In The Light of Debates on the First Modern Arab Theater Abraham Daniṅ os and Nazâhat Al-Mushtâq

Yıl 2023, , 519 - 547, 30.12.2023

Turgay Gökgöz

https://doi.org/10.26650/di.2023.34.2.1286757

Öz

Sources on modern Arabic literature reveal that the first foray into the field of theater was made by Mārūn al-Naqqāsh. In Italy, he became acquainted with European theater and during his stay there, he learned the principles and procedures of the art of theater and adapted and staged the play L’Avare by Molière under the title al-Bahīl in Arabic in late 1847. However, on March 25, 1990, the newspaper al-Sharq al-Awsat was the first to report that the oldest modern theater play was written in 1847 by Abraham Daninos. In 1996, Dr. Philip Sadgrove and Dr. Shmuel Moreh, announced that the first Arabic stage play in the modern context was Nazāhat al-mushtāq wa-ghussat al-‘ushshāq fī Madīnat Tiryāq fî al-‘Irāq. by Abraham Daninos. Which of these two works was published first is still debated in the academic world. However, when we look at the basic works on Arabic theater, we see that Mārūn al-Naqqāsh highlighted, but it should be noted that this discovery had not yet been made when these works were written. This study aims to provide information about Abraham Daninos and his play Nazāhat al-mushtāq wa-ghussat al-‘ushshāq fī Madīnat Tiryāq fî al-‘Irāq.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Arabic Theater, Abraham Daninos, Mārūn al-Naqqāsh

İlk Modern Arap Tiyatrosu’na Dair Tartışmalar Işığında Abraham Daninos ve Nezâhatu’l-Muştâk

Öz

Modern Arap edebiyatına dair kaynaklara bakıldığında tiyatro sahasındaki ilk adımların Lübnanlı tiyatrocu Mârûn en- Nakkâş tarafından atıldığı görülür. en-Nakkâş, 1846 yılında İskenderiye ve Kahire gibi şehirlerin ardından yolculuğuna İtalya’da devam etti ve Avrupa tiyatrolarıyla tanıştı. Burada tiyatro sanatının usul ve esaslarını iyi bir şekilde öğrenen en-Nakkâş, ülkesine döndüğünde 1847 yılının sonlarında Fransız tiyatrocu Molière’in L’Avare adlı oyununu Arapçaya el- Bahîl adıyla uyarladı ve sahneledi. Ancak ilk olarak 25 Mart 1990 tarihinde eş-Şarku’l-Evsat gazetesinde modern en eski tiyatro oyununun 1847 yılında Cezayirli bir Yahudi olan Abraham Daninos tarafından yazıldığı haberi yer aldı. Manchester Üniversitesi’nden İngiliz akademisyen Dr. Philip Sadgrove, 1990’lı yılların başında gerçekleştirdiği buluşunda modern bağlamda ilk Arapça tiyatro oyununun Abraham Daninos’a ait olan Nezâhatu’l-Muştâk ve Ğussati’l-‘Uşş âk fî Medîneti Tiryâk fi’l-‘Irâk adlı eser olduğunu Kudüs İbrani Üniversitesi’nde akademisyen olan Dr. Shmuel Moreh ile birlikte 1996yılında açıklamıştır. Söz konusu iki eserden hangisinin ilk olarak yayımlandığı hususu bilim dünyasında hâlâ bir tartışma konusudur. Ancak bu konuda Arap tiyatrosunu ele alan temel eserlere bakıldığında Mârûn en-Nakkâş’ın işaret edildiği görülürken söz konusu eserler telif edildiği esnada bu keşfin henüz olmadığına da dikkat çekilmelidir. Bu çalışmada Abraham Daninos ve Nezâhatu’l-Muştâk ve Ğussati’l-‘Uşş âk fî Medîneti Tiryâk fi’l-‘Irâk adlı tiyatro oyunu hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Arap Tiyatrosu, Abraham Daninos, Mârûn en-Nakkâş

