Ahilik Sistemi Değerleri Yönetim ve Eğitimi

Yıl 2020, Cilt: 18 Sayı: 39, 297 - 337, 25.06.2020

Ahmet Ünsür

https://doi.org/10.34234/ded.667411

Cited By: 6

Öz

Ahilik,
Selçuklu ve Osmanlı devletleri döneminde değerleri ön plana çıkararak iktisadi
ve sosyal hayata yön veren bir örgütlenme biçimidir. Bu yapıyı asırlarca ayakta
tutan en önemli faktörün süreklilik ve kararlılıkla uygulanan değerler eğitimi
olduğu anlaşılmaktadır. Ahilikte uygulanan değerler eğitimi politika, yöntem ve
uygulama olarak dönemi itibarıyla en ileri unsurları içermesi yanında günümüze
ışık tutacak birtakım özelliklere de sahiptir. Bunların başında ise insan
yetiştirme anlayışı (erdemli birey) gelmektedir. Günümüz eğitim sistemlerinin
seküler yapısı nedeniyle değerlerle bütünleşik erdemli bireyler yetiştirmede
başarısız oldukları görülmektedir. İş ve sosyal hayatın değişik platformlarında
yaşanan ahlaki sorunlar bu durumun bir göstergesi durumundadır. Bu tür
sorunları ortadan kaldırmak amacıyla yapılan çalışmaların ise (etik kodlar
oluşturma, etik dersleri vb.) palyatif çözümler olmaktan öteye gidemediği
görülmektedir. Literatür taramasına dayalı derleme niteliğindeki bu çalışmanın
amacı, Ahilik sistemini ayakta tutan değerleri ve bu değerlerin eğitimde nasıl
kullanıldığını incelemek ve günümüz eğitim sistemi açısından
değerlendirilebilecek yönlerini belirlemektir. Çalışma sonucu, Ahilik
sisteminin başarısında ahlaki değerlerin eğitimin her aşamasına
(örgün/yaygın-ev/iş-okul/okul dışı) yansıtılmasının (değerlerle eğitim) en
önemli faktör olduğu belirlenmiştir. Günümüz eğitim sisteminde böyle bir
anlayışın benimsenmesi ve kararlılıkla uygulanması halinde iktisadi ve sosyal
hayatta yaşanan sorunların büyük ölçüde ortadan kalkması kuvvetle
muhtemeldir.  

Anahtar Kelimeler

Ahilik, Değerler, Yönetim, Eğitim, Değerler eğitim

Management and Education in Akhism System

Öz

Akhism is a form of organization that guides
economic and social life by emphasizing the values ​​of Seljuk and Ottoman
eras. The most important factor that maintains this structure alive for
centuries is the determination and continuity in the application of values
education. Apart from the fact that most advanced elements of policy, method
and practice used in values ​​applied in Akhism some other features will also
shed light on the present day. The most important of these is the conception of
human development (raising righteous individual). Due to the secular nature of
today’s education systems, they have failed to raise virtuous individuals that
internalize values. The moral problems manifested in different platforms of
business and social life are an indicator of this situation. It is seen that
the studies carried out to eliminate such problems (creating ethical codes,
ethics lessons, etc.) do not go beyond palliative solutions. The purpose of
this study, which is based on the literature review, is to examine how these
values ​​ ​​are used in education and to determine the aspects that can be
evaluated in terms of today’s education system. As a result of the study, it
has been determined that the most important factor in the success of Akhism
system lay in the reflection of moral values ​​on every stage of education
(whether it be formal/non-formal, home/work or school/out-of-school). If such
an understanding is adopted and applied with determination in today’s education
system, it is highly likely that the problems experienced in economic and social
life will be largely eliminated.

