ÖĞRETMEN ADAYLARININ OLUMSUZ DEĞERLENDİRİLME KORKUSU İLE ÖZYETERLİK ALGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 59 - 73, 07.07.2021

Bünyamin Han , Zakir Elçiçek

Öz

Bu çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının olumsuz değerlendirilme korkusu ile öğretmenliğe yönelik öz yeterlik algıları arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Öğretmen adayları için öz yeterlik olumlu becerilerin kazanılmasında önemli olduğu gibi olumsuz değerlendirilme korkusu ise verimli bir eğitim süreci için başa çıkılması gereken bir yeterliği ifade etmektedir. Bu araştırma tarama modelinde desenlenmiş betimsel bir çalışmadır. Araştırma kapsamında bir kamu üniversitesinde okuyan 218 öğretmen adayına ulaşılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak; Çetin, Doğan ve Sapmaz (2010) tarafından Türkçeye uyarlanan “Olumsuz Değerlendirilme Korkusu Ölçeği” kısa formu ve Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından Türkçeye uyarlanan “Öğretmen Öz yeterlik Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmen adaylarının öz yeterlik inanç düzeyleri yüksek olmakla birlikte olumsuz değerlendirilme korkuları ise orta düzeydedir. Korelasyon analizleri sonucuna göre öğretmen adaylarının öz yeterlik düzeyleri ile olumsuz değerlendirilme korku düzeyleri arasında negatif yönde anlamlı ancak düşük düzeyde bir ilişki saptanmıştır. Öğretmen adaylarının öz yeterliklerinin artırılarak olumsuz değerlendirilme korkularının giderilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

