Madjus (Zoroastrians) in the Islamic Geography (Until the End of the Umayyads)

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 2, 0 - 0, 15.12.2013

Cahid Kara

Öz

In this article, the relationships with Madjus people (Zoroastrians) who is to be subjected to dhimmi law like other People of the Book as a result of Islamic conquests taken place during the Prophet, Rashed Caliphs and Umayyads are to be examined. While the relationships are to be examined, legal status and taxes paid by, religion and human rights, economic and social positions, and all range of daily life among the Muslim poeple of the Madjus are to be put the relationships under the scope. As a result, we have concluded that the Madjus have rights like what People of the Book have and previous positions as being regular citizens of the Islamic state.

Anahtar Kelimeler

-

İslâm Coğrafyasında Mecûsîler (Emevîlerin Sonuna Kadar)

Öz

Bu makalede, Hz. Peygamber, Râşid Halifeler ve Emevîler döneminde gerçekleştirilen fetihler sonucu İslâm coğrafyası içerisinde yer alan ve diğer gayri müslim tebaâ gibi zimmî hukukuna tâbi kılınan Mecûsî halklarla olan ilişkiler incelenmektedir. Bu ilişkiler incelenirken, Mecûsîlerin hukuki statüsü ve ödemiş oldukları vergiler, dinî ve insanî hakları, ekonomik ve sosyal konumları ve tüm bu alanlarda Müslüman halklarla gündelik ilişkileri mercek altına alınmaya çalışılmıştır. Araştırmamızda Mecûsîlerin diğer gayri müslim halkların sahip oldukları haklara sahip, İslâm devletinin birer vatandaşları olarak var olagelen konumlarını devam ettirdikleri sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mecûsîler, zimmî hukuku, Müslümanlarla ilişkiler, haklar ve özgürlükler