Anahtar Kelimeler

Akhism, Values, Management, Education, Values education

Kaynakça

• Acluni, İ. M. (1985). Keşf-ul hafa (C. 1-2). (Neşr. A. el Kalaş). Beyrut.
• Ahmed Rif’at (1881). Lügat-ı tarihiyye ve coğrafiye (C.1-7). İstanbul: Mahmud Bey Matbaası.
• Akao, Y. (1999). Hoshin kanri yönetim pusulası (T. Sancı Çev.). İstanbul: MESS Yayınları.
• Akyüz, Y. (1985). Türk eğitim tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Andrews, K. R. (2005). Uygulamada ahlak, şirket ahlakı (C. Engin Çev.). İstanbul: MESS Yayınları.
• Araz, N., Günay, U., Tan, N., Toygar, K., Öksüz, E. ve Seyidoğlu, B. (1994). 21. Yüzyılın eşiğinde örf ve adetlerimiz. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Argüden, Y. (2004). Geleceği şekillendirmek. Rota Yayıncılık.
• Arslan, M. ve Berkman, A. Ü. (2009). Dünya’da ve Türkiye’de iş etiği ve etik yönetimi. İstanbul: TÜSİAD Yayınları.
• Aydın, İ. P. (2003). Eğitim ve öğretimde etik. I. Ulusal Etik Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (ss. 138-141). Erişim adresi: http://www.phil.metu.edu.tr/etik-1kongre-kitap.pdf .
• Baltaş, A. (2009). İşe ve insana değer katan yeni İK. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Barutçugil, İ. (2004). Stratejik insan kaynakları yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık.
• Bayram, M. (1981). Anadolu Selçuklularından günümüze din eğitimi Türkiye 1. din eğitimi semineri. Ankara: İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Bayram, M. (1995). Ahi Evren tasavvufi düşüncenin esasları. Ankara: TDV Yayınları.
• Bell, D. (1978). The cultural conradictions of capitalism. New York: Basic Books.
• Berkowitz, M. W. (2011). What works in value educations. International Journal of Educational Research. 50, 150-153.
• Bertrand, A. (2001). Ahlak felsefesi. İstanbul: Akçağ Basım Yayım Pazarlama Aş.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Blanchard, K. ve O’connor, M. (1998). Değerlerle yönetim. İstanbul: Epsilon Yayıncılık
• Bowen, H. R. (1953). Social responsibilities of businessman. New York: Harper.
• Boyatzis, R. E. (2005). Daha iyi bir kültür yaratmak etik zeka (Ş. Alpagut, E. ve H. Nal Çev.). İstanbul: CSA Global Publishing.
• Buhari, M. İ. (1315). El-Camiu’s-sahih (C. 1-8).
• Covey, S. R. (2008). Etkili insanların 7 alışkanlığı (O. ve F. N. Deniztekin Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Cramer, S. F. ve Browne, G. S. (1977). Çağdaş eğitim (A. F. Oğuzkan Çev.). İstanbul: MEB Yayınları.
• Çağatay, N. (1994). Güncel konular üzerine makaleler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çağatay, N. (1997). Bir Türk kurumu olan ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çağlayan, A. (2005). Ahlak pusulası (Ahlak ve değerler eğitimi). İstanbul: DEM Yayınları.
• Çağrıcı, M. (2013). Gazzali’ye göre İslam ahlakı. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Çamdibi, H. M. (1983). Şahsiyet terbiyesi ve Gazali. İstanbul: Han Neşriyat.
• DeCenzo, D. A., Robbins, S. P. ve Verhulst, S. L. (2017). İnsan kaynakları yönetiminin temelleri (C. Çetin ve M. L. Arslan Çev. Ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Delgrosso, S. (2004). Core values of project management. Member Forum. Erişim adresi: http//www.iienet.org
• Demir, Ö. (2002). Piyasa ekonomisi ve ahlak. Piyasa, 1(3), 3-13.
• Doğan, B., Aşkun, O. B. ve Yozgat, U. (2007). Türkiye’de yönetsel değerler ve yönetici profili üzerine bir araştırma. İstanbul: Beta Basım.
• D’ohsson M. (ty). 18. Yüzyıl Türkiye’sinde örf ve adetler (Z. Yüksel Çev.). Tercüman 1001 Temel Eser: 3.
• Dose, J. J. ve Klimoski, R. J. (1999). The diversity of diversity: Work values effect on formative team processes. Human Resource Management Review, 9(1), 83-108.
