İlkokul Matematik Ders Kitaplarında Sosyal Değerler

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 39, 173 - 208, 25.06.2020

Ömer Şahin Kübra Tuğrul

https://doi.org/10.34234/ded.620309

Cited By: 7

Öz

Bu
çalışmanın amacı; ilkokul matematik ders kitaplarında sınıf düzeyi, öğrenme
alanı ve yayınevi türüne göre sosyal değerlere nasıl yer verildiğini
incelemektir. Çalışmanın amacı doğrultusunda nitel araştırma yöntemlerinden
biri olan açıklayıcı-tanımlayıcı durum çalışması kullanılmıştır. Veri
toplamanın ilk kısmında; Milli Eğitim Bakanlığı’nın öğretmenlere elektronik
doküman sağlayan, www.eba.gov.tr sitesinde yer verilen matematik ders kitapları
incelenmiştir. Ders kitaplarında yer alan sosyal değerlerin analiz edilmesinde
nitel veri analiz tekniklerinden betimsel analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırmada kullanılacak sosyal
değerlerin belirlenmesi için literatürde yer alan sosyal değerlere ait
sınıflandırmalardan bir çatı oluşturulmuştur. Bu araştırmanın çatısı; sevgi,
saygı, sorumluluk, yardımlaşma, hoşgörü, iyilikseverlik, evrenselcilik ve
nezaket sosyal değerlerinden oluşmaktadır. Veri toplamanın ikinci kısmında
sınıf öğretmenlerinin matematik eğitiminde sosyal değerlere ilişkin görüşlerini
almak için yarı-yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Öğretmenlerle
gerçekleştirilen görüşmelerden elde edilen veriler ise içerik analiz tekniği
ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda en az sosyal değere birinci sınıf
düzeyinde rastlanırken, diğer üç sınıf düzeyinde ise sosyal değerlerin benzer bir
şekilde dağıldığı görülmüştür. Ders kitaplarında en fazla sevgi değerine, en az
ise hoşgörü değerine yer verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca en fazla sosyal
değere “Sayılar ve İşlemler” öğrenme
alanında yer verildiği görülmüştür. Sınıf öğretmenleri ise sosyal değerlere matematik
kitaplarında yeterince yer verilmediğini ifade etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Matematik eğitimi, Ders kitabı inceleme, Sosyal değerler, İlkokul eğitimi

Social Values in Primary School Mathematics Textbooks

Öz

The
purpose of this study is to examine how social values ​​are included in
elementary school mathematics textbooks according to grade level, learning area
and publisher. İllustrative case study method, which is a qualitative research
method, was employed in accordance with the purpose of study. In the first part
of data collection; the primary school mathematics textbooks that are published
on the website www.eba.gov.tr by the Turkish Ministry of National
Education which provides electronic documents for teachers were examined. In
order to analyze the social values existing in the primary school mathematics
textbooks, qualitative data analysis method of descriptive analysis was used. In
order to determine the social values ​​to be used, a framework was created from
the classifications of social values ​​in the literature. This frame consisted
of; love, respect, responsibility, solidarity, tolerance, benevolence,
universalism and kindness. In the second part of the data collection,
semi-structured interviews were conducted to get the opinions of primary school
teachers about social values in mathematics education. The data obtained from
the semi-structured interviews were analyzed with the content analysis
techniques. As a result of the research, the least social value was found at
the first grade level, and the other three grades were found to be distributed
in a similar way. The most common value in the mathematics text books was found
to be love value. The least common value was observed to be tolerance value. In
addition, it was observed that most of the social values were included in the “Numbers
and Operations” learning domain. On the other hand, classroom teachers
stated that social values occur less in mathematics books. 

