İkinci Sınıf Türkçe Ders Kitabının Kök Değerler Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 47, 97 - 126, 25.06.2024

Aysel Arslan , Erdinç Akpınar

https://doi.org/10.34234/ded.1427320

Öz

Değer, herhangi bir varlığın kıymetini belirtmek için kullanılan bir kıstas olarak tanımlanmaktadır. Değer kavramının insan, toplum ve ülke bağlamında özelden genele doğru tanımları yapılabilir. Değerler bireyin hayatını yönlendiren, davranışlarını etkileyen ve toplum içindeki normlara uyumu sağlayan önemli unsurlardır. Değerler genellikle kişinin inançları, ahlaki normları ve yaşam amacını yansıtan temel prensiplerdir. Bireyin kararlarını, ilişkilerini, iş hayatını ve genel yaşam tarzını şekillendirerek bunlara yön vermektedir. Değerlerin toplumsal aktarımının yanında eğitim süreçlerinde de verilmesi gerekliliğinden yola çıkılarak öğretim programlarında değerler eğitimine yer verilmeye başlanmıştır. Değerlerin öğretilmesinde duyuşsal eğitim diğer alanlardan daha önemlidir. Bunun için de her öğrencide olan ve ders takibinde kullanılan Türkçe ders kitaplarındaki metinler önemli bir konumda yer almaktadır. Bu araştırmada 2022 eğitim yılı itibariyle Millî Eğitim Bakanlığına bağlı devlet okullarında okutulmakta olan 2. Sınıf Türkçe Ders Kitabı incelenmiştir. Bu araştırma ile kitap içeriğinde yer alan 8 tema kapsamında metinlerde kök değerlere ne oranda yer verildiğini belirlemek amaçlanmaktadır. Araştırma nitel araştırma yöntemleri içerisinde yer alan doküman incelemesi kullanılarak yapılmıştır. Betimsel analiz tekniği ile veriler çözümlenip, amaçsal örneklemenin bir türü olan ölçüt örnekleme yöntemi ile çalışma grubu belirlenmiştir. Veriler, bulunan kök değerlerin frekansı kapsamında Excel programı kullanılarak frekans ve yüzde oranlarıyla çözümlenmiştir. Elde edilen verilerin sonuçları, frekans ve yüzde tabloları aracılığıyla betimlenmiş ve veriler grafiklerle görselleştirilmiştir. Yapılan analizler neticesinde kitap içeriğinde en fazla yer alan kök değerlerin sırasıyla sorumluluk (f=40), sevgi (f=17), öz-denetim (f=12) ve yardımseverlik (f=12) olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bulgular kök değerlerin incelenen ders kitabı içinde dengeli bir dağılıma sahip olmadığını, ayrıca kök değerlere yeteri kadar yer verilmediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Değer, değerler eğitimi, kök değerler, Türkçe eğitimi, ders kitabı

Etik Beyan

Bu çalışmada herhangi bir etik dışı olarak kabul edilen iş ve işlem gerçekleştirilmemiştir.

Analysis of Root Values in the 2nd Grade Turkish Textbook

Öz

Value is defined as a criterion used to indicate the value of any asset. The concept of value can be defined from specific to general in the context of people, society and country. Values are important elements that direct an individual's life, affect their behavior and ensure compliance with the norms in society. Values are generally fundamental principles that reflect a person's beliefs, moral norms, and purpose in life. It shapes and directs the individual's decisions, relationships, business life and general lifestyle. Values education has begun to be included in curricula, based on the necessity of imparting values in educational processes as well as their social transmission. Affective education is more important than other areas in teaching values. For this reason, the texts in the Turkish textbooks that every student has and are used to follow the lessons have an important place. In this research, the 2nd Grade Turkish Course Book being taught in public schools affiliated with the Ministry of National Education as of the 2022 academic year was examined. This research aims to determine to what extent root values are included in the texts within the scope of the 8 themes included in the book. The research was conducted using document review, which is among the qualitative research methods. The data was analyzed using the descriptive analysis technique and the study group was determined using the criterion sampling method, which is a type of purposeful sampling. The data was analyzed with freqencies and percentages using the Excel program within the scope of the frequency of the root values found. The results of the data obtained were described through frequency and percentage tables and the data were visualized with graphs.As a result of the analysis, it was concluded that the root values most frequently included in the book content were responsibility (f=40), love (f=17), self-control (f=12) and helpfulness (f=12). The findings show that the root values do not have a balanced distribution in the examined textbook and that the root values are not included enough.

