunduğunu, Gemini’nin ise daha yüzeysel ve genel bir perspektif sağladığını ortaya koymaktadır. Çalışma, yapay zekâların İslâmî literatür konusundaki bilgi seviyesini değerlendirmenin yanı sıra, bu teknolojilerin hadis ilmi gibi köklü disiplinlerdeki yerini ve sınırlamalarını da incelemektedir. Yapay zekâların, İslâmî ilimler alanında bilgi aktarımına katkı sağladığı ancak bazı temel kavramlar ve terminolojilerde eksiklikler gösterdiği görülmektedir. Ayrıca, kaynak kullanımı konusunda da yetersizlikler gözlemlenmektedir. Bu analiz, hadis ilmi alanında daha kapsamlı bilgi sistemleri geliştirilmesi ve bu teknolojilerin geleneksel ilimlerle entegrasyonu adına önemli bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hadis Tarihi, Yapay Zekâ, ChatGBT, Gemini

Etik Beyan

Makalemizin etik ilkelere uygun hazırlandığını beyan ederiz.

Teşekkür

Dergi kurullarına ve editörüne teşekkür ederiz.

Comparative Analysis of Artificial Intelligence Models’ Responses to Hadith History Questions: The Case of ChatGPT and Gemini

Öz

In this study, the responses of two artificial intelligence models, ChatGPT and Gemini, to eight questions related to the history of hadith were analyzed in detail. The answers provided by both models were evaluated and scored by five hadith experts. The analysis took into account the content, accuracy, level of detail, language used, and the approaches to the topics in each response. The responses given by the ChatGPT and Gemini AI models to the relevant questions were compared in terms of content and depth. This study aimed to examine the capacity of each AI model to present knowledge on Islamic sciences and to determine the extent to which their answers reflected the early characteristics of hadith transmission. The results revealed that ChatGPT offered a more systematic and in-depth approach to the topic, while Gemini provided a more superficial and general perspective. The study examines not only the level of knowledge of these AI models regarding Islamic literature but also their place and limitations in established disciplines such as hadith studies. It was noted that while these artificial intelligence models contribute to the transmission of knowledge in Islamic sciences, they show deficiencies in some fundamental concepts and terminology. Furthermore, shortcomings in source usage were also observed. This analysis aims to contribute to the development of more comprehensive information systems in the field of hadith studies and the integration of these technologies with traditional sciences.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Hadith History, Artificial Intelligence, ChatGPT, Gemini

Kaynakça

• Al Kubaisi, Abdel Aziz Shaker Hamdan. “Ethics of Artificial Intelligence a Purposeful and Foundational Study in Light of the Sunnah of Prophet Muhammad”. Religions 15/1300 (2024).
• Altammami, Shatha Hamad. Artificial Intelligence for Understanding the Hadith. İngiltere: University of Leeds School of Computing, 2023.
• Bal, Samet Yahya - Sarıkaya, Berat. “Kelami Açıdan İnsan Fıtratı ve Bilinci Bağlamında Yapay Zeka ve Transhümanizm”. Mavi Atlas: Gümüşhanae Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 10/2 (2022), 404-418.
• Can, Seyithan. “Transhümanizmin Ölümsüzlük İddiasının Kelâm İlminin Varlık Anlayışı Çerçevesinde Kritiği”. Kader 10/2 (2022), 605-625.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı -Çeşitleri-Özellikleri-Faydalanma Usulleri-. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 16. Basım, 2015.
• Çakır, Furkan. “Yapay Zekâ ve Hadis”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 32 (2023), 109-131.
• Demir, Erdi. “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Teknikleri Üzerine Betimsel Bir Çalışma”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 25/46 (2024), 313-328.
• Efendioğlu, Mehmet. Sahâbeye Yöneltilen Tenkitler -Tartışmalar-Gerçekler-. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 4. Basım, 2019.
• Güçlü, İdris. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri Teknik-Yaklaşım-Uygulama. Ankara: Nika Yayınevi, 2. Basım, 2021.
• Kara, İrfan. Kur’an Araştırmalarında Yapay Zeka. ed. Cihan Kara. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2024.
• Kızılgeçit, Muhammed vd. (ed.). Yapay Zekâ, Transhümanizm, Posthümanizm ve Din Uluslararası Sempozyumu Bildiri Özet ve Tam Metin Kitabı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınevi, 2021.
• Koçyiğit, Talât. Hadîs Usûlü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 11. Basım, 2012.
• Kuzudişli, Bekir. Hadis Tarihi. İstanbul: Kayıhan, 2017.
• Miles, Matthew B. vd. Qualitative Data Analysis A methods Sourcebook. United States of America: SAGE Publications, 3. Basım, 2014.
• Özpınar, Ömer. Hadis Edebiyatının Oluşumu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Prayogi, Ananda. “Trend of Hadith Studies in Artificial Intelligence Research Works on Google Scholar: A Literature Review”. İnternational Conference on Islamic Civilization and Humanities, 609-622.
• Sadiyah, Fatichatus. “Scientific Hadiths and Its Implementation in The Emergence of Artificial Intelligence (AI)”. Dirosatuna: Journal of Islamic Studies 7/1 (2024), 1-15.
• Sipahi, Yıldıray (ed.). Yapay Zeka Çağında İslam ve Hukuk. Burdur: Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi (Dijital Kitap), 2022.
• Subaşı, Münevver - Okumuş, Kübra. “Bir Araştırma Yöntemi Olarak Durum Çalışması”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21/2 (2017), 419-426.
• Turhan, Halil İbrahim. Ricâl Tenkidinin Doğuşu ve Gelişimi -Hicrî İlk İki Asır-. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Yücel, Ahmet. Hadîs Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi -Hicr’i İlk Üç Asır-. İstanbul: M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Yücel, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 53. Basım, 2021.