Anahtar Kelimeler

Mathematics education, Analysis of textbook, Social values, Primary education

Kaynakça

• Akıtürk, H.K. ve Bağçeli Kahraman, P. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının değerler eğitimine yönelik görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi,17(38), 267-294.
• Aktepe, V. ve Yel, S. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin değer yargılarının betimlenmesi: Kırşehir ili örneği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(3), 607- 622.
• Aytaçlı, B. (2012). Durum çalışmasına ayrıntılı bir bakış. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
• Baş, M. (2017). 2009 ve 2015 ilkokul matematik dersi öğretim programları ile 2017 ilkokul matematik dersi öğretim programı karşılaştırması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 1219-1258.
• Batmaz, O. ve Erdoğan, T. (2019). Sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(6), 2681-2692.
• Berkant, H. G., Efendioğlu, A. ve Sürmeli, Z. (2014). Değerler eğitimine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 9(5), 427-440.
• Bishop, A. J. (1999). Mathematics teaching and values education-An intersection in need of research. ZDM, 31(1), 1-4.
• Bolat, Y. (2013). Bir değer ölçme aracı: Çok boyutlu sosyal değerler ölçeği. Turkish Journal of Education, 2(4), 13-27.
• Dede, Y. (2007). Matematik öğretiminde değerlerin yeri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 12-25.
• Denscombe, M. (2010). The good research guide: for small-scale social research projects (4th Edition). London: Open University Press.
• Deveci, H. ve Ay, T. S. (2009). İlköğretim öğrencilerinin günlüklerine göre günlük yaşamda değerler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 167-181.
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencine verilen insani değerler eğitimin insani değerler ölçeği ile sınanması (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Dinçer, B. ve Gözel, Ü. (2019). ilkokul programlarında (1-4) yer alan ve kazandırılması hedeflenen değerlere ilişkin sınıf öğretmenlerinin ve öğrenci velilerinin görüşlerinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(38), 207-234.
• Gül, U. M. (2017). Türkçe ders kitabındaki metinlerin (5. sınıf) değerler eğitimi yaklaşımıyla incelenmesi. Erciyes Journal of Education [EJE], 1(1), 59-78.
• Güven, S. (1999). Toplumbilim. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Haydon, G. (2006). Values in education. London: Continuum International Publishing Group.
• Kaymakcan, R. ve Meydan, H. (2011). Din kültürü ve ahlak bilgisi programları ve öğretmenlerine göre değerler eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 9(21), 29-55.
• Karaca, D. & Uzunkol, E. (2019). İlkokul matematik ders kitaplarının içerdiği değerler bakımından incelenmesi. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 5(2), 55-71.
• Kılıç, A. ve Aktan, O. (2015). İlköğretim okulları için tavsiye edilen 100 temel eserde vurgulanan değerler. İlköğretim Online, 14(1), 243-275.
• Küçükşen, K. ve Budak, H. (2017). Lise öğrencilerinin sosyal değer tercihlerinin küresel sosyal sorumluluk düzeylerine. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(3), 1813-1826.
• Lickona, T. (2009). Educating for character: How our schools can teach respect and responsibility. London: Bantam.
• Mcmillian, H. J. ve Schumacher, S. (2010). Research in education. Boston, USA: Pearson Education.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Değerler eğitimi yönergesi (2019, 02 Nisan). Erişim adresi: http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/34/39/749197/dosyalar/2015_02/09093609_degerleregitimi.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Matematik dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1,2,3,4,5, 6, 7 ve 8. sınıflar) (2019, 02 Nisan). Erişim adresi: http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=329
• Naylor, D. T. ve Diem, R. A. (1987). Elementary and middle school social studies. New York: Amer School Pub.
• Oğuz, E. (2012). Öğretmen adaylarının değerler ve değerler eğitimine ilişkin görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1309-1325.
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free Pres.
• Sanchez, T. R. (1998). Using stories about heroes to teach values. ERIC Clearinghouse for Social Studies/Social Science Education.
• Sayın, V., Orbay, K. ve Şam, E. A. (2019). 5. sınıf matematik ders kitabının değerlerimiz açısından incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, 161-171.
• Schwartz, (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and emprical tests in 20 countries. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 1-65.
• Sennett, R. (2003). Respect in a world of inequality. New York: Norton.
• Spranger, E. (1928), Types of men. Translated by P. J. W. Pigors, Halle, East Germany: Max Niemeyer Verlag.
• Şahin, Ö. ve Başgül, M. (2018). Ortaokul matematik ders kitaplarında sosyal değerler. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(34), 90-104.
• Şahin, T. ve Katılmış, A. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının değerler eğitimi öz-yeterlilikleri. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-16.
• Tillman, D. (2000). Living values activities for young adults living values an educational program. Deerfield Beach, Florida: Health Communications, Inc.
• Topkaya, Y. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer aktarım yaklaşımları hakkındaki görüşlerine ait nitel bir çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 637-652.
• Turan, S., & Aktan D. (2008). Okul hayatında var olan ve olması düşünülen sosyal değerler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 227-259.
• Türk Dil Kurumu (2019). Genel Türkçe sözlük (2019, 02 Nisan). Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5ca345026ffd52.72206141
• Veugelers, W. ve Vedder P. (2003). Values in teaching. Teachers And Teaching: Theory and Practice, 9, 377-389.
• Yaman, H., Taflan, S. ve Çolak, S. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 107-120.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11.Baskı). Ankara: Sözkesen Matbaacılık.