Kaynakça

• Ali, Cevad, el-Mufassal fî Târihi’l-Arab Kable’l-İslâm, I-X, Bağdat 1993.
• Âmilî, Bahâüddin Muhammed b. Hüseyin b. Abdissamed (1031/1622), el-Keşkûl, I, 323, www.alwaraq.com 18.11.2006.
• Amoretti, B.S., “Sects and Heresies”, The Cambridge History of İran, (ed. R.N.Frye), London 1975, IV, 481-519.
• AnaBritannica, “Âteşkede”, İstanbul 1993, III, 268.
• Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hacer (852/1448), et-Telhîsu’l-Habîr, (tah. es-Seyyid Abdullah Hâşim), I-IV, Medine 1964.
• Atar, Fahrettin, İslâm Adliye Teşkilatı, Ankara 1979.
• Atçeken, İsmail Hakkı, Devlet Geleneği Açısından Hişâm b. Abdülmelik, Ankara 2001.
• Aycan, İrfan, "Mûsikî", Emevîler Dönemi Bilim, Kültür ve Sanat Hayatı, Ankara 2003.
• Aydınlı, Abdullah, “Mansûr b. Zâzân”, DİA, Ankara 2003, XXVIII, 13.
• Bala, Mirza, “Hemedan”, İA, Eskişehir 1997, V/I, 420-425.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir, Ensâbu'l-Eşrâf, (tah. Süheyl Zekkâr – Riyâd Zerkâyî, I-XIII, Beyrut 1996.
• Belâzürî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir, Fütûhu’l-Buldân, (talik, Rıdvan Muhammed Rıdvan), Beyrut 1991.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Ali b. Musa (458/1066), Şuâbu’l-İmân, (tah. Muhammed Saîd Besîvenî Zeğlûl), I-VII, Beyrut 1989.
• Bosworth, C.E. “İran and The Arabs Before İslâm”, The Cambridge History of Iran, (ed. Ehsan Yarshater), London 1983, Volume III (I), 593-612.
• Boyce, Mary, “On the Zoroastrian Temple Cult of Fire”, Journal of the American Oriental Society, XCV, 1975.
• Boyce, Mary, "Âtaskada", ER, (ed. Ehsan Yarshater), London 1989, I-II, 9.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail (256/869), el-Edebü’l-Müfred, (Muhammed Fuad Abdülbâki), Beyrut 1989.
• Bürgel, J. Christopol, “Ortaçağ İslâm Kaynaklarında Görüldüğü Şekliyle Zerdüştçülük”, Müslümanların Diğer Dinlere Bakışları, (ter. Fuat Aydın), İstanbul 2006.
• Cürcânî, Hamza b. Yusuf (345-428), Târihu Cürcân, (tah. Muhammed Abdülmüîd Hân), I-II, Beyrut 1981.
• Çağatay, Neşet, İslâm’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, Ankara 1963.
• Dakûkî, Hüseyin Ali, “Hire”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, 122-124.
• Doğrul, Ömer Rıza, Yeryüzündeki Dinler Tarihi, İstanbul 1947.
• Durmuş, İsmail, "İbnü'l-Mukaffa'", DİA, İstanbul 2000, XXI, 130.
• EA, “Zoroaster”, New York 1957, XXIX, 732.
• Ebû Ubeyd, Kasım b. Sellâm, Kitabu’l-Emval, (tah. Muhammed Halil Herâs), Beyrut 1986.
• Ebû Yusuf, Ya’kub b. İbrahim, Kitâbu'l-Harâc, (ter. Muhammed Atâ'ullâh), Ankara 1982.
• Ebû’l-Ulâ Mardin, “Haraç”, İA, Eskişehir 1997, V/I, 224-225.
• Eraslan, Sadık, Sosyal ve Politik Sonuçları İtibari İle Hz. Ömer Devri Fetih Hareketleri (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara, 1997.
• Erkal, Mehmet, “Cizye”, DİA, İstanbul, 1993, VIII, 42-45.
• Fayda, Mustafa, Hz. Ömer Zamanında Gayri Müslimler, İstanbul 1989.
• Gazzalî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed (505/1111), İhyâu Ulûmi’d-din, (ter. Ahmet Serdaroğlu), I-IV, İstanbul, 1974.
• Güç, Ahmet, “Mâbed”, DİA, Ankara, 2003, XXVII, 276-280.
• Günaltay, Şemseddin, İran Tarihi, Ankara, 1987.
• Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, (ter. Salih Tuğ), I-II, İstanbul 1993.
• İbn-i Havkal, Ebû’l-Kasım (IV./X.yy.), Kitabu Sûretu’l-Arz, (tah. M.J. De Geoje), Leiden 1939.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik (218/833), es-Sîretü’n-Nebeviyye, (tah. Mustafa esSakkâ ve ark.), I-IV, Beyrut trz.
• İbn İsfendiyar, Muhammed b. el-Hasan (613/1246’dan sonra), History of Tabaristan, (by Edward G. Browne), Leiden 1905.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim (276/889), el-Meârif, (tah. Servet Ukkâşe), Mısır 1992.
• İbn Sa’d, Muhammed, et-Tabakâtü’l-Kübrâ, (Riyad Abdullah Abdulhadi), I-VIII, Beyrut 1996.
• İbnü'n-Nedim, Ebû'l-Ferec Muhammed b. İshak b. Ebi Yakub (386/996), el-Fihrist, (ta'lik, İbrahîm Ramazan), Beyrut 1998.
• İbnü’l-Verdî, Sirâcüddin Ebû Hafs Ömer (861/1456), Herîdetü’l-Acâib ve Ferîdetü’l-Ğarâib, Mısır 1316.
• İbşîhî, Ebu’l-Feth Bahâüddin Muhammed b. Ahmed b. Mansûr (854 / 1450[?]), el-Müstetraf fî Külli Fennin Müstezraf, (tah. Müfîd Muhammed Kamîha), I-II, Beyrut 1986.