Kaynakça

• Alcalay, Ammiel. “Intellectual Life”, The Jews of the Middle East and North Africa in Modern Times, Editors Reeva Spector Simon, Michael Menachem Laskier, Sara Reguer. New York: Columbia University Press, 2003. google scholar
• al Levy, Lit, “The Nahda and the Haskala: A Comparative Reading of ‘Revival’ and ‘Reform’ ”, Middle Eastern Literatures: incorporating Edebiyat, 16:3. (2013) 300-316. google scholar
• Amine, Khalid. “Performance Research in North Africa: Interplay Between Appropriation And Contestation”, Performative Inter-Actions in African Theatre 1, Edited by Kene Igweonu and Osita Okagbue. Newcastle : Cambridge Scholars Publishing. 2013. google scholar
• Amine, Khalid, Carlson Marvin. The Theatres of Morocco, Algeria, Tunisia, London: Palgrave Macmillan, 2012. google scholar
• And, Metin. Drama at the Crossroads. İstanbul: The Isis Press, 1991. google scholar
• ‘Abduh, İbrâhîm. A‘lâmu’s-Sıhâfeti’l-‘Arabiyye, Kahire: Matba‘atu’t-Tevekkul el-Cemâmîz, 1944. google scholar
• Bu‘lâm, Mubârakî. “Harekiyyetu’l-Mesrahi’l-Cezâirî mine’l-Bidayât ile’t-Tecrîb”, al-Manhal, 3-21, (2016) 9-19. google scholar
• Campos, Miguel Angel Ledezma and Rios, Maria Teresa Paulin and others, “Arab Theatre and Plays: Developmental Stages And Challenges”, ARTE Y SALUD, ArtsEduca 34, Enero (2023): 168-176. google scholar
• Coleman, Edward D., “Plays of Interest on the American Stage, 1752-1821”, Publication of American Jewish Historical Society, 33, (1934): 171-198. google scholar
• Dâğir Yûsuf Es‘ad. Mesâdiru’d-Dirâseti’l-Edebiyye. C. II. Beyrut: el-Mektebetu’ş-Şarkiyye, 1983. google scholar
• Daninos, Abraham. Nezâhatu’l-MuştâkveGussati’l-‘UşşâkfîMedînetiTiryâkfi’l-‘Irâk, Thk. Mahlûf Bûkrûh, el-Cezâir: Dâru’l-Mîm, 2002. google scholar
• Er, Rahmi. “Modern Mısır Tiyatrosu I”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33 (1-2), (1990): 123-140. google scholar
• el-Fâhûrî, Hannâ. el-Câmi‘u fî Tarîhi’l-Edebi’l-Arabî. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1986. google scholar
• Goodman, Jane E. Staging Cultural Encounters. Indiana: Indiana University Press, 2020. google scholar
• Gökgöz, Turgay. Modern Cezayir Edebiyatı. İstanbul: Akdem Yay, 2019. google scholar
• Gökgöz, Turgay. “Modern Mısır Tiyatrosunda Ya‘kûb Sannû‘ (Ebû Nazzâra) ve Tiyatrocu Kişiliği”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 23, (2021): 405-420. google scholar
• Hacımahmutoğlu, Osman. “Abdullah Nedim: Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2018. google scholar
• Hınıslıoğlu, Hülya. “Mârûn en-Nakkâş ve Arap Tiyatrosu’nun Doğuşu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1995. google scholar
• İshakoğlu, Ömer. “Osmanlı Dönemi Suriye’sinde Edebi ve Kültürel Faaliyetler: 1800-1918”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2010. google scholar
• Khuri-Makdisi, İlham. The Eastern Mediterranean and theMaking of Global Radicalism, 1860-1914. London: University of California Press, 2010. google scholar
• Langella, Maria Luisa. “Jewish Writing in Arabic in Arabic Characters in the Nineteenth and Twentieth Centuries”, Approaches to the History and Dialectology of Arabic in Honor of Pierre Larcher, Edited by Manuel Sartori Manuela E.B. Giolfo Philippe Cassuto. Leiden: Brill, 2017. google scholar
• Landau, Jacob M. Studies in the Arab Theater and Cinema. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1958. google scholar
• Mestyan, Adam. “Harun Al-Rasıd, the Arabian Nights, and Politics on the Arabic Stage”,The Thousand and One Nights Sources and Transformations in Literature, Art, and Science, Edited by Ibrahim Akel and William Granara. Leiden: Brill, (2020): 175-197. google scholar
• Miliani, Hadj and Everett, Samuel Sami. “Marie Soussan: A Singular Trajectory”, Jewish-Muslim Interactions: Performing Cultures between North Africa and France, Edited by Samuel Sami Everett and Rebekah Vince. Liverpool: Liverpool University Press, 2020. google scholar
