A STUDY ON THE DEVELOPMENT OF INTERNAL AUDIT IN TURKISH PUBLIC ADMINISTRATION

Yıl 2024, Sayı: 30, 65 - 81, 30.08.2024

İslam Köseoğlu

https://doi.org/10.58348/denetisim.1455190

Cited By: 1

Öz

The paradigm shift in public administration has brought about various new developments. Internal audit, which is an important component of the change, first found its place in the public administration of countries such as the United States and Canada, after being successfully implemented in the private sector until the 1980s. This development affected the public administration of many countries, as well as the Turkish public administration in terms of internal audit, and enabled the rapid spread of internal audit practices. Internal audit practice in Turkish public administration became official with Law No. 5018 adopted in 2003. After minimum regulations were made based on this law, internal audit activities actually started in 2007. Internal auditing has made important progress, although not at the desired level, from its beginning to the present day.
The aim of the study is to discuss in detail issues such as the history, importance, applications, problems and future of internal auditing in Turkish public administration. In this context, primary level, secondary level and tertiary level legislation, as well as annual public internal audit reports and some quantitative studies on internal auditors working in the public sector were also examined. As a result of the study, focusing on various problems identified regarding internal audit practice in the public sector, suggestions were developed for these problems.

Anahtar Kelimeler

Turkish Public Administration, Internal audit, Law No. 5018

TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE İÇ DENETİMİN GELİŞİMİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Öz

Kamu yönetiminde meydana gelen paradigma değişimi, çeşitli yeni gelişmeleri beraberinde getirmiştir. Yaşanan değişimin önemli bir bileşeni olan iç denetim, özellikle 1980'li yıllara kadar özel sektörde başarıyla uygulandıktan sonra, ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada gibi ülkelerin kamu yönetiminde yer bulmuştur. Bu gelişme, birçok ülkenin kamu yönetimini etkilediği gibi Türk kamu yönetimini de iç denetim açısından etkileyerek, iç denetim uygulamalarının hızla yayılmasını sağlamıştır. Türk kamu yönetiminde iç denetim uygulaması, 2003 yılında kabul edilen 5018 sayılı Kanun ile resmiyet kazanmıştır. Bu kanuna dayalı olarak asgari düzenlemeler yapıldıktan sonra iç denetim faaliyetleri, 2007 yılında fiilen başlamıştır. İç denetim, başlangıçtan günümüze kadar istenilen düzeyde olmasa da önemli aşamalar kaydetmiştir.
Çalışmanın amacı, Türk kamu yönetiminde iç denetimin tarihçesi, önemi, uygulamaları, sorunları ve geleceği gibi konuları detaylı bir şekilde ele almaktır. Bu bağlamda birincil düzey, ikincil düzey ve üçüncül düzey mevzuatın yanı sıra yıllık kamu iç denetim raporları ve kamuda görev yapan iç denetçilere yönelik yapılan bazı nicel çalışmalar da incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, kamuda iç denetim uygulamasına yönelik tespit edilen çeşitli sorunlara odaklanılarak, bu sorunlara yönelik öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk kamu yönetimi, İç denetim, 5018 sayılı Kanun

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı beyan ederim

Teşekkür

Başta editör olmak üzere yayın kurulu ve hakemlere teşekkür ederim.