• Durkheim, E. (1986). Meslek ahlakı (La morale professionnelle). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ekinci, Y. (1989). Ahilik ve meslek eğitimi. İstanbul: MEB Yayınları.
• Ekinci, Y. (2008). Ahilik. Ankara: Özgün Matbaacılık.
• Ennulo, J. ve Turnpuu, L. (2001). An intercultural comparison of management values among business school students and teachers. TRAMES, 5(4), 336-344.
• Eren, E. (2010). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. İstanbul: Beta Basım.
• Eren, E. (2011). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Basım.
• Ergin, O. N. (1922). Mecelle-i umur-u belediye (C.1-5). İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
• Es-Sadr, M. B. (1980). İslam ekonomi doktrini. İstanbul: Hicret Yayınları.
• Evliya Çelebi, (1898-1902). Seyahatname (C. 1-8). İstanbul: İkdam Matbaası.
• Faroqhi, S. (2011). Osmanlı zanaatkârları (Z. Kılıç Çev.). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Gölpınarlı, A. (1949–1950). İslam ve Türk illerinde fütüvvet teşkilatı ve kaynakları, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 11, 1-4.
• Gregoire, F. (1971). Büyük ahlak doktrinleri (C. Süreyya Çev.). İstanbul: Varlık Yayınevi.
• Greinert, W-D. (1996). İkili mesleki eğitim sisteminde gerekli yapısal önlemler. 2000 Yılında Mesleki Eğitim Sempozyumu (16 Ekim 1996) Bildiriler Kitabı içinde (ss. 6-13). İstanbul: TOBB-TAMEM Yayını. Gülerman, A. ve Taştekil, S. (1993). Ahi teşkilatının Türk toplumunun sosyal ve ekonomik yapısı üzerindeki etkileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güllülü, S. (1977). Ahi birlikleri. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Güney, S. (2015). Sosyal psikoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Güngör, E. (1993). Değerler psikolojisi üzerinde araştırmalar. Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Güvenç, B., Oktan, P., Belek, T., Akarsu, F., Tözeren, S. ve Özden, M. A. (1998). Japon eğitimi. İstanbul: MEB Yayınları.
• Hamel, G. ve Breen, B. (2007). Yönetimin geleceği (F. Gülfidan Çev.). İstanbul: MESS Yayınları.
• Hamitoğulları, B. (1986). İktisadi kalkınmamızda ahiliğin anlamı ve önemi, ahilik ve esnaf. İstanbul: İstanbul Esnaf ve Sanatkârlar Dernekleri Birliği Yayınları.
• Hamitoğulları, B. (1987). İktisadi vahşi büyümenin bunalımları ve İslam kalkınma modelinin vaat ettikleri, iktisadi kalkınma ve İslam. İstanbul; İslami İlimler Araştırma Vakfı (İSAV) Yayınları.
• Hazlitt, H. (2002). Kapitalizmin etiği (N. Kandemir Çev.). Piyasa 1(3), 15-34.
• Herriot, P. (1976). Essential psychology: Values, attitudes and behavior change. New York: Methuen Co. Ltd.
• Hökelekli, H. Ve Gündüz, G. (2007). Üstün yetenekli çocukların değer yönelimleri ve eğitimleri. Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu (26-28 Kasım 2004) Bildiriler Kitabı içinde (s. 371-396). İstanbul: DEM Yayınları.
• Kandemir, Y. (1979). Örneklerle İslam ahlakı. İstanbul: Nesil Yayınları.
• Kaya, U. (2013). Değerler eğitiminde bir meslek teşkilatı: Ahilik. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(26), 41-69.
• Kaymakcan, R. ve Meydan H. (2014). Ahlak değerler ve eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları.
• Kazıcı, Z. (1988). Ahilik. TDV İslam Ansiklopedisi, 1, 540-542.
• Kazıcı, Z. (2006). Ahilik ve yetişkinlik dönemin eğitimindeki yeri. Yetişkinlik Dönemi Eğitimi ve Problemleri (M. F. Bayraktar Ed.). İstanbul: Ensar Neşriyat. 57-76.
• Kelly, J. M. (1987). Building cost effective-training programs. Modern business reports by Alexander Hamilton Institute. New York.
• Kerschenstainer, G. (1977). Karakter kavramı ve terbiyesi (H. F. Kanad Çev.). Ankara: MEB Basımevi.
• Kilby, R. W. (1993). The study of human values, University Press of America. Inc. Lanham.
• Klause, D. (1996). Mesleki eğitim çerçevesinde meslek kuruluşlarının görevleri ve sorumlulukları. 2000 Yılında Mesleki Eğitim Sempozyumu. (16 Ekim 1996) Bildiriler Kitabı içinde (s. 13-18). İstanbul: TOBB-TAMEM
• Kluckhohn, C. (1951). Values and value orientations in the theory of action, toward a general theory of action. (T. Parsons ve E. A. Shills Ed.). Harvard University Press, 388-433.
• Köprülü, M. F. (1981). Türk edebiyatında ilk mutasavvıflar. Ankara: DİB Yayınları.
• Köylü, M. (2006). Küresel ahlak eğitimi. İstanbul: DEM Yayınları.
• Kuçuradi, I. (2003a). Açılış konuşması, I. Ulusal etik kongresi, 15-20. Erişim adresi: http://www.phil.metu.edu.tr/etik-1kongre-kitap.pdf.
• Kuçuradi, I. (2003b). Etik ve etikler. Türkiye Mühendislik Haberleri, 423, 7-9.
• Kuşeyri, A. (1966). Risale, Kahire: A. Mahmud-M. b. Şerif (Neşr.).
• Kütükoğlu, M. S. (1986). Osmanlı esnafında oto-kontrol müessesesi, Ahilik ve esnaf. İstanbul: Yaylacık Matbaası, 55-77.
• Lennick, D. ve Kiel, F. (2005). Etik zekâ (Ş. Alpagut-E. ve H. Nal Çev.). İstanbul: CSA Global Publishing.
• Lewis, R. (1973). Osmanlı Türkiye’sinde gündelik hayat (M. Poroy Çev.), İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
• Mannan, M. A. (1989). İslam ekonomi toplumunun kuruluşu (A. Saidoğlu Çev.). İstanbul: Fikir Yayınları.
• Mac Millan (1988). Contemporary Dictionary (W. D. Halsey Haz.). İstanbul: Abc Yayınevi.
• McCrae, R. R. (2004). Human nature and culture: Atrait perspective. Journal of Research in Personality. 3-14.
• Milli Eğitim Temel Kanunu (1973, 24 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 14574).
• Mondy, R. W. (2017), İnsan kaynakları yönetimi (G. Tozkoparan ve M. Çolak Çev.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Muallim Cevdet (1919). Tarihi sahifeler: İslam-Türk teşkilat-ı medenitesinden ahiler müessesesi. Büyük Mecmua, No: 5 (Nisan-Haziran).
• Noe, R.A. (1999). İnsan kaynaklarının eğitim ve gelişimi (C. Çetin Çev.). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım Aş.
• Ocak, A. Y. (1996). Fütüvvet. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 13), 261-263.
• Önge, Y. (1988). Ahi Evran zaviyesi. TDV İslam Ansiklopedisi (C. 1), 530-531.
• Özen, Ş. (1996). Bürokratik kültür 1: Yönetsel değerlerin toplumsal temelleri. Ankara:TODAİE Yayınları.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-239.
• Parmaksızoğlu, İ. (1971). İbn-i Battuta seyahatnamesinden seçmeler. İstanbul: MEB Yayınları.
• Pazarlı, O. (1972). İslam’da ahlak. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Pekolcay, N. (1986), İslami Türk edebiyatı metinlerinde ahiliğin anlam ve önemi. Türk Kültürü ve Ahilik, İstanbul: Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı Yayınları.
• Porter, M. E. ve Kramer, M. R. (2005). Kurumsal rekabetin sağladığı rekabet avantajı. Şirketlerin sosyal sorumluluğu (M. Çetinbakış Çev.). İstanbul: MESS Yayınları.
• Poyraz, H. (2007). Değerlerin kuruluşu ve yapısı. Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu (26-28 Kasım 2004) Bildiriler Kitabı içinde (s. 81-88). İstanbul: DEM Yayınları.
• Rokeach, M. (1973). The Nature of Human Values. New York: The Free Pres.
• Ryan, J. J. (1991). Öğrenmenin oluşumu, Eğitim Psikolojisi (S. Akdeniz Çev.). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Sabuncuoğlu, Z. (2011). İnsan kaynakları yönetimi. İstanbul: Beta Basım.
• Sabuncuoğlu, Z. ve Tüz, M. (2001). Örgütsel Psikoloji. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Schwartz, S. H. (1994). Are there universal aspects in the structure and contents of human values?. The Journal of Social Issues. 50(4), 19-45.
• Sevinç, N. (1992). Osmanlı’nın yükselişi ve çöküşü. İstanbul: Burak Yayınevi.
• Soykut, R. (1980). İnsanlık bilimi ahilik. Ankara: Afsaroğlu Matbaası.
• Sülemi, H. (1977). Tasavvufta fütüvvet (S. Ateş Çev.). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Şimşek, M. (2000). Toplam kalite yönetimi ve ahilik. İstanbul: Ahi Yönetim Danışmanlık ve Basım.
• Şişman, M. (2002). Örgütler ve kültürler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Ştefanescu, D. C. ve Doval, E. (2010). Implications of ethical values on management. Review of general management, 11, 36-41.
• Tabakoğlu, A. (1986). Türk iktisat tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tabakoğlu, A. (2008). Ahilik ve iş ahlakı. İş Ahlakı Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde (s.37-52). İstanbul: İGİAD Yayınları.
• TDK (t.y.). Güncel Türkçe sözlük. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Triandis, H. C. ve Suh, E. M. (2002). Cultural influences on personality. Annual Review of Psychology. 53, 133-160.
• Tuna, O. ve Yalçıntaş, N. (1997). Sosyal siyaset. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Türkdoğan, O. (1981), Türkiye’nin sanayileşmesi. Ankara: Töre Devlet Yayınevi.
• Türkeri, M. (2011). Etik bilinç. Ankara: Lotus Yayınları.
• Türkeri, M. (2015). Etik açıdan değer nasıl oluşur ve pratiğe nasıl yansır?. Değerler ve Eğitimi II Sempozyumu (2012) Bildiriler Kitabı içinde (ss. 401-417). İstanbul: DEM Yayınları.
• Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu-TESK (1973). Cumhuriyeti ellinci yılında esnaf ve sanatkâr. Ankara: Güneş Matbaacılık.
• Uludağ, S. (1996). Fütüvvet, TDV İslam Ansiklopedisi (C. 13), 259-261.
• Ülgener, S. F. (2006). İktisadi çözülmenin ahlak ve zihniyet dünyası, İstanbul: Derin Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2001). Ahlak. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2013). Eğitim felsefesi. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• Ünsür, A. (1988). Geleneksel Türk kültüründe iş ahlakı ve sosyal sorumluluk. Siyasette ve Yönetimde Etik Sempozyumu bildiriler kitabı içinde (s. 541-554). Adapazarı: Sakarya Üniversitesi.
• Ünsür, A. (2017). Ahilik sisteminde ahlak temelli çalışma ilişkileri ve günümüz bakış açısından değerlendirilmesi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(13), 90-98.
• Ünsür, A. (2018). İş’te insan ve ahlak. İstanbul: Aktif Matbaa ve Reklam.
• Ünsür, A. (2020). İnsan kaynakları yönetimine ahlaki perspektif: İKY süreçlerinin ahlaki değerler açısından değerlendirilmesi. İş Ahlakı Dergisi, 12(2), 95-154.
• Vurgun L. ve Öztop S. (2011). Yönetim ve örgüt kültüründe değerlerin önemi. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 16(3), 217-230.
• Wiener, Y. (1988). Forms of values systems: A focus on organizational effectiveness and cultural change and maintenance. Academy of Management Review. 13, 534-545.
• Wittek, P. (1971). Osmanlı imparatorluğunun kuruluşu (G. Yalter Çev.). İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Yahya b. Halil (ty). Fütüvvetname. Millet Kütüphanesi Yazma Eserler (Ulum-u Şer’iyye).
• Yaran, C. S. (2015). İslam’a göre ahlaki davranış ve kıstasları; İslam ahlakı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Yeşil, R. ve Kart, M. (2018). Değer eğitimi modeli olarak ahilik. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3), 161-177.
• Zaim, H. (2013). İş hayatında erdemli insanın yetkinlikleri ile performans arasındaki ilişki. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi, 12(23), 181-196.
• Zaim, S. (1992). İslam-insan ekonomi, İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
• Zaim, S. (1994). Ekonomik hayatta Müslüman insanın tutum ve davranışları; İş hayatında İslam insanı. İstanbul: MÜSİAD Yayınları.