• İstahrî, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed (340/951-52’den sonra), Kitabu Mesâliku’l-Memâlik, (tah. M.J. de Geoje), Leiden 1927.
• Kazvînî, Ebû Yahyâ Cemâlüddin Zekeriya b. Muhammed b. Mahmud, Âsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’lİbâd, www.alwaraq.com 24.01.2007.
• Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemu Kabâilu’l-Arab, I-V, Beyrut 1997.
• Kılavuz, Ahmed Saim , "Bih-âferîd b. Mâhferdîn" DİA, İstanbul 1992, VI, 138.
• Lendering, Jona, “Astyages”, www.livius.org/as-at/astyages/astyages.htm, 11.02.2004.
• Key Lesterenc, Buldânu’l-Hilâfeti’ş-Şarkıyye, (Arapçaya ter., Beşîr Fıransîs-Korkîs Avvâd), Bağdat 1954.
• Kurt, Hasan, Orta Asya’nın İslâmlaşma Süreci, (Buhârâ Örneği), Ankara 1988.
• Levy, R., “Persia and The Arabs”, The Legacy of Persia, edited by A.J. Arberry, London 1953.
• Makdisî, Ebû Abdillah Şemşüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr el-Bennâ (390/999), Kitabu Ahseni’t-Tekâsîm fi Ma’rifeti’l-Ekâlim, (tah. M. J. De Goeje), Leiden 1906.
• Makdisî, el-Mutahhar b. Tâhir (355/966’dan sonra), el-Bed’ ve’t-Târîh, I-VI, Kahire trz. Mesûdî, Ebû’l-Hasen Ali b. Hüseyin (346/957), et-Tenbîh ve’l-İşrâf, (tas. Abdullah İsmail Sâvî), Bağdat 1938.
• Morony, Michael, “Madjus”, EI2, Leiden 1986, V, 1110-1118.
• Mumtaz Ali, Syed, Treatmant of Minorities: the Islâmic Model, www.articles.com\Minorities\treatment_of_minorities.PDF 23.05.2006.
• Nariman, G.K., “Persia and Parsis”, The Iran League, Bombay 1923.
• Oymak, İskender, “Türkistan’da Zerdüştlüğün Yayılması ve Etkileri”, Türkler, Ankara 2002, III, 375-384.
• Özaydın, Abdülkerim, "Hâlid b. Abdullah el-Kasrî", DİA, İstanbul 1997, XV, 281-282.
• Özgüdenli, Osman Gazi, “İsfahan”, DİA, İstanbul 2000, XXII, 497-502.
• Öztürk, Levent, Asr-ı Saadetten Haçlı Seferlerine Kadar İslam Toplumunda Hıristiyanlar, İstanbul 1998.
• Râfiî, Ebu’l-Kâsım Abdülkerim b. Muhammed (622/ 1226), et-Tedvîn fî Ahbâri Kazvîn, (Azîzullâh el-Utâridî), Beyrut 1987.
• Ruska, J., “Şîz”, İA, Eskişehir 1997, XI, 576.
• Sâid el-Endelüsî, Tabâkâtu’l-Ümem, (tah. Hayat Bûalevân), Beyrut 1985.
• Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, Ankara 2001.
• Schimmel, Annemarie, Dinler Tarihine Giriş, Ankara 1955.
• Sykes, Percy, A History of Persia, London 1958.
• Sourdel, D., "Bih'afrîd b. Farwardîn", EI2, Leiden 1986, I, 1209.
• Şâmî, Muhammed b. Yusuf (942/1535), Sübülü’l-Hüdâ ve’r-Raşâd, (tah. Âdil Ahmed Abdilmevcûd – Ali Muhammed Muavviz), I-XII, Beyrut 1993.
• Şeybânî, Muhammed b. Hasan b. Ferkad (189/804), el-Mebsut li’ş-Şeybânî, (tah. Ebû’l-Vefâ elEfğânî), Karachi trz.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Târîhu’l-Rusul ve’l-Mülûk, (tah. Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim, I-XI, Beyrut trz.
• Takî, Seyyid Muhammed Mustafavî, İklîm-i Pâris, Tahran 1375.
• Taraporewala, Irach J., Zerdüşt Dini, (ing. ter., Nice Damar), İstanbul 2002.
• Terzi, Mustafa Zeki, “Emevîlerde Kara Ordusu Teşkilatı”, OMÜİFD, Samsun 1990, I, 41-88.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa Ebû İsa (279/892), Sünenü’t-Tirmîzî, (Ahmed Muhammed Şâkir ve arkadaşları), I-V, Beyrut trz.
• Turtûşî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Velid b. Muhammed (521/1126), Sirâcu’l-Mülûk, (ter. Said Aykut), İstanbul 1995.
• Tümer, Günay – Küçük, Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ankara 1993.
• Veki’, el-Kâdî Muhammed b. Halef b. Hayyân (306/918), Ahbâru’l-Kudât, I-III, Beyrut trz.
• Vloten, Gerlof Van, Emevî Devrinde Arab Hâkimiyeti, Şîa ve Mesîh Akideleri Üzerine Araştırmalar, (ter. Mehmed Said Hatiboğlu), Ankara 1986.
• Yahya b. Maîn, Târîh, (tah. Ahmed Muhammed Nûr Seyf), I-IV, Mekke 1979.
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebi Ya’kub b. Ca’fer, Târîhu’l-Ya’kûbî, (ta’lîk, Halil Mansur), I-II, Beyrut 1999.
• Yâkût el-Hamevî, Şihabüddin Ebû Abdillah b. Abdillah (626/1229), Mu’cemu’l-Büldân, I-VII, Beyrut 1995.
• Yıldız, Hakkı Dursun “Arap”, DİA, İstanbul 1991, III, 272-276.
• Zarrînkûb, Abd al-Husain, “The Arab Conquest of Iran and Its Aftermath”, The Cambridge History of Iran, (ed. R.N.Frye), I-VII, London 1975.
• Zettersteen, K.V., "Hâlid", İA, Eskişehir 1997, V/1, 141-142.