olumsuz değerlendirilme, özyeterlik, öğretmen adayı

Kaynakça

• Ağaçayak, P. M. (2019). Pozitif psikoloji bağlamında sınıf öğretmenlerinin psikolojik iyi oluş düzeyleri ile özyeterlik inançları ve örgütsel bağlılık davranışları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Alaçam, N. (2005). Parent involvement self-efficacy beliefs of pre-service early childhood teachers with respect to general self-efficacy beliefs and perceived barriers about parent involvement. Master thesis, Middle East Technical University, The Graduate School of Social Sciences, Ankara.
• Altun, M. (2019). Beden eğitimi ve spor yüksekokulunda öğrenim gören öğrenciler ile diğer fakültelerde öğrenim gören öğrencilerin genel öz-yeterliklerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Arseven, A. (2016). Öz yeterlilik: Bir kavram analizi. Electronic Turkish Studies, 11(19).
• Avşar, V. (2019). Bilişsel davranışçı terapiye dayalı bireysel psikolojik danışmanın sosyal kaygı, özyeterlik ve psikolojik iyi oluş üzerindeki etkisi. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Azar, A. (2012). Ortaöğretim fen bilimleri ve matematik öğretmeni adaylarının öz yeterlilik inançları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(12), 235-252.
• Bandura, A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. American Psychologist, 37(2), 122.
• Bandura, A. (1984). Recycling misconceptions of perceived self-efficacy. Cognitive Therapy and Research, 8(3), 231-255.
• Bandura, A., & Adams, N. E. (1977). Analysis of self-efficacy theory of behavioral change. Cognitive Therapy and Research, 1(4), 287-310.
• Barutçuoğlu, M. S. (2019). Hayat boyu öğrenme merkezi (HBOM) öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme yeterlikleri ile genel öz yeterlikleri arasındaki ilişki (İSMEK örneği). Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Basim, H. N., Korkmazyürek, H., & Tokat, A. O. (2008). Çalışanların öz yeterlilik algılamasının yenilikçilik ve risk alma üzerine etkisi: kamu sektöründe bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 121-130.
• Bıkmaz, F. H. (2004). Öz-yeterlik inançları. Eğitimde Bireysel Farklılıklar. 289-308.
• Boursier, V., Gioia, F., & Griffiths, M. D. (2020). Do selfie-expectancies and social appearance anxiety predict adolescents’ problematic social media use?. Computers in Human Behavior, 106395.
• Çapa, Y., Çakıroğlu, J. & Sarıkaya, H. (2005). The development and validation of a Turkish version of the teachers’ sense of efficacy scale. Education and Science, 30(137), 74–81.
• Çelikay, P. (2019). Okul yöneticilerinin genel öz yeterlik inançları ve sahip oldukları liderlik stillerinin yetenek yönetimi becerileri ile ilişkisi. Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Çetin, B., Doğan, T., & Sapmaz, F. (2010). Olumsuz değerlendirilme korkusu ölçeği kısa formu’nun Türkçe uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim ve Bilim, 35(156).
• Doğan, T. (2009). Bilişsel ve kendini değerlendirme süreçlerinin sosyal anksiyete açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
• Engin, M. B. (2019). sporcu öğrencilerin akademik motivasyon ve genel öz-yeterliklerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Trabzon.
• Gençal-Yazıcı, S. (2015). Evli ve bekar yetişkinlerin genel öz-yeterlik ve benlik saygılarının incelenmesi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• George, D., & Mallery, M. (2010). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and Reference, 17.0 update (10a ed.) Boston: Pearson
• Gerçek, A. (2018). Genel öz yeterlik ve çatışma yönetim tarzı ilişkisi: Özel sektör çalışanları üzerine bir araştırma. Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü, Sakarya.
• Gömleksi̇z, M. N., & Serhatlıoğlu, B. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin öz-yeterlik inançlarına ilişkin görüşleri. Electronic Turkish Studies, 8(7).
• Hart, T. A., Flora, D. B., Palyo, S. A., Fresco, D. M., Holle, C., & Heimberg, R. G. (2008). Development and examination of the social appearance anxiety scale. Assessment, 15(1), 48-59.
• Heimberg, R. G., Mueller, G. P., Holt, C. S., Hope, D. A., & Liebowitz, M. R. (1992). Assessment of anxiety in social interaction and being observed by others: The social ınteraction anxiety scale and the social phobia scale. Behavior Therapy, 23(1), 53-73.
• Kafkas, M. E., Mahmut, A. Ç. A. K., Çoban, B., & Karademir, T. (2010). Beden eğitimi öğretmen adaylarının öz yeterlik algıları ile mesleki kaygıları arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2).
• Karataş, K. (2013). Öğretmen adaylarının öz yönetimli öğrenmeye hazır bulunuşluklarının eleştirel düşünme eğilimleri, genel öz yeterlikleri ve akademik başarıları açısından yordanması. Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Keser, A. (2019). Sınıf öğretmenlerinin iş doyumlarının özyeterlik inançları ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kurbanoğlu, S. S. (2004). Öz-yeterlik inancı ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi Dünyası. 5(2): 137-152.
• Kurt, T. (2012). Öğretmenlerin öz yeterlik ve kolektif yeterlik algıları. Journal of Turkish Educational Sciences, 10(2).
• Leary, M. R. (1983). A brief version of the Fear of Negative Evaluation Scale. Personality and Social Psychology Bulletin, 9(3), 371-375.
• Monfries, M. M., & Kafer, N. F. (1994). Private self-consciousness and fear of negative evaluation. Journal of Psychology, 128(4), 447.
• Oğuz, A. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının akademik öz yeterlik inançları. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(2).
• Özgözgü, S., Bektaş, M., Arıkan, F., & Şimşek, H. (2017). Okul psikolojik danışmanlarının genel öz-yeterlik inançları ve örgütsel özdeşleşme algıları. İlköğretim Online, 16(3).
• Özgüngör, S. (2006). Öz bilinç, olumsuz değerlendirilme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(19), 85-92.
• Rapee, R. M., & Heimberg, R. G. (1997). A cognitive-behavioral model of anxiety in social phobia. Behaviour research and therapy, 35(8), 741-756.
• Sahranç, Ü. (2007). Stres kontrolü, genel öz yeterlik, durumluk kaygı ve yaşam doyumuyla ilişkili bir akış modeli. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tschannen-Moran, M., & Hoy, A. W. (2001). Teacher efficacy: Capturing an elusive construct. Teaching and Teacher Education, 17(7), 783-805.
• Uysal, İ. (2013). Akademisyenlerin genel öz-yeterlik inançları: AİBÜ eğitim fakültesi örneği. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2).
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Cömert, M., & Özer, N. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları. Secondary school teachers’ self-efficacy beliefs. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-16.
• Watson, D., & Friend, R. (1969). Measurement of social-evaluative anxiety. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 33(4), 448.
• Winton, E. C., Clark, D. M., & Edelmann, R. J. (1995). Social anxiety, fear of negative evaluation and the detection of negative emotion in others. Behaviour Research and Therapy, 33(2), 193-196.
• Yıldırım, F., & İlhan, İ. Ö. (2010). Genel öz yeterlilik ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(4), 301-308.