Anahtar Kelimeler

Value, Values Education, Root Values, Turkish Education, Textbook

Kaynakça

• Ağca, C., & Meydan, H. (2022). Yedinci sınıf din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitabının kök değerlerin öğretimi açısından incelenmesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 94-116. https://doi.org/10.34086/rteusbe.1114158
• Akbaş, O. (2008). Değer eğitimi akımlarına genel bir bakış. Değerler Eğitimi Dergisi, 6(16), 9-27.
• Akhan, N. E., Subaşı E., & Açıl, F. B. (2020). Öğretmen adaylarının kök değerlere ilişkin görüşleri. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(2), 115-34.
• Aktan, O., & Padem, S. (2013). İlköğretim 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kullanılan okuma metinlerinde yer alan değerler. Asya Öğretim Dergisi 1(2), 44-55.
• Alıcı, F. (2019). İlkokul 2. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinin değerler eğitimi açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Aslan, H. İ., Keskin, Keskin, S. C., & Önder, S. (2019). Ortaokul 6. sınıf İngilizce ders kitaplarında yer verilen değerler. Journal of International Scientific Researches, 4(2), 355-71. https://doi.org/10.21733/ibad.551643.
• Aydın, H. (2019). Coğrafya ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi ve coğrafya öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Belet, D., & Deveci, H. (2008). Türkçe ders kitaplarının değerler bakımından incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu: 2-4 Mayıs Çanakkale: Bildiriler. Çanakkale: Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Bozgün, K., & Akdağ, A. (2022). İlkokul 4. sınıf Türkçe ders kitabındaki değerlerin incelenmesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 47-59.
• Chowdhury, M. (2018). Emphasizing morals, values, ethics, and character education in science education and science teaching. MOJES: Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 4(2), 1-16.
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Çetin, İ., Mutluoğlu, A., Yazlık, D. Ö., & Erdoğan, A. (2021). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf matematik ders kitaplarının kök değerler çerçevesinde incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 35(2), 715-732. https://doi.org/10.33308/26674874.2021352297
• Deniz, K., & Karagöl, E. (2018). Değerler eğitimi açısından ortaokul Türkçe ders kitapları. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 244-255.
• Derse, G. E., & Coşkun, H. (2021). Türkçe ders kitabındaki metinlerin değerler eğitimi açısından incelenmesi ve öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 19(41), 9-35. https://doi.org/10.34234/ded.738543.
• Diener, E., & Suh, E. M. (2000). Measuring subjective well-being to compare the quality of life of cultures. Culture and Subjective Well-Being, 3, 12.
• Dökme, K., & Tunçer, B. K. (2022). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki öyküleyici metinlerin değerler yönünden incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51(235), 2085-2106. https://doi.org/10.37669/milliegitim.880197.
• Ecerkale, N., & Bayrak Ö. (2018). Türkçe 7. sınıf ders kitabındaki metinlerin değerler bağlamında incelenmesi. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 4(2), 277-87.
• Esemen, A. (2020). Hayat bilgisi öğretim programı kazanımlarının kök değerler ile ilişkisinin değerlendirilmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 16-29. https://doi.org/10.46762/mamulebd.741720.
• Fırat, H., & Mocan A. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki hikâyelerde yer alan değerler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 183(183), 25-49. https://doi.org/10.20296/tsad.27656.
• Girmen, P. (2013). Türkçe eğitiminde atasözleri ve değer eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 117-142.
• Gül, M. (2017). Türkçe ders kitabındaki metinlerin (5. Sınıf) değerler eğitimi yaklaşımıyla incelenmesi. Erciyes Journal of Education, 1(1), 59-78. https://doi.org/10.32433/eje.344692.
• Gürman, C. (2023). Hayat bilgisi öğretim programına kök değerlerin yansımasının incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Halstead, M. (2005). Values and values education in schools. In Values in education and education in values (pp. 3-14). London: Routledge.
• Hareven, T. K. (1991). The history of the family and the complexity of social change. The American Historical Review, 96(1), 95-124. https://doi.org/10.2307/2164019
• Hazım, S. (2019). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarında yer alan hikâye ve roman metinlerinin değerler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Jarvis, P. (2012). Learning to be a person in society. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203551202
• Karaca, D., & Uzunkol E. (2019). İlkokul matematik ders kitaplarının içerdiği değerler bakımından incelenmesi. International Journal of Field Education 5(2), 55-71. https://doi.org/10.32570/ijofe.637981.
