MİLLİ MÜCADELE’DE VI. MEHMET VAHİDEDDİN

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 40 - 53, 30.04.2019

Hacer Göl

Öz

Sultan Vahideddin 3 Temmuz 1918’de Osmanlı tahtını devraldı. Şüphesiz ki
onun tahta geçtiği dönem Osmanlı Devleti’nin en zor dönemiydi. Mondros
Mütarekesi’nin 30 Ekim 1918 de imzalanması ve Osmanlı topraklarının işgalci
güçler tarafından zapt edilmeye başlanması, Enver, Cemal ve Talat Paşaların
ülkeyi terk etmesi, İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin 5 Kasım 1918’de kendini
feshetmesi, ardından imzalanan Sevr Anlaşması gibi birçok olay zincirinin ard
arda yaşandığı yeni bir dönem başladı. Bu dönemde artık yavaş yavaş İttihatçı
kadroların yerini yeni kadrolar devraldı. Sultan Vahideddin en güvendiği
kişileri devletin önemli yerlerinde görevlendirdi ve bunlarla çalışmak istedi.
Sadrazam olarak daha ziyade akrabalıkları olan Tevfik Paşa ve Damat Ferit Paşa
ile çalışmaya başladı. Tam da bu dönemde bütün yokluklara rağmen Anadolu’da
filizlenen Milli Mücadele hareketi ile halk kurtuluş çareleri aradı. En son
Osmanlı Sultanı olan Vahideddin’in 17 Kasım 1922 tarihinde can güvenliğinin
olmadığını söyleyerek sığındığı İngilizler tarafından Malta’ya götürüldüğü
bilinmektedir.  Bir tarafta dış güçler
bir tarafta da halkı arasında kalan Sultan Vahideddin bu dönemde izlediği
politika nedeni ve Osmanlının son padişahı olması dolayısıyla hem çok merak
edilen hem de çok eleştirilen kimileri tarafından övülen kimileri tarafından
yerilen bir kişi olarak tarihin tozlu sayfalarında yerini aldı. Yaşanan bu
süreçte Sultan Vahdeddin’in tutumu, izlediği politikalar, Anadolu hareketine
bakış açısı, düşünceleri de hep merak konusuydu. Bu çalışma Milli Mücadele’de
Sultan Vahideddin’in tavrının ortaya konması ve birçok konulardaki görüşlerini
açıklaması açısından bu alanda yapılan çalışmalara katkı sağlayacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Vahideddin, Milli Mücadele, Anadolu Hareketi, Kadın

