BASİT KONTROL MODELİNDEN COSO MODELİNE İÇ KONTROL SÜRECİ: KURUMSAL BAZDA VE SÜREÇ BAZINDA KONTROLLERİN TASARIMINA İLİŞKİN BİR UYGULAMA ÖRNEĞİ

Yıl 2009, Sayı: 3 - Sayı: 3, 41 - 58, 14.07.2016

Ali Kayım

Öz

Avrupa Birliği üyelik sürecinde kamu mali yönetim reformu kapsamında gündeme gelen iç kontrol kavramı genel olarak mali kontrolle karıştırılmakta ve bu kapsamda, harcama yetkilileri, ön mali kontrol yetkilileri ya da denetim elemanları tarafından gerçekleştirilen gözden geçirme ve denetim faaliyetleri olarak algılanmaktadır. Bu algılamada, iç kontrolün Avrupa Birliği tarafından “mali kontrol” faslı içerisinde içinde değerlendirilmesi ve kamu mali iç kontrol sisteminin bir parçası olarak gösterilmesi de etkili olmuştur. Ancak, iç kontrolün sadece mali kontrolleri ilgilendiren tedbirler ya da önlemler olmadığı, kurumsal düzeyde stratejik amaçlara, süreç bazında da operasyonel amaçlara ulaşılmasını sağlayan ve risk bazlı olarak tasarlanan araçlar bütünü, bir yönetim biçimi ve iş yapma tarzı olarak anlaşılması gerekmektedir. Bu çalışmada, bu algılamanın yerleşebilmesi ve bu kapsamda yapılması için gereken çalışmaların belli bir ölçüde somutlaştırılabilmesi için kurumsal bazda ve süreç bazında kontrollerin tasarımına ilişkin örnekler geliştirilmiştir. Bu kapsamda, kurumsal düzeyde kontrollerin, kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek üzere tasarlanan ve üst yöneticilere kurumlarının işleyişi ve performansına hakim olabilme ve böylece ilgili mercilere hesap verebilme imkanı sağlayan kontroller olduğu, süreç bazında kontrollerin de süreçten sorumlu yöneticilere, süreç hedeflerini gerçekleştirerek hesap verebilirliği sağlayan araçlar olduğunun altı çizilmiştir. Ayrıca, iç kontrolün amaçların ve risklerin bir fonksiyonu olduğu ve her bir kurumun kendine özgü amaçları ve riskleri olduğu gerçeğinden hareketle, gerek kurumsal düzeyde gerekse süreç bazında kontrollerle ilgili olarak tüm kurumların aynı kontrol politika ve prosedürleri geliştirmesinin mümkün olmadığına vurgu yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kontrol, iç kontrol, COSO bazlı iç kontrol süreci, basit kontrol modeli, kurumsal bazda kontroller, stratejik riskler, stratejik kontroller, operasyonel riskler, süreç temelli kontroller

Kaynakça

• CANGEMİ, Michael P. and SİNGLETON, Tommie, Managing the Audit Function: A Corporate Audit Department Procedures Guide, 3rd Edition, John Wiley and Sons Inc., New Jersey, 2003.
• COSO Enterprise Risk Management – Integrated Framework, Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission, USA, 2004.
• COSO, Internal Control:Integrated Framework, USA, AICPA, 1994.
• COSO, Executive Summary, Internal Control: Integrated Framework, (http://www.coso.org/Publications/ executive_summary_integrated_framework.htm
• INTOSAI, “Guidelines for Internal Control Standards for The Public Sector”, (http://www.intosai.org/ Level3/Guidelines/3_InternalContrStand/3_GuICS_ PubSec_e.pdf)
• KAYIM, Ali, İç Kontrol ve COSO Bazlı İç Kontrol Süreci, İDKK İç Denetçi Adayları Eğitim Sunumu, 7-8 Mayıs .2008, Ankara
• KAYIM, Ali, Kamu Yönetimde İç Kontrol ve İç Kontrol Eylem Planlarının Hazırlanması, Mali Hizmetler Uzmanları Derneği Mesleki Eğitim Programı, 10-11 Mart 2009, Antalya.
• KAYIM, Ali, İç Kontrol: Kavramsal Çerçeve, İç Denetimle İlişkisi ve Tarihsel Gelişimi, Mali Pusula, 19. Sayı, 2006, s.116-122.
• KAYIM, Ali, “İç Kontrol Sistemlerinin İncelenmesi ve Türk Kamu Yönetiminin Modern İç kontrol Standarları Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, (Hazine Kontrolörleri Kurulu Yeterlik Tezi), Ekim 2005.
• KEPEKÇİ, Celal, Bağımsız Denetim, 3. Baskı, Siyasal Yayınevi, Ankara, 1998. 11. PİCKET, Spencer, The Essential Handbook of Internal Auditing, John&Wiley Sons Ltd, UK, 2005
• ROOT, Steven J., Beyond COSO:Internal Control to Enhance Corporate Governance, John Wiley&Sons Inc., New YORK, 1998,.
• SAWYER, Lawrence B., DİTTENHOFER, Mortimer A. and SCHEİNER, James H., Sawyer’s Internal Auditing: The Practice of Modern Internal Auditing, The Instute of Internal Auditors, Florida, 2003.
• TİERNEY, Cornelius E., KEARNEY, Edward F., FERNANDEZ, Roldan., OMB Circular A-123 and SarbanesOxley: Management’s Responsibility for Internal Control in Federal Agencies, John Wiley & Sons Inc, USA, 2006.
• http://tdkterim.gov.tr/bts/?kategori=verilst&kelime= kontrol&ayn=tam.
• http://www.collinslanguage.com/results.aspx?cont ext=3&reversed=False&action=define&homonym=1&text=control.