Düzenli Hat Bağlantı Endeksi Kullanılarak Liman Etkinliğinin VZA İle İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 65 - 77, 28.06.2025

Emre İpekçi

https://doi.org/10.54410/denlojad.1690546

Öz

Limanlar; ülkelerin küresel ticarete entegrasyonu ve transit yük akışından pay alabilmeleri açısından stratejik lojistik merkezlerdir. Fakat bu rolün etkin biçimde yerine getirilebilmesi, limanların küresel lojistik ağ içindeki performanslarına bağlıdır. Bu çalışmada Türkiye’deki liman başkanlıklarının etkinliği Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı tarafından geliştirilen Düzenli Hat Taşımacılığı Liman Bağlantı Endeksi kullanılarak değerlendirilmektedir. Yöntem olarak Veri Zarflama Analizi kullanılmış ve ölçeğe göre değişken getiri yaklaşımına dayalı, çıktı odaklı BCC modeli tercih edilmiştir. Limanlara uğrak yapan gemi sayısı, terminal sahası büyüklüğü ve iskele uzunlukları girdi; elleçlenen konteyner miktarı ve Düzenli Hat Bağlantı Endeksi çıktı değişkenleri olarak modele dahil edilmiştir. On liman başkanlığı üzerinde yapılan analiz sonucunda Ambarlı, Tekirdağ, Mersin ve Antalya liman başkanlıkları etkin bulunmuştur. Etkin olmayan limanlar için referans limanlar ve iyileştirme sağlanabilecek değişkenler gevşeklik analizi yoluyla belirlenmiştir. Bulgular birçok limanın mevcut kaynaklarla daha fazla konteyner elleçleyebilecek kapasiteye sahip olduğunu ve kapasite kullanım oranlarındaki artışın, bu limanların küresel deniz taşımacılığı ağındaki bağlantı düzeylerini de yükseltebileceğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

düzenli hat taşımacılığı , veri zarflama analizi , liman verimliliği , Liman Bağlantı Endeksi , LSCI

Kaynakça

• Acer, A. ve Timor, M. (2017). Kümeleme ve Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Konteyner Terminal Etkinliklerinin Belirlenmesi. Alphanumeric Journal, 5(2).
• Agüero-Tobar, M. A., González-Araya, M. C., ve González-Ramírez, R. G. (2023). Assessment of maritime operations efficiency and its economic impact based on data envelopment analysis: A case study of Chilean ports. Research in Transportation Business & Management, 46.
• Akdamar, E. ve Eren, E. (2021). Marmara Bölgesi’ndeki konteyner limanlarının etkinlik ölçümü ve potansiyel iyileştirme önerileri. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2).
• Benítez, R., Bolós, V., ve Coll, V. (2018). Data envelopment analysis with dear. Universitat de València.
• Boussofiane, A., Dyson, R. G., ve Thanassoulis, E. (1991). Applied Data Envelopment Analysis. European Journal of Operational Research, 52(1).
• Bray, S., Caggiani, L., ve Ottomanelli, M. (2015). Measuring Transport Systems Efficiency under Uncertainty by Fuzzy Sets Theory Based Data Envelopment Analysis: Theoretical and Practical Comparison with Traditional DEA Model. Transportation Research Procedia, 5.
• Chang, Y.-T., Park, H., Lee, S., ve Kim, E. (2018). Have emission control areas (ECAs) harmed port efficiency in Europe? Transportation Research Part D: Transport and Environment, 58.
• Chen, C. ve Lam, J. S. (2018). Sustainability and interactivity between cities and ports: a two-stage data envelopment analysis (DEA) approach. Maritime Policy & Management, 45(7).
• Cooper, W. W., Seiford, L. M. ve Tone, K. (2007). Data envelopment analysis: a comprehensive text with models, applications, references and DEA-solver software. New York: Springer.
• Cui, Q. (2017). Environmental Efficiency Measures for Ports: An Application of RAM-Tobit-RAM with Undesirable Outputs. Maritime Policy & Management, 44(5).
• Cullinane, K., & Bergqvist, R. (2014). Emission control areas and their impact on maritime transport. Transportation Research Part D: Transport and Environment, 28(1-5).
• Danladi, C., Tuck, S., Tziogkidis, P., Tang, L., ve Okorie, C. (2024). Efficiency analysis and benchmarking of container ports operating in lower-middle-income countries: a DEA approach. Journal of Shipping and Trade, 9(1)(7).
• Demirci, A. (2018). Teori ve Uygulamalarla Veri Zarflama Analizi. Mersin: Gazi Kitabevi.
• Demirci, A. ve Tarhan, D. B. (2017). Türkiye’de faaliyet gösteren liman işletmeleri ve bu işletmelerin etkinliklerinin veri zarflama analizi yöntemiyle ölçümü. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,, 2(2).
• Ding, Z.-Y., Jo, G.-S., Wang, Y., ve Yeo, G.-T. (2015). The relative efficiency of container terminals in small and medium-sized ports in China. The Asian Journal of Shipping and Logistics, 31(2).
• Golany, B., ve Roll, Y. (1989). An application procedure for DEA. Omega, 17(3).
• Krmac, E. ve Kaleibar, M. M. (2022). A comprehensive review of data envelopment analysis (DEA) methodology in port efficiency evaluation. Maritime Economics & Logistics, 25(4).
• Lu, B., Park, N. K. ve Huo, Y.-F. (2015). The Evaluation of Operational Efficiency of the World’s Leading Container Seaports. Journal of Coastal Research, 73.
• Nguyen, T. L., Park, S. H., Kim, Y., ve Yeo, G. T. (2021). An efficiency analysis of container terminals in Southern Vietnam using DEA dynamic efficiency evaluation. The Asian journal of shipping and logistics, 37(4).
• Notteboom, T., Pallis, A. ve Rodrigue, J.-P. (2022). Port Economics, Management and Policy. New York: Routledge.
• Özbek, A. ve Aydın, Ş. N. (2025). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sowlati, T. ve Paradi, J. C. (2004). Establishing the “practical frontier” in data envelopment analysis. Omega, 32(4).
• Stopford, M. (2008). Maritime economics. Routledge.
• TÜRKLİM. (2025). Türkiye Limancılık Sektörü 2024 Raporu. https://www.turklim.org/pdf/Turklim-2024-Sekt%C3%B6r-Raporu-4-Haziran.pdf. Erişim Tarihi: 11.04. 2025
• Ulaştırma ve Alt Yapı Bakanlığı. (2025). https://denizcilikistatistikleri.uab.gov.tr/gemi-istatistikleri. Erişim Tarihi: 11.04. 2025
• UNCTAD. (2025). Liner shipping connectivity index. https://unctadstat.unctad.org/datacentre/dataviewer/US.LSCI_M. Erişim Tarihi: 02.04. 2025
• UNCTAD. (2025). LSCI Metadata. https://unctadstat.unctad.org/datacentre/dataviewer/metadata/dimension/US.LSCI/indicator. Erişim Tarihi: 11.04. 2025
• Yenilmez, İ. (2025). Efficiency Analysis of Turkish Container Ports: SFA or DEA? Journal of Productivity.