“Başarı ve Başarısızlık Neye Benzer?” Metaforik Algıların İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 62 - 88, 27.07.2024

Hatice Özlem Anadol Emre Kucam Ömay Çokluk Bökeoglu

Öz

Bu çalışmada, öğrencilerin “başarı ve başarısızlık” kavramlarına yönelik olarak metaforların belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma desenlerinden olgubilim deseni kullanılmıştır. Çalışmadaki veriler seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden uygun örnekleme yöntemi kullanılarak, 2019-2020 eğitim öğretim yılının güz döneminde Ankara ilindeki bir devlet üniversitesinde İngilizce hazırlık eğitimi alan öğrencilerden toplanmıştır. Araştırma verileri metafor formu ile elde edilmiştir. Öğrencilere “Başarı…...... gibidir; çünkü …...”, “Başarısızlık…...... gibidir; çünkü …...”, ibarelerinin yazılı olduğu bir form verilmiş ve metafor ifadesinin ilk bölümünde başarı ve başarısızlık kavramlarını bildikleri bir kavrama benzetmelerini, ikinci bölümde ise birinci bölümde yaptıkları benzetmenin gerekçesini çünkü ile başlayan bir ifade ile açıklamaları istenmiştir. Metafor formundan elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Verilerin analizi sonucunda öğrencilerin başarıya ilişkin 17 kategoride metafor, başarısızlığa ilişkin 11 kategoride metafor ürettikleri belirlenmiştir. Çok büyük bir bölümü liseden yeni mezun olmuş üniversite hazırlık sınıfı öğrencilerinin başarıya yönelik olarak; huzur ve mutluluk temsili olan doğada bulunan unsurları (ağaç, çiçek vb.) ve var olmayan ancak var olması/varılması hedeflenen yer temsili olarak da statü yükselten unsurları (zirve, hazine vb.) metafor olarak kullandıkları belirlenmiştir. Aynı öğrencilerin başarısızlığa yönelik olarak ise; psikolojik baskıların yansımaları olan semptomları (karın ağrısı, kramp vb.) ve kurtulması çok zor olan korku ile ilgili unsurları (kuyu, bataklık vb.) metafor olarak kullandıkları belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