Kaynakça

• Albayrak, H. (2020). Kamu Yönetiminin Denetimi, Yatkın (Ed.). Yeni Kamu Yönetimi (s. 253-254).Ankara: Nobel Yayınları.
• Arslan, M. C. (2013). İç Denetim ve Türkiye’de Büyükşehir Belediyelerinin İç Denetim Uygulamaları Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmış Doktora Tezi, MÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 165-170.
• Arslan, Y. ve Özbilger, H. (2022). Ulusal Mevzuat Perspektifinde Bilgi İşlem Birimlerinin İç Denetiminde Bir Kontrol Listesi Önerisi, Denetişim, no. 26, pp. 1–12, Nov. 2022.
• Bayrakçı, F. ve Demirel, A. (2017). İç Denetimin Yapısal ve İşlevsel Sorunlarının Türkiye’deki Üniversiteler Bağlamında Analizi, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19 (33), 52-60.
• Bilge, S. ve Daşkaya, N. (2015). Mahalli İdarelerde İç Denetimin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği. Maliye Dergisi, Sayı 168, 108-133.
• Bilge, S. ve Kiracı, M. (2010). Kamu Sektöründe İç Denetim ve İç Denetimin Başarıyla Uygulanmasında Rol Oynayan Faktörler. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Bozkurt, E. ve Ergun, T. (2008). Kamu Yönetimi Sözlüğü. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Bozkurt, P. (2019). Türk Kamu Yönetiminde İç Denetim Sistemi: Stratejik Yönetim Perspektifinden Bir Değerlendirme, Sayıştay Dergisi, (Sayı 109), 9-25.
• Bozkuş Kahyaoğlu, S., Sarıkaya, R., & Topal, B. (2020). Continuous Auditing as a Strategic Tool in Public Sector Internal Audit: The Turkish Case. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 23(1), 208-225.
• Coşkun, B. (2002). Türk Kamu Yönetiminde İdari Denetim Süreci ve Bu Süreç İçinde Ortaya Çıkan Sorunlar. Türk İdare Dergisi, 437, 81-105.
• Coşkun, B. (2022). Almanya’nın Yapay Zekâ Politikası. Akman, Topçu, Chiftchi (Ed.). Yapay Zekâ ve Kamu Politikası: Ülke İncelemeleri (s. 15-36). Ankara: Nobel Yayınları.
• Coşkun, B. Ve Köseoğlu, İ. (2024). Türk Kamu Yönetiminde İç Denetim (Teoriden Pratiğe). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Coşkun, B. ve Tok, P. (2011). İç Denetim ve Türkiye’deki İç Denetçilik Sisteminin İncelenmesi, Arslan ve Arslan (Ed.) Kamu Yönetimi Üzerine İncelemeler (s. 259- 278). İstanbul: Alfa Aktüel Yayınları.
• Cunnıngham, L. A. (2002). The Sarbanes-Oxley Yawn: Heavy Rhetoric,Light Reform (And it Might Just Work). Boston College Law School Public Law and Legal Theory Research Paper Series, Research Paper No:01.
• Demir, M., Ülker, Y. ve Arslan, Ö. (2018). İç Kontrol, İç Denetim ve Bağımsız Denetim İlişkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, (Sayı 5), 82-104.
• Durdu, A. ve Aydın, G. (2021). İşletmelerde İç Denetim Faaliyetlerinde İç Denetim Yazılımının Kullanımının Avantajları ve Dezavantajları. ACTA INFOLOGICA, 5(2):475-489.
• Efe, A. ve Özdemir, G. (2021). Yapay Zekâ Ortamında Kamu Yönetiminin Geleceği Üzerinde Bir Değerlendirme. KAYTEK Dergisi, 3(1), 34- 60.
• Eralp, İ. ve Bozbaş, B. (2013). Kamu Yönetiminde İç Kontrol ve Ön Mali Kontrol. Antalya: BEKAD Yayınları.
• Ergen, Z. (2016). Kamu Mali Yönetiminde Yeniden Yapılanma: Muhasebe-İ Umumiye Kanunundan 5018 Sayılı Kanuna Bütçe ve Harcama Usullerinde Dönüşüm. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 8(1), 93-115.