• Kaşkaya, A., & Duran T. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarının değer aktarımı açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 417-41. https://doi.org/10.24315/trkefd.303978.
• Kaygana, M., Yapıcı, Ş., & Aytan, T. (2013). Türkçe ders kitaplarında değer eğitimi. International Journal of Social Science, 6(7), 657-669. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1619.
• Kırmızı, F. S. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi 12 (27), 217-59.
• Kluckhohn, C. (1951). Values and value-orientations in the theory of action: An exploration in definition and classification. In Toward a general theory of action (pp. 388-433). Harvard university press. https://doi.org/10.4159/harvard.9780674863507.c8
• Koltaş, E. (2020). Lise biyoloji, fizik ve kimya ders kitaplarının değerler eğitimi açısından incelemesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Köksal, K., Yaylacı Kılıç, Z., Yel, Ü., Erbaş, S., & Kılcan, B. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 5(2), 74-87. http://dx.doi.org/10.48174/buaad.52.1
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Retrieved from http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=663
• Meyrowitz, J. (1986). No sense of place: The impact of electronic media on social behavior. Oxford University Press.
• Nalçacı, A., Tay B., & Eski̇kanbur S. (2019). Gençliğe Hitabenin değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 1(1), 1-15.
• Öksüz, H. İ., & Eken N. T. (2019). İlkokul (1-4) Türkçe ders kitaplarındaki hikâye edici metinlerin Türkçe dersi öğretim programındaki kök değerler bakımından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 384-401. https://doi.org/10.16916/aded.543009.
• Özbay, M., & Melanlıoğlu, D. (2009). Türkçe eğitiminde deyimlerin öğretme öğrenme süreci bakımından değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 181, 8-19.
• Özel, N. (2022). İlkokul hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında 10 kök değer bağlamında değerler eğitiminin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Amasya Üniversitesi, Amasya.
• Özenç, E. G., & Orhan-Karsak, H. G. (2019). İlkokul birinci ve ikinci sınıf Türkçe ders kitaplarında milli ve kültürel kavramlara yer verilme durumu. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 349-379. https://doi.org/10.34234/ded.547761.
• Öztürk, T., & Özkan, Z. S. (2018). Hayat bilgisi ders kitaplarındaki metin ve görsellerin değerler açısından incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi 6(1), 172-204. http://dx.doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.6c1s8m
• Sayın, V., Orbay K., & Altunay E. (2019). 5. sınıf matematik ders kitabının değerlerimiz açısından incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 161-171. https://doi.org/10.21733/ibad.605040.
• Schwartz, S. (2006). A theory of cultural value orientations: Explication and applications. Comparative sociology, 5(2-3), 137-182. https://doi.org/10.1163/ej.9789004158207.i-193.19
• Sönmez, H. (2020). 2019 Türkçe dersi öğretim programı’nda duyuşsal alana uygun kazanım hazırlama. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 216-236.
• Şaki̇roğlu, Y. (2020). 6. sınıf Türkçe ders kitabının değer aktarımı bağlamında incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi 5(1), 145-61. http://dx.doi.org/11..11111/ted.xx
• Şimşek, B., Direkci, B., & Akbulut, S. (2020). Türkçe eğitimi alanında yapılan değerler eğitimi tezlerinin incelenmesi. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 12(2), 117-140.
• Uçar, F. H. (2019). İlkokul Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Değerler Eğitimi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
• Uçar, F. H., & Çeti̇nkaya, S. (2021). İlkokul hayat bilgisi ders kitaplarında değerler eğitimi. Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi 2(2), 275-91.
• Yaşaroğlu, C. (2013). Hayat bilgisi dersi kazanımlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Journal of Turkish Studies, 8(7), 849-858. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.4838.
• Yazıcı K., (2006). Değerler eğitimine genel bir bakış. Türklük Bilimi Araştırmaları, 19, 499-522.
• Yılar, R. (2016). İlettiği değerler açısından ilkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinler üzerinde incelemeler. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 490-506.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E., & Kıran D. (2023). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının değerler eğitimi bakımından incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 12(1), 29-45. https://doi.org/10.30703/cije.1117516.
• Yılmaz, Z., & Yıldırım, H. İ. (2023). Fen bilimleri ders kitaplarının değerler açısından incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 21(2), 933-958. https://doi.org/10.37217/tebd.1267044.