• Milson, Menahem and Bar-Asher, Meir M., “Shmuel Moreh’s Scientific Achievements”, Cultural Pearls from the East In Memory of Shmuel Moreh (1932-2017), Edited by Meir Hatina Yona Sheffer. Leiden: Brill, 2021. google scholar
• Moreh, Shmuel and Sadgrove, Philip. The Jewish Contributions to Nineteenth Century Arabic Theatre. New York: Oxford University Press, 1996. google scholar
• Moreh, Shmuel. Live Theatre and Dramatic Literature in the Medieval Arabic World. New York: New York University Press, 1992. google scholar
• Moreh, Shmuel. “The Nineteenth-Century Jewish Playwright, Abraham Daninos, The Nineteenth-Century Jewish Playwright, Abraham Daninos, as a Bridge between Muslim and Jewish Theater”, Edit. Benjamin H. Hary, John L. Hayes, Fred Astren, Judaism And Islam Boundaries, Communication and Interaction, Leiden: Brill, 2000. google scholar
• Necm, Muhammed Yûsuf. el-Mesrahiyye fi’l-Edebi’l-‘Arabi’l-Hadîs. Beyrût: Dâr Beyrût, 1956. google scholar
• Nu‘ayme, Mîhâ’îl. Babalar ve Oğullar, (Çev. Ömer İshakoğlu, Hüseyin Yazıcı, Eyüp Tanrıverdi). İstanbul: Akdem Yayınları, 2019. google scholar
• en-Nakkâş, Nikûlâ. Erzetu Lubnân, Beyrût: el-Matba‘atu’l-Umûmiyye, 1869. google scholar
• Osnes, Beth. Acting An International Encyclopedia, California: ABC-CLIO, t.y. google scholar
• Snir, Reuven. Modern Arabic Literature A Theoretical Framework. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2017. google scholar
• Sadgrove, P.C., The Egyptian Theatre in The Nineteenth Century. Lebanon: Ithaca Press, 2007. google scholar
• Sadgrove, Philip. “Mârûn al-Naqqâsh”, Essays in Arabic Literary Biography 1850-1950, ed. Roger Allen. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2010. google scholar
• Sa‘dullâh, Ebu’l-Kâsım. Târîhu’l-Cezâiri’s-Sekâfî, C.V-VI. el-Cezâir: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1981. google scholar
• Savran. Ahmet. 19. Yüzyıl Osmanlılar Döneminde Yeni Arap Edebiyatı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, 1991. google scholar
• Şimşek, Sultan. Amerika’daki Arap Göç Edebiyatında Din Anlayışı. Saarbrücken: Türkiye Alim Kitapları, 2015. google scholar
• Tobi, Yosef and Tobi, Tsivia. Judeo-Arabic Literatüre in Tunisia, 1850-1950. Detroit: Wayne State University Press, 2014. google scholar
• Tobi, Yosef. “Judso-Arabic Printing in North Africa, 1850-1950”, Historical Aspects of Printing and Publishing in Languages of the Middle East, Edited by Geoffrey Roper. Leiden: Brill, 2014. google scholar
• Tuzcu, Kemal. “Klasik Arap Şiirinde Recez ve Urcûze”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2003. google scholar
• Yazıcı, Hüseyin. Göç Edebiyatı, İstanbul: Akdem Yay, 2022. google scholar
• “Ottoman Rule” (Çevrimiçi) https://web.archive.org/web/20061005231218/http://countrystudies. us/lebanon/15.htm 09.04.2023. google scholar
• Alain Duthil, “Cezayir’deki Tiyatro: Bay Kali Tarafından Roma Tiyatrosundan Cezayir Tiyatrosuna”,(Çevrimiçi) https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fcirras-net.org%2F%3Fp%3D1015#federation=archive.wikiwix.com&tab=url (26.02.2023). google scholar
• Wikipedia Yazarları. “Abraham Daninos”, Wikipedia, Özgür Ansiklopedi, (Çevrimiçi) https:// fr.wikipedia.org/wiki/Abraham_Daninos (26.02.2023). google scholar
• Ayman Saleh, “Ma‘a Sudûr “Nezâhat el-Muştâk... Bûkrûh Yetemessek bi-Riyâdeti’l-Mesrahi’l-Cezâirî ‘Arabiyyen” (Çevrimiçi) https://www.eremnews.com/culture/books/1650804 (26.02.2023). google scholar
• Wikipedia Yazarları. “Allalou”, Wikipedia, Özgür Ansiklopedi (Çevrimiçi) https://en.wikipedia. org/wiki/Allalou 12.03.2023. google scholar
• Nûrî el-Cerrâh, ”Nezâhat el-Muştâk ve Ğussati’l-‘Uşşâk fî’l-Cezâir ve’l-‘Irâk” (Çevrimiçi) https://alarab.news/olj»Jlj-jjlJ^İI-^s-0t^*il-<^'Cj-0lü^ll-ÂAjj?amp (26.02.2023). google scholar Andrea Cassigoli, ”Abraham Daninos”, (Çevrimiçi) google scholar https://www.geni.com/people/Abraham-Daninos/6000000036598363310 (28.02.2023). google scholar