AT THREE HIJRI CENTURY ORIGINATING BOOKS OF HADITH METHODOLOGY AND THEIR FEATURES

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 11, 119 - 138, 29.06.2018

Abdullah Çelik

Öz

Hadith methodology is a discipline determining the principles and terminologies in order to authenticate whether news/narrations are truly related to the Prophet. Most of these principles were determined, applied, and developed on the basis of necessities during the narration age. This work investigates the evolution of narration principles and related notions throughout the historical process, which is organized as follows: In the second chapter, four fundamental hadith methodology books of the 3rd century BH are addressed: Al-Shafi‘i's Al-Risalah, Muslim's Al-Sahih, Al-Ilal Al-Sager of Al-Tirmidhi, and Abu Dawood's Al-Risalah. The hadith methodology of these boks and first-use of some terminology are examined.

Keywords: Hadith, Hadith methodology, 'Ilal, Tecnical terms, Resources.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Hadith methodology, 'Ilal, Tecnical terms, Resources

HİCRÎ III. ASIRDA HADİS USÛLÜNE KAYNAKLIK EDEN ESERLER VE ÖZELLİKLERİ

Öz

Hadis usûlü, Hz. Peygamber’e
isnâd edilen haberlerin aslına uygun nakli ve ona aidiyetini belirleme amacıyla
konulan prensipleri belirleyerek bunlarla ilgili terimleri konu edinen bir
ilimdir. Sözü edilen temel ilkelerin büyük çoğunluğu rivayet, tedvin ve tasnif
döneminde olmak üzere tarihî süreçte ihtiyaca göre belirlenmiş, uygulanmış ve
geliştirilmiştir. Bu çalışmada hicrî III. asırda hadis usûlüne kaynaklık eden
temel dört eser ele alınmıştır. Bunlar, Şâfiî’nin er-Risâle’si, Müslim’in
Mukaddime’si, Tirmizî’nin el-İlelü’s-Sağî’ri, Risâletu Ebî