Ontolojiden Epistemolojiye Pratik Hikmet Merkezli Bir Okuma

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 44, 329 - 350, 25.12.2022

Aliye Çınar Soysüren

https://doi.org/10.34234/ded.1107613

Öz

Bu makale, ilkin Aristoteles’in pratik hikmet (phronesis) kavramı ile yine onun nefs teorisinin, aynı anlatının iki farklı yüzü olduğunu göstermeyi hedefler. Sonra modern düşünce anlatısının Varlık’tan dolayısıyla ontolojiden bilgi teorisine nasıl kaydığını takip etmeyi, Aristoteles’in nefs teorisi üzerinden okumayı dener. Aristoteles pratik hikmet (phronesis) kavramında, düşünce erdemiyle karakter erdemini; düşünsel olan ile dini veya mitsel olanı; idrak gücüyle motivasyon/hareket yetisini; ontolojiyle epistemolojiyi birleştirebilmiştir.

Bu düşünce, ontolojinin içinde değerin kök saldığını, ahlak da varlığı büyüttüğü varsayımına dayanır. Dahası hareket gücünden bağımsız salt düşünce odaklı etiği veya doğal ahlakı da iptal eder. Değerler, sadece varlıkta görünür olur. Bu nedenle olmalı ki Paul Tillich “Varlık, değeri önceler, ancak değer varlığı tamamlar, demektedir. Varlık ve varoluşun katmanlı ve çok boyutluluğu anlamına gelir bu. Yine Tillich, “bilge olmak için iyi olmanın gereğine” işaret ederek, bilgi ve değeri birleştirir. Hareket motivasyonu sorunlu olan bir varoluş, düşünce erdemi bakımından da noksan kalacaktır. Bilme, salt düşünceye dönük değildir, aynı zamanda eylemseldir, çünkü o iyi olmayı gerektirir. Nitekim Grek düşüncesinde de “ahlâk ve bilişsellik ayrı değildir.” Esasında ahlak salt düşünsel değil eylem boyutu olduğu için ve irade etkin olacağından insan varoluşunun düşünce erdemi yanında, karakter erdemini de işin içine dâhil etmek ister.

Anahtar Kelimeler

Nefs Teorisi, Pratik Hikmet, Modern Epistemoloji, Aristotles, Ontoloji

From Ontology to Epıstemology A Practical Wisdom-Focused Reading

Öz

This study, first attempts to show that Aristotle's concept of practice (phronesis) and his theory of soul/nefs are two sides of the same coin. Aristotle, in the concept of practical wisdom (phronesis), considers the virtue of character with the virtue of thoughtfulness; the intellectual and the religious or the mythical; motivation/action ability with cognitive power. So he was able to combine ontology and epistemology.

This idea is based on the assumption that value is rooted in ontology and that morality enlarges existence. Moreover, it cancels the purely thought-oriented ethics or natural morality independent of the power of action. Values are only visible on the entity. That's why Paul Tillich says, "Existence precedes value, but value completes being". This indicates the layered and multidimensionality of being and existence. Again, Tillich combines knowledge and value, pointing out that "it takes goodness to be wise." An existence whose motivation to act is problematic will also be deficient in the virtue of thought. Knowing is not merely contemplative, it is also action, because it requires goodness. As a matter of fact, in Greek thought, “morality and cognition are not separate.” In fact, morality does not only involve an intellectual dimension but an action dimension, so the will would be effective also, human existence wants to include the virtue of character as well as the virtue of thought.

Anahtar Kelimeler

Nafs/Soul Theory, Aristotle, Ontology, Modern Epistemoloji, Modern Epistemology, Practical Wisdom

Kaynakça

• Arendt, H. (1997). Şiddet üzerine. (B. Peker, Çev.). İletişim Yayınları.
• Aristotle, N. (1962). Nicomachean ethics. (M. Ostwald, Çev.). Prentice Hall.
• Asad, T. (2003) Formations of the secular, Christianity, Islam, modernity, Stanford University Press.
• Bernstein, R. J. (1985). From hermeneutics to praxis' In: Hermeneutics and praxis. University of Notre Dame Press.
• Caputo, J. D. (2003). The Experience of God. In M. A. Wrathall (Ed.). Religion after metaphysics. Cambridge University Press.
• Çınar, A. (2006). Modern zamanların değer arayışı: Varlık-bilgi-değer birliğinin önemi. Değerler Eğitimi Dergisi, 4(11), 53-68.
• Çınar, A. (2021). Deizmin kısa tarihi. Paradigma Akademi Yayınları.
• Çınar, A. (2013). Değerler felsefesi ve psikolojisi. Emin Yayınları.
• Durkheim, E. (1986). Meslek ahlakı. (M. Karasan, Çev.). MEB Yayınları.
• Dumery, H. (2001). Din felsefesi yazıları-I. (Z Özcan, Çev.). Sentez Yayınları.
• Gadamer, H. G. (1988). The problem of historical consciousness. In P. Rabinow & W. M. Sullivan (Eds.) Interpretive social science a second look. University of California Press.
• Gadamer, H. G. (1995). Truth and method. (J. Weinsheimer & D. G. Marshall, Trans.) Continuum.
• Heidegger, M. (2002). Heidegger on the art of teaching, In (V. Allen ve D. Axiotis, Trans.), Heidegger, education and modernity. Rowman & Littlefield Publishers.
• Heidegger, M. (2013). Martin, düşünmek ne demektir? (R. Şentürk, Çev.). Paradigma Yayınları.
• Rorty, R. (1996). Philosophy and the mirror of nature. Blackwell, Oxford&Cambridge.
• Schmitt, C. (2002). Siyasi ilahiyat. (E. Zeybekoğlu, Çev.). Dost Kitapevi.
• MacIntyre, A. (1984). After virtue: A study in moral theory. University of Notre Dame Press.
• Tillich, P. (1963). Morality and beyond. Harper & Row.
• Tillich, P. (2006). Ahlak ve Ötesi. (A. Çınar, Çev.). Elis Yayınları.
• Ross, D. (2002). Aristoteles. (A. Arslan, O. Anar, Ö. Kavasoğlu, Z. Kurtoğlu, Çev.) Kabalcı Yayınevi.
• Rüşd, İ. (1998). Ez-zarûrî fî’s iyâse, (A. Şehlân, Çev.). Beyrut Merkezu Dirasati’l-Vahdeti’l-Arabiyye.
• Leibniz, G. W. (1993). Theodicy. (E.M. Huggard, Trans.). Open Court Publishing Company.
• Kılıç, M. (2008, Ekim, 09-11). Felsefi etik açıdan İbn Rüşd’ün hukuk düşüncesinin temellendirilmesi [Sözlü sunum]. Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutu: Uluslararası İbn Rüşd Sempozyumu, Sivas, Türkiye.
• Kitagawa, J. M. (2001). Tanrı (Theos), Mitos ve Logos. (A. Çınar, Çev.). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 261-271.
• Latour, B. (1993). We have never been modern. (Catherine Porter, Trans.) Harvard University Press.
• Warnke, G. (1987). Gadamer, hermeneutics, tradition and reason. Stanford University Press.