• Göçoğlu, V. (2020). Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Dijital Dönüşüm: Nesnelerin İnterneti Üzerine Bir İnceleme. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 615-628.
• Göçoğlu, V., ve Gündüz, O. (2020). Kamu Yönetimi Reformlarını Yeni Kamu İşletmeciliği Bağlamında Okumak. Ekonomi İşletme Siyaset Ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 6(1), 1-16.
• Gökmen, D. (2009). Kamu İdarelerinde İç Denetim. Ankara: Alp Yayınları.
• Gönülaçar, Ş. (2007). İç Denetimde Hedefler ve Beklentiler. Mali Hukuk Dergisi, Sayı130, 1- 21.
• Gürdal, T. ve Çıplak, V. (2010). Türkiye’de Kamu İç Denetim Sisteminde Bir Alan Araştırması. Denetişim, (Sayı 4), 93-108.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (HMB), https://www.hmb.gov.tr/kamu-idareleri-ic-denetci-kadrolari E.T. 10.11.2023.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı (HMB), https://www.hmb.gov.tr/kategori/ic-denetim-koordinasyon-kurulu E.T. 10.07.2023.
• https://www.tide.org.tr/uploads/SG_Kamu_Yonetisiminde_Denetimin_Rolu.pdf, Uluslararası İç Denetim Enstitüsü (IIA), (2017), Uluslararası Mesleki Uygulama Çerçevesi (UMUÇ). https://www.tide.org.tr/file/documents/pdf/UMUC-2017-updated.pdf E. T. 10.10.2023
• İç Denetim Koordinasyon Kurulu, (2013). Kamu İç Denetim Rehberi, İDKK, Versiyon: 01, Ankara, 1- 190. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/K%C4%B0DR_v1.0.pdf E.T. 11.10.2023.
• İç Denetim Koordinasyon Kurulu, (2020). Kamu İç Denetim Strateji Belgesi (2021-2023), İDKK, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2020/12/2021-2023-StratejiBelgesi.pdf E.T. 11.12.2022.
• İç Denetim Koordinasyon Kurulu, (2022). Kamu İç Denetim Genel Raporu, İDKK, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2022/08/2021-Kamu-Ic-Denetim-Genel-Raporu-Son-Hali.pdf E.T. 11.10.2023.
• Kamu İç Denetçi Sertifikasının Derecelendirilmesine İlişkin Esas ve Usuller, Resmi Gazete 28207(17.02.2017). https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/SertifikaDerecelendirmesiEsasUsulleri.pdf E.T. 14.12.2021.
• Kamu İç Denetim Standartları, Resmi Gazete 29987(22.02.2017),. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/09/kamu_ic_denetim_standartlari.pdf E.T. 10.11.2023
• Kamu İç Denetim Tebliği, Resmi Gazete 28623(19.04.213). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18302&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5 E.T. 12.110.2023.
• Kanca, O.C. (2017). 5018 Sayılı Kanun Üzerine Bir Değerlendirme, Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi/ Journal of Social Sciences of Muş Alparslan University, 5(2), 493-505.
• Karcıoğlu, R, ve Kurnaz, E. (2017). Kamu Kurumlarında İç Denetim Faaliyetlerinin Yürütülmesinde Karşılaşılan Başlıca Sorunların Tespiti: Kamu İç Denetçilerine Yönelik Bir Araştırma. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 67-88.
• Kardeş Selimoğlu, S. ve Özbek, Y. (2020). İç Denetim: Uluslararası İç Denetim Standartları ile Uyumlu. Ankara: BETA Yayınları.
• Kartal, F. (2013). Türkiye’de Kamu ve Özel Sektörde İç Denetim Uygulamaları. Maliye Yazıları Dergisi, Sayı 99, 8-36. Kebeli, A. (2020). Kamu İç Denetiminde Performans Denetimin Yeri. Denetişim Dergisi, 10(20), 5-34.
• Kesik, A. (2007). 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi Kontrol Kanunu Bağlamında ve AB Sürecinde Türk Kamu İç Mali Kontrol Sistemi. Kocaeli Üniversitesi SBE Dergisi. (Sayı 9), 94- 114.