Kaynakça

• “Sevgili Padişahımız Altıncı Sultan Vahideddin Han Türbe-İ Hazreti Halid’de Kılıç Kuşama Merasimi”. (1918, Eylül 1). Vakit.“Kılıç Alayı Programı”. (1918, Ağustos 31). Sabah.BOA, HSD.AFT, 6/63, 29 Ramazan 1336. (tarih yok).BOA, Y.PRK.ZB, 38/55 12 Cemaziyelahir 1326. (tarih yok).“Aff-ı umumi Kararnamesi” Alemdar, 25 Kanunievvel 1334. (tarih yok).“Aff-ı Umumi” Alemdar, 26 Kanunievvel 1334. (tarih yok).“British Civilians Are Leaving Constantinopole; Sultan is in Panic, Cabinet Minister Resign”. (1922, Eylül 27). TheNew York Times.“Kılıç Alayı” . (1918, Ağustos 31). Tanin.“Korkmasınlar” Alemdar, 27 Kanunievvel 1334 . (tarih yok).“Pledge Sultan Osman’s Spirint to Restore Thrace to Islam”. (1922, Ekim 9). New York Times.“Sultan Gives Thanks For Kemal’s Victories”. (1922, Eylül 17). The New York Times.“Sultan in Dilemma”. (1921, Nisan 19). The New York Times.“Sultan Says Turks Must Be Left Free”. (1919, Aralık 12). The New York Times.“Sultan Seeks New Cabinet”. (1920, Ağustos 1). The New York Times.Ahmet izzet Paşa. (1993). Feryadım, C. II. İstanbul: Nehir.ANAPALI, A. (2015). Sultan Vahideddin Han Kurtuluşun Faturasını Ödeyen Adam. İstanbul : Profil.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30-10-0-0/202-379-10, 17.11.1922. (tarih yok).BAYAR, C. ( 1997). Ben de Yazdım, Milli Mücadele’ye Gidiş, C.V. İstanbul : Sabah.BAYAR, C. (1997). Celal Bayar anılarında Sultan Vahideddin’in HİF’nı iktidara getirmek için gizli faaliyetleri olduğunu hatta bu nedenle bir müddet sarayına hapsedildiğini dile getirmiştir Ben de Yazdım, Milli Mücadeleye Gidiş, C.I. İstanbul: Sabah.BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) ; Y.PRK.ZB (Yıldız Parekende Evrakı Zaptiye Nezareti Maruzatı), 26/31, 22. Recep 1318. (tarih yok).BOA, DH.KMS (Dahiliye Nezareti, Kalem-i Mahsus Müdüriyeti), 48/10-1,12 Şevval 1336. (tarih yok).BOA, Y.PRK.ZB 29/33, 07 Cemaziyelevvel 1319. (tarih yok).BOA, Y.PRK.ZB, 28/8, 1 Rebiülevvel 1319 . (tarih yok).ÇUKUROVA, B. (2014). "Buyuk Taarruz Günlerinde Ali Kemal ve Siyasi Görüşleri". Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.6.HARİNGTON, C. (2014). Sömürge Valisinin Himayesinde Vahidettin’in İhanetleri ve İşgal İstanbul’u. İstanbul: DY .İNAL, İ. K. (1982). Son Sadrazamlar ,C. IV. İstanbul : Dergah Yayınları.JAESCHKE, G. (1964). “Mondros’a giden yol”. Belleten, S.128.KANDEMİR, F. (2007). Tütüncübaşı Şükrü Anlatıyor Vahdeddin’in Son Günleri. İstanbul: Yağmur.KOLOĞLU, O. (2007). Sorularla Vahideddin. İstanbul: Profil.KUTLU, Ş. (1970). “Ali Kemal-3”. Hayat Tarih Mecmuası, S.9.M. Ş. (1988). Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa’nın Günlüğü. İstanbul: Arba .MACFİE, A. L. (2003). Osmanlının Son Yılları 1908-1923. İstanbul: Kitap.Muhiddin, M. (1338). Vahideddinin İhanetleri ve Firarı. İstanbul: Matbaa-i Amire.N. V. (1999). Vahdettin’in Dördüncü Kadı Efendisi Nevzat Vahdettin’in Hatıraları ve 150’liklerin Gurbet Maceraları, Yıldız’dan Sanremo’ya. Nevzat Vahideddin, Vahdettin’in Dördüncü Kadı Efendisi Nevzat Vahdettin’in Hatıraları ve 150’li İstanbul: Arma.Sonyel, S. R. ( 2008). Mustafa Kemal Atatürk ve Kurtuluş Savaşı, C.I. Ankara: Türk Tarih Kurumu.SOYDAN, M. (2007). Milli Mücadele Tarihine Dair Notlar Ankaralının Defteri. İstanbul: İş Bankası.TBMM ZC 1 Kasım 1338 (1922) Cilt: 24 Devre 1 İçtimai Sene 3 s. 304-315. (tarih yok).TEPEYRAN, H. H. (2018). Meşrutiyetten Cumhuriyete Hatıralarım İstanbul Trabzon Selanik Suriye. İstanbul: Dergâh.TÜRKGELDİ, A. F. (2010 ). Görüp İşittiklerim. Ankara: Türk Tarih Kurumu