Stres Verici Yaşam Olayları ve Bilişsel Özelliklerin Olası Koruyucu Etkisi

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 19 - 27, 08.05.2018

İ. Volkan Gülüm

Öz

Üniversite yaşamı başlangıcından bitimine kadar pek çok stres
verici olayın ortaya çıkmasına ortam hazırlayan bir süreçtir. Öğrenciler için
heyecan verici olabildiği kadar başa çıkılması gereken çok sayıda koşul yaratan
bu süreçte öğrencilerin yaşadıkları stres verici olaylar ve bu olaylarla başa
çıkabilme becerileri bazı bilişsel değişkenlerle ilişkilidir. Bu çalışma
kapsamında öğrencilerinin son bir ay içerisinde yaşadıkları stres verici yaşam
olayları niteliksel olarak incelenmiş ve bu olaylarla başa çıkma sürecinde
bilişsel esneklik ve tekrarlayıcı düşünme gibi bilişsel değişkenlerin ne
şekilde işlev görüyor olabileceği incelenmiştir. Öğrencilerinin en çok rapor
ettikleri stres verici olaylar gelecek
kaygısı, okulla ilişkili akademik sorunlar ve kişilerarası ilişki sorunları olarak öne çıkmıştır. Bilişsel
esneklik ve tekrarlayıcı düşünme açısından farklılaşan öğrencilerin rapor
ettikleri stresli yaşam olayları açısından belirgin bir farklılığa sahip
olmadıkları dikkat çekmiştir. Bu bulgu bilişsel özelliklerin üniversite
öğrencilerinin stres verici yaşam olayları konusunda hem koruyucu hem de
sürdürücü nitelik taşıyabileceğine işaret etmektedir. Bilişsel esnekliğin
artması ve tekrarlayıcı düşünmenin azalması öğrencilerinin psikolojik iyilik
halleriyle ilişkili olabilmektedir. Elde edilen bulgular olası koruyucu
uygulamalar ışığında tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