• Kestane, A. (2021). İç Denetimde Akıllı Otomasyon Teknolojilerinin Kullanımı: Robotik Süreç Otomasyonu ve Bilişsel Zekâ. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 14(2), 813-835.
• Kıral, H. (2014). İç Denetim: Yönetime Değer Katmak. Ankara: İDKK.
• Kıral, H., ve Hatipoğlu, İ. (2019). İngiltere Kamu İç Denetim Sisteminde Merkezileşme ve Devlet İç Denetim Ajansının Kurulması. Sosyoekonomi, 27(39), 175-185.
• KMYKK, Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (5018). Resmi Gazete 25326 (24.12.2003). E.T. 15.10.2023
• Köseoğlu, İ. ve Coşkun, B. (2023). Türk Kamu Yönetiminde İç Denetim Algısı: Bakanlıkların Merkez Teşkilatlarında Ampirik Bir İnceleme, Türk İdare Dergisi, S. 498, s. 147-180.
• Köseoğlu, İ. (2023). Türkiye’de İç Denetim Ve İç Denetimin Bakanlık Teşkilatlarında Uygulamasına Yönelik Bir Alan Araştırması. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Kükrer, E. ve Kavak, S. (2020). Kamu Sektöründe İç Denetimin Etkinliğini Olumsuz Etkileyen Faktörler. H. Kıral (Ed.), İç Denetim: Kuruma Değer Katmak (2. Baskı) iç. (16- 37). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Mallı, İ. (2016). İç Denetimde Farklı Ülke Modelleri Bu Modelerin Üstünlük Ve Zayıflıkları İle Ülkemizin İç Denetim Sistemiyle Karşılaştırılması. Denetişim(14), 27-41.
• Moller, R. (2009). Brink’s Modern Internal Auditing. 7. Edition. New Jersey : Jojn Wiley & Sons Inc.
• Önal, A. (2016). Kamu Yönetimi Anlayışındaki Değişim Ve İç Denetim. Denetişim,(10), 16-19.
• Önder, M.F. (2008). Türk Hukukunda İç Denetim ve Uluslararası Standartlara Uyumu. Isparta: Asil Yayın Dağıtım:
• Özbek, Ç. (2012). İç Denetim, Kurumsal Yönetim, Risk Yönetimi ve İç Kontrol (2 Cilt). İstanbul: Türkiye İç Denetim Enstitüsü Yayınları.
• Özer, M.A., Akçakaya, M., Yaylı, H. ve Batmaz, N. (2015). Kamu Yönetimi: Klasik Yapı ve Süreçler. Ankara: Adalet Yayınları.
• Parlak, B. (2011). Kamu Yönetimi Sözlüğü. Bursa: MKM Yayıncılık.
• Pehlivanlı, D. (2010). Modern İç Denetim: Güncel İç Denetim Uygulamaları. İstanbul: Beta Yayınları.
• Sawyer, L. (2016). Sawyer’s İç Denetçiler İçin Rehber (İç Denetimin Temelleri), (3Cilt), (Çev. Ç. Özbek), İstanbul: Türkiye İç Denetim Enstitüsü Yayınları Yayın No: 10.
• Söyler, İ. (2012). Yeni Kamu Mali Yönetim Ve Denetim Sistemi Çerçevesinde Sayıştayın Rolü. Sayıştay Dergisi, Sayı 87, 61-96.
• Şentürk, Ö. (2022). İç Denetim Faaliyetlerinde Yapay Zekadan Beklentiler: Chatgpt Uygulaması Örneği, TİDE Academia Research, Sayı 4 / 51-82.
• Şimşek, K. (2020). İç Denetim. Ankara: NOBEL Yayınevi.
• Uluslararası İç Denetim Enstitüsü (IIA), (2020), https://www.theiia.org/en/certifications/. E.T. 10.12.2023.
• Uzun, A. ve Usta, H. (2021). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde İç Denetim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Denetişim Dergisi, Yıl 12, s. 23.
• İnternet Kaynakları https://www.canada.ca/en/treasury-board-secretariat/corporate/organization/internal-audit.html E.T. 05.02.2024.
• https://www.gov.uk/government/organisations/government-internal-audit-agency. E.T. 02.01.2024.
• https://cbddo.gov.tr/kamu-dijital-donusum-lideri/ E.T. 10.11.2023.
• https://sprott.carleton.ca/2023/10/the-black-box-of-internal-auditing-in-canadas-public-sector/ E.T. 10.12.2023.