başarı, başarısızlık, içerik analizi, fenomonoloji, metafor

Kaynakça

• Arıcı, İ. (2007). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinde öğrenci başarısını etkileyen faktörler (Ankara örneği). Doktora tezi. Ankara Üniversitesi.
• Baş, G. & Kıvılcım, Z. S. (2019). Türkiye’de öğrencilerin merkezi sistem sınavları ile ilgili algıları: Bir metafor analizi çalışması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(2), 639 667. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.7c.2s.8m
• Boylu, E. & Işık, Ö. F. (2017). Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin Türkçeye yönelik algılarının metaforlar aracılığı ile belirlenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(3), 450-471. https://doi.org/10.16916/aded.331251
• Büyükkaragöz, S. (1990). Ortaöğretimde demokrasi eğitimi (Öğretmen, Öğrenci ve Yöneticilerin Demokratik Tutum ve Davranışları. MEB Yayınları.
• Cebeci, N., & Yavaş, M. (2019). Sınıf öğretmenlerinin başarı algılarının metaforlar yoluyla incelenmesi. Journal of Interdisciplinary Education: Theory and Practice, 1(2), 118-132.
• Çifçi, T. (2015). Üstün yetenekli öğrencilerin coğrafya dersine ilişkin algıları. International Journal of Educational Research, 6(3), 87-100. http://dx.doi.org/10.19160/e-ijer.62438.
• Demirtaş, H. & Çınar, İ. (2004). Yönetici, öğretmen, veli ve öğrencilerin başarı algısı ve eğitime ilişkin görüşleri (Malatya ili örneği), XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, (69 Temmuz), İnönü Üniversitesi.
• Egüz, Ş., & Öntaş, T. (2018). Ortaokul öğrencilerinin öğretmen kavramına ilişkin kullandıkları metaforlar. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 79-91. https://doi.org/10.21666/muefd.336181
• Ekici, G.& Akdeniz, H. (2018). Lise Öğrencilerinin “Ödev” Kavramına İlişkin Metaforik Algılarının İncelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13 (25), 135-162. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/befdergi/issue/38072/375760
• Ertürk, R. (2021). İlkokul Öğrencilerinin Okul Kavramına Yönelik Algıları: Metafor Çalışması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (25), 774-788. https://doi.org/ 10.38155/ksbd.971828
• İçdi, C. (2020). İlkokul öğrencilerinin ve öğretmenlerinin başarıya, başarısızlığa, başarı ve başarısızlık korkusuna ilişkin metaforik betimlemeleri, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Göğebakan Yıldız, D. (2017). Eğitimde program geliştirme dersine yönelik tutum ve metaforik algıların incelenmesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 7(14), 113-130.
• Güvendir, M.A. & Özkan, Y.Ö., (2016). Öğretmen adaylarının ölçme ve değerlendirme dersine yönelik algılarının metaforlar yoluyla belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 91-105.
• Kafadar, T. & Akengin, H. (2016). 6 ve 7. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler kavramına ilişkin metaforları. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 2 (1), 33-50.
• Karaburçak, S., & Taş, İ. D. (2019). Bilim ve Sanat Merkezi’nde eğitim alan 6. ve 7. sınıf öğrencileri ve velilerinin akademik başarı kavramına ilişkin metaforları. Milli Eğitim Dergisi, 48(222), 83-102.
• Koçak, D., Doğan-Gül, Ç., Gül, E. & Çokluk-Bökeoğlu, Ö. (2017). Öğrencilerin sınav kavramına yönelik metaforlarının incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(3), 415-434.
• Korkut, A. and Keskin, İ. (2016). Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Algıları: Metaforik Bir Analiz Çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (33), pp.194–211.
• Kutlu, Ö., Kula-Kartal, S., & Şimşek, N. T. (2017). Identifying the relationships between perseverance, openness to problem solving, and academic success in PISA 2012 Turkey. Journal of Educational Sciences Research, 7(1), 263-274.
• Lakoff, G. (2008). The neural theory of metaphor. In R. W. Gibbs (Ed.), The Cambridge handbook of metaphor and thought (pp. 17-38). Santa Cruz. N.Y.: Cambridge University Press.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2007). Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil (Çev. Gökhan Yavuz Demir) Ankara: Paradigma.
• Larsson, S. (2017). Conceptions in the code: How metaphors explain legal challenges in digital times. Oxford University Press.
• Lawley, J., & Tompkins, P. (2000). Metaphors in mind. Transformation through Symbolic Modelling.
• Lynch, H. L., and Fisher-Ari, T. R. (2017). Metaphor as pedagogy in teacher education. Teaching and Teacher Education, 66, 195-203. https://doi.org/10.1016/j.tate.2017.03.021
• Morgan, G. (1998). Yönetim ve örgüt teorilerde metafor. (Çev: G. Bulut). MESS Yayınları.
• Ormrod, J. E. (2016). Öğrenme psikolojisi (6. bas çev). Mustafa Baloğlu (Çev Ed). Nobel Yayınları.
• Özdaş, F. & Çakmak, M. (2018). Öğretmen adaylarının öğretmenlik uygulaması dersine ilişkin metaforik algıları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2747-2766.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının öğretmen kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 135-155.
• Schreier, M. (2012). Qualitative Content Analysis in Practice (2nd Printing). London: Sage Publications Ltd.
• Semerci, Ç. (2007). Program geliştirme kavramına ilişkin metaforlarla yeni ilköğretim programlarına farklı bir bakış. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31 (2), 125- 140.
• Shaw, D. M., Barry, A., &Mahlios, M. (2008). Preservice teachers’ metaphors of teaching in relation to literacy beliefs. Teachers and Teaching: Theory and Practice, 14(1), 35-50.
• Soğukpınar, R., & Karışan, D. (2022). Ortaokul Öğrencilerinin Fen Bilimleri Dersine Yönelik Algılarının Metafor ve Öğrenci Çizimleri Yoluyla İncelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(33), 217-249. https://doi.org/10.35675/befdergi.763096
• Struthers, C. W., Deborah L. M., Connie J. B. & Gemma L. B. (2001). Effects of causal attributions on coworker ınteractions: a social motivation perspective, Basic and Applied Social Psychology, 23(3), 169–181.
• Taşgın, A., İleritürk, D. & Köse, E. (2018). Ortaokul öğrencilerinin “Türkçe dersi” ve “Türkçe Öğretmeni”ne ilişkin metaforları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 397-410.
• Tepebaşılı, F. (2013). Metafor yazıları. Çizgi Kitabevi.
• Tompkins, P & Lawley, J. (2002). The mind, metaphor and health. Positive Health. 78, 1-8.
• Türk Dil Kurumu (2020). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uusiautti, S. (2013). On the positive connection between success and happiness. International Journal of Research Studies in Psychology, 3(1).
• Yetim-Karaca, S. & Ada, S. (2018). Determining students' perceptions regarding the Mathematics and mathematics teachers through metaphors. Kastamonu University Kastamonu Education Journal, 26 (3), 790-800.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. Baskı). Seçkin Yayıncılık.