üniversite öğrencileri, stres, bilişsel esneklik, tekrarlayıcı düşünme

Kaynakça

• Brewster, E. M., Moradi, B., DeBlaere, C. ve Velez, B. L. (2013). Navigating the borderlands: The roles of minority stressors, bicultural self-efficacy, and cognitive flexibility in the mental health of bisexual individuals. Journal of Counseling Psychology, 60(4), 543–556.
• Brinker, J. K., Campisi, M., Gibbs, L. ve Izzard, R. (2013).Rumination, mood and cognitive performance. Psychology 4(3): 224–231.
• Brooks, B. L., Iverson, G. L., Sherman, E. M. S. ve Roberge, M. C. (2010). Identifying cognitive problems in children and adolescents with depression using computerized neuropsychological testing. Applied Neuropsychology, 17(1), 37–43.
• Dağ, İ. ve Gülüm, İ.V. (2013). Yetişkin Bağlanma Örüntüleri İle Psikopatoloji Belirtileri Arasındaki İlişkide Bilişsel Özelliklerin Aracı Rolü: Bilişsel Esneklik. Türk Psikiyatri Dergisi, 24(4): 240-247.
• Davis, R. N. ve Nolen-Hoeksema, S. (2000).Cognitive inflexibility among ruminators and nonruminators. Cognitive Therapy and Research, 24(6): 699–711.
• Dennis, J. P. ve Vander Wal, J. S. (2010). The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cognitive Therapy and Research, 34(3): 241-253.
• Diamond, A. (2013). Executive functions. Annual Review of Psychology, 64(1): 135-168.
• Durak Batıgün, A. ve Atay Kayış, A. (2014). Üniversite öğrencilerinde stres faktörleri: Kişilerarası ilişki tarzları ve problem çözme becerileri açısından bir değerlendirme. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2): 69-80.
• Ehring, T., Zetsche, U., Weidacker, K., Wahl, K., Schönfeld, S., ve Ehlers, A. (2011). The Perseverative Thinking Questionnaire (PTQ): Validation of a content-independent measure of repetitive negative thinking. Journal of Behavior Therapy and Experimental Psychiatry, 42(2): 225–232.
• Eisenberg, D., Hunt, J., Speer, N., ve Zivin, K. (2011). Mental health service utilization among college students in the United States. Journal of Nervous and Mental Disease, 199(5): 301–308.
• Erdoğan, S., Şanlı, H.S. ve Bekir, H.Ş. (2005). Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğrencilerinin üniversite yaşamına uyum durumları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(2), 479-496.
• Gülüm, İ. V. ve Dağ, İ. (2012). Tekrarlayıcı Düşünme Ölçeği ve Bilişsel Esneklik Envanteri’nin Türkçeye uyarlanması, geçerliliği ve güvenilirliği. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 13: 216-223.
• Gülüm, İ. V. ve Dağ, İ. (2014). Yetişkin Bağlanma Örüntüleri ile Psikopatoloji Belirtileri Arasındaki İlişkide Bilişsel Özelliklerin Aracı Rolü: Kontrol Odağı ve Tekrarlayıcı Düşünme. Türk Psikiyatri Dergisi, 25(4): 244-252.
• Gülüm, İ. V. ve Dağ, İ. (2013). Bir ölçek çalışmasında tekrarlayıcı düşünme ölçeğini seçici olarak atlamak bir başa çıkma stratejisi olabilir mi? Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2: 89-97.
• Hayes, S. C., Luoma, J. B., Bond, F. W., Masuda, A. ve Lillis, J. (2006). Acceptance and commitment therapy: Model, processes, and outcomes. Behaviour Research and Therapy, 44(1): 1-25.
• Ionescu, T. (2012). Exploring the nature of cognitive flexibility. New Ideas in Psychology, 30(2): 190-200.
• Kaufman, J. A. ve Jensen, J. A. (2017). Mediative training improves undergraduate executive functioning. Journal of College Student Psychotherapy. Doi: 10.1080/87568225.2017.1366282.
• Martin, M. M. Ve Rubin, R. B. (1995). A New Measure of Cognitive Flexibility. Psychological Reports, 76(2): 623–626.
• McEvoy, P. M., Mahoney, A. E. ve Moulds, M. L. (2010). Are worry, rumination, and post-event processing one and the same? Development of the Repetitive Thinking Questionnaire. Journal of Anxiety Disorders, 24(5): 509–519.
• Morris, M. C., Ciesla, J. A. ve Garber, J. (2010). A prospective study of stress autonomy versus stress sensitization in adolescents at varied risk for depression. Journal of Abnormal Psychology, 119(2): 341–354.
• Nolen-Hoeksema, S. (1991). Responses to depression and their effects on the duration of depressive episodes. Journal of Abnormal Psychology, 100(4): 569-582.
• Phillips, E. L. (2011). Resilience, mental flexibility and cortisol response to the Montreal Imaging Stress Task in unemployed men. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). The University of Michigan, Michigan, USA.
• Ross, S. E., Nibling, B. C., ve Heckert, T. M. (1999). Sources of stress among college students. College Student Journal, 33(2): 312-317.
• Samtani, S. ve Moulds, M. L. (2017). Assessing maladaptive repetitive thought in clinical disorders: A critical review of existing measures. Clinical Psychology Review, 53: 14-28.
• Shankar, N. L. Ve Park, C. L. (2016). Effects of stress on students' physical and mental health and academic success. International Journal of School & Educational Psychology, 4(1): 5-9.
• Soares, J. M., Sampaio, A., Ferreira, L. M., Santos, N. C., Marques, F., Palha, J. A., . . . Sousa, N. (2012). Stress-induced changes in human decision-making are reversible. Translational Psychiatry, 2(7): 1-7.
• Watkins, E. ve Brown, R. G. (2002).Rumination and executive function in depression: An experimental study. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry, 72(3): 400–402.