“SINIR”IN İKİ YÜZÜ: BEYKOZ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 56 - 65, 15.02.2022

Yaren Feyza Yalçın , Yasemin Erkan Yazıcı

Öz

Kente göç hareketinin başlamasıyla birlikte kentlerde yaşanan nüfus artışı ve bunun sonucunda ortaya çıkan gecekondulaşma süreciyle paralel olarak gelişen kapalı siteler, kentlerde sosyal ve mekânsal ayrışmaya sebep olmaktadır. Kapalı siteler; sakinlere, yeni bir kimlik yükler, prestij göstergesi olan yüksek standartlı konutlar ve izole yaşam sunar. Ayrıca, çevrelerinde yarattıkları “sınır”ları, dışarıda kalanları ötekileştirmek amacıyla oluşturur ve bu beşerî sınırlar kent içinde sosyo-mekânsal ayrışmaya sebep olur. Çalışma kapsamında İstanbul’da kapalı sitelerin ilk görüldüğü bölge olan Beykoz’da, bu ayrışmanın çok net okunabildiği alan olan Acarkent-gecekondu bölgesi seçilmiştir. Beykoz, farklı sosyal grupları, yaşam biçimlerini ve konut tiplerini bir arada barındıran bir yapıya sahiptir. Acarkent ve gecekondu bölgesinde ise, iki alanı birbirinden ayıran Paşabahçe-Polonezköy yolu bir sınır niteliğindedir. Makalede, sosyo-mekânsal ayrışmaya sebep olan faktörler ve sınırın mı yoksa ayrışmanın mı önce oluşarak diğerini tetiklediği sorularına cevap aranmıştır. Alan, yürüme ve sürüklenme eylemleri ile gerçekleştirilen psikocoğrafya yöntemi kullanılarak, fiziksel, sosyo-ekonomik ve duyusal ayrışma kavramları bağlamında analiz edilerek değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sınır, fiziksel ayrışma, sosyo-ekonomik ayrışma, duyusal ayrışma, Beykoz.

THE TWO FACES OF THE “BORDER”: BEYKOZ

Öz

Rapid population rise due to migration leads to the development of slums and gated communities resulting in socio-spatial segregation in the cities. Gated communities are created to marginalize the world outside and their borders lead to socio-spatial segregation. Gated communities, impose a new identity on their residents and offer an isolated life in prestigious residences with high standards. Furthermore, the “borders” they create with their surroundings serve to marginalize the outsiders and these manmade borders result in socio-spatial segregation within the city. A typical example for this segregation, Acarkent and the neighboring slums in Beykoz where the first gated communities came to existence in Istanbul was investigated within the scope of this study. Beykoz has a structure that houses various social groups, lifestyles, and types of housing. Paşabahçe-Polonezköy road is a borderline separating Acarkent and the slums. This paper investigates the factors leading to socio-spatial segregation and attempts to seek an answer to the question of whether the border or segregation occurs first and triggers the other. The study area was analyzed and evaluated in the context of physical, socio-economic, and sensory segregation concepts, using the psychogeographic method performed with walking and drifting actions.

Anahtar Kelimeler

border, physical segregation, socio-economic segregation, sensory segregation, Beykoz.

Kaynakça

• • Akbulut, A. (2019). Küreselleşme ve Neoliberal Kentleşmenin Çevresel Sürdürülebilirlik Üzerindeki Etkisinin Kapalı Konut Siteleri Üzerinden İncelemesi. Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir ve Bölge Planlaması Anabilim Dalı, İstanbul.
• • Akgün, A. (2014) Ayrışma-Ayrıştırma Temelli Mekansal Pratiklerin Toplumsal Pratiklerle İlişkisi Üzerine Bir Çalışma. İdealKent Dergisi, Sayı: 12.
• • Altıntaş, S. (2014) 1980'li ve 1990'lı Yılların Mekansal Panoramasından İstanbul: Kentsel Mekânda “Ayrı”calık ve “Güven”lik. Birikim Dergisi.
• • Arslan, H. (2014) Türkiye’nin Kentleşme Sürecinde Konut Politikalarının Evrimi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, Sayı: 40.
• • Ataol, A.Ö. (2014) Sınır İncelemesi: İstinye-İstanbul Örneği. III. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi Bildiriler Kitabı IV.
• • Bourdieu, P. (2015). Pratik Nedenler (Baskı:2). (H.U. Tanrıöver, Çev.) İstanbul: Hil Yayınları. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi: 1994)
• • Covery, M. (2011). Psikocoğrafya Londra Yazıları (Baskı:1). (S. Serezli, Çev.) İstanbul: Kalkedon Yayınları. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi: 2006)
• • Harvey, D. (2003). Sosyal Adalet ve Şehir (Baskı:1). (M. Moralı, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi: 1973)
• • Harvey, D. (2007). Umut Mekanları (Baskı:1). (Z. Gambetti, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi: 2002)
• • İşlek, E. (2007). İstanbul’da 1980 Sonrasında Oluşan Kapalı Konut Alanlarının İncelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• • Kesim Güven, S. ve Kar, A. (2013). Kutuplaş(tır)manın Yeni Mekanları: Kapalı Siteler. Folklor Edebiyat Uluslararası Hakemli Dergi, cilt:19, sayı:75.
• • Köse, H. (2018) Yaratıcı Uzamlar ya da “Psikocoğrafya” Kavramı Odağında Mekânın Yeniden Üretimi. Moment Journal, 5(2): 320-342. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi: 1981)
• • Lefebvre, H. (2015). Şehir Hakkı (Baskı:1). (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayınları. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi: 1967)
• • Lefebvre, H. (2015). Gündelik Hayatın Eleştirisi III (Baskı:1). (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Sel Yayınları.
• • Lynch, K. (2010). Kent İmgesi (Baskı:1). (İ. Başaran, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal Çalışma Basım Tarihi: 1960)
• • Öncel, A. ve Özaydın, G. (2012) Kapalı Site Olgusunun Değişim Sürecine Bir Bakış: Beykoz Soğuksu Örneği. İdeal Kent Dergisi, Sayı: 6 ss. 62-83.
• • Sarı, J. (2013). Kenti Deneyimleme Aracı Olarak Psikocoğrafya (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• • Türkiye İstatistik Kurumu – TUİK (www.tuik.gov.tr adresinden erişildi).
• • Yalçınkaya, E.Ş. ve Karadayı, A. (2013) Bir Yaşam Tercihi Olarak Kapalı Siteler: İstanbul İçin Bir Çalışma. Mimarlık Dergisi, sayı: 369.
• • Yaman, Ö. (2013). Türkiye’de Şehirleşmeye Bağlı Olarak Gelişen Kültürel Pratikler (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İstanbul.