The Concept of Early Islamic Society in Terms of Determining of Goldziher’s Approach to the Hadith

Yıl 2021, , 421 - 456, 31.12.2021

Rahile Kızılkaya Yılmaz

https://doi.org/10.26650/di.2021.32.2.944782

Öz

Ignaz Goldziher is accepted as the founder of hadith studies in the West. He is attributed as facilitating the method of historical criticism—which he inherited from the Western thought tradition—to hadiths. Goldziher, who significantly influenced his successors in the orientalist tradition, uses narration as the basis for his hadith evaluations and accepts them as the product of the religious, historical, and social developments in the first two centuries of Islam. In this study, Goldziher’s primary assertions—generated while evaluating the views and hadiths about the changes within Arab society following the pronouncement of Islam—are analyzed with reference to his primary work, Muhammedanische Studien. Goldziher attempts to understand the environment of Islam. The relevant period during his work, interprets the birth and development of Islamic sciences within the framework of these conditions. It is possible that Goldziher’s evaluations of hadith are influenced by his views on Islam and the history of Islam.

Anahtar Kelimeler

Ignaz Goldziher, Muhammedanische Studien, Islam, Arab Society, Hadith, the Method of Historical Criticism

Goldziher’in Hadise Yaklaşımını Belirlemesi Açısından Erken Dönem İslam Toplumu Tasavvuru

Öz

İslamî ilimlerin farklı dallarına dair yaptığı çalışmalar sebebiyle önemli oryantalistler arasında zikredilen Ignaz Goldziher, Batı’da hadis çalışmalarının kurucusu kabul edilmektedir. Onun oryantalist hadis çalışmaları bakımından önemi, Batı düşünce geleneğinden tevarüs ettiği tarihî tenkid metodunu hadislere uygulama yolunu açmış olmasıdır. Oryantalist gelenek içerisinde haleflerini önemli ölçüde etkileyen Goldziher, hadis değerlendirmelerinde ilgili rivayetin metnini esas almakta ve onların İslâm’ın ilk iki yüzyıldaki dinî, tarihî ve sosyal gelişmelerinin ürünü olduğunu kabul etmektedir. Bu çalışmada Goldziher’in İslam’ın tebliğiyle birlikte Cahiliye Arap toplumunda meydana gelen değişimlere dair görüşleri ve hadisleri değerlendirirken ön plana çıkan temel iddiaları, onun temel eseri mahiyetinde kabul edilen Muhammedanische Studien’den hareketle analiz edilecektir. İslam’ın geldiği ortamı ve ilgili dönemi anlamaya dönük çabasını eserinin tamamında ortaya koyan Goldziher, İslamî ilimlerin doğuşunu ve gelişimini bu şartlar çerçevesinde yorumlamaktadır. Goldziher’in hadis değerlendirmelerinin onun İslam dinine ve İslam tarihine dair görüşlerinden büyük ölçüde izler taşıdığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Ignaz Goldziher, Muhammedanische Studien, İslam, Arap Toplumu, Hadis, Tarihî tenkid metodu

Kaynakça

• Ahmed b. Muhammed b. Hanbel, el-Müsned (thk. Şuayb el-Arnaût, Âdil Mürşid vd.), I-XLV, Dımeşk, 1421/2001.
• Akgün, Hüseyin, Goldziher ve Hadis, Ankara: Araştırma Yayınları, 2019.
• Akın, Nimetullah, “Hadislerin Yazılı Kaydı ve Literatür Esaslı Bir Disiplin Olma Süreci: A. Sprenger, I. Goldziher ve G. Schoeler’in Yaklaşımları”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 6/1 (2008): 47-70.
• A‘zamî, Muhammed Mustafa, İlk Devir Hadis Edebiyatı, Çev. Hulûsi Yavuz, İstanbul: İz Yay., 1993.
• Bedir, Murteza, “Oryantalizm ve İslâm Hukuku”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2004, sayı: 4 [Oryantalist İslâm Hukukçuları Özel Sayısı], s. 11-42.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil, el-Câmiu’s-sahîh (thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır), I-IX, Lübnan, 1422/2001.
• Canikli, İlyas, “Ignaz Goldziher’in ‘İslam Kültürü ve Araştırmaları I-II’ Eseri Bağlamında Hz. Peygamber ve Hadisler Hakkındaki Görüşlerine Yeniden Bakış”, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2020, cilt: VII, sayı: 2, s. 339-364.
• Dabashi, Hamid, Post-Orientalism: Knowledge and Power in Time of Terror, New Brunswick, NJ: Transaction, 2009.
• Dayhan, Ahmet Tahir, “İstişrâk İle İstişhâd Edilir mi? -Eleştirel bir bakış-”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2007, cilt: V, sayı: 2, s. 7-45. Dayhan, Ahmet Tahir, Memâlik-i Osmâniyye’yi Keşfe Çıkan Oryantalistler, İstanbul: Rihle Kitap, 2011.
• Goldziher, Ignaz, Hadis Kültürü Araştırmaları, ed. Hüseyin Akgün, Ankara: Otto Yayınları, 2020.
• Goldziher, Ignaz, İslam Kültürü Araştırmaları I (çev. Cihad Tunç, sunuş: Mehmed Said Hatiboğlu), Ankara, 2019.
• Goldziher, Ignaz, İslam Kültürü Araştırmaları II (çev. Mehmed Said Hatiboğlu, Cihad Tunç), Ankara, 2019.
• Görmez, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
• Gürkan, Salime Leyla, “Geiger, Abraham”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/geiger-abraham (14.04.2021)
• Hallaq, Wael B., Restating Orientalism: A Critique of Modern Knowledge, Columbia University Press, 2018.
• Hallaq, Wael, B.,“Quest for Origins of Doctrine? Islamic Legal Studies as Colonialist Discourse”, UCLA Journal of Islamic and Near Eastern Law, C. II, S. 1, 2002-2003, ss. 1-31.
• Hatiboğlu, İbrahim, Oryantalistlerin Gözüyle İslâm: Goldziher, Jeffery, Guillaume, Hourani, Coulson, Watt, Hick, Monteil, Hoebink, editör. Ahmet Yücel, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2003.
• Hatiboğlu, Mehmed Said, İslam’da İlk Siyasi Kavmiyetçilik: Hilafetin Kureyşlilği, Ankara: Kitabiyat, 2005.
• Kızıl, Fatma, “Avrupamerkezciliğin Bir Yansıması Olarak Oryantalist Söylem: Kültürel Ödünç Alma Kavramı”, İnsan & Toplum, Yıl: 2013 (Aralık) / Cilt: 3 / Sayı: 6, s. 323-332.
• Kızıl, Fatma, “Goldziher’den Schacht’a Oryantalist Literatürde Hadis ve Sünnet: Bir Okulun Yaşayan Geleneği”, Hadis Tetkikleri Dergisi, 2009, cilt: VII, sayı: 2, s. 45-62.
• Kızıl, Fatma, Müşterek Râvi Teorisi ve Tenkidi, İstanbul: İSAM Yayınları, 2013.
• Kızılkaya, Necmettin, “Oryantalist Literatürde Ebû Hanîfe (v. 150/767) Algısı”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 2012, sayı: 19, s. 373-397.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile, Çağdaş Hadis Tartışmaları ve Muvatta’, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2020.
• Kızılkaya Yılmaz, Rahile, “Siyer Kitaplarında Mirâc Mucizesinin Ele Alınması”, Hadis ve Siyer Araştırmaları = Hadith and Sira Studies, 2016, cilt: II, sayı: 1, s. 33-51.
• Kister, Meir Jacob, “Sadece Üç Mescid İçin Yolculuğa Çıkınız” Erken Tarihli Bir Rivayet Üzerine Çalışma = You Shall Only Set Out for Three Mosgues a Study of an Early Tradition, çev. Hafize Yazıcı, HADITH, 2019, sayı: 2, s. 186-204.
• Koçyiğit, Talat, “I. Goldziher’in Hadisle İlgili Bazı Görüşlerinin Tahlil ve Tenkidi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1967, cilt: XV, s. 43-55.
• Schacht, Joseph, The Origins of Muhammadan Jurisprudence, The Clarendon Press, Oxford, 1975.
• Yazıcı, Hafize, “Üç Mescid Dışında Dini Amaçlı Yolculuk Yoktur” Hadisi ve Çağdaş Hadis Tartışmalarındaki Yeri”, V. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı, 12-15 Mayıs 2016, Isparta, 2016, cilt: III, s. 9-18.
• Yücel, Ahmet, Oryantalistler ve Hadis, İstanbul: MÜİF Vakfı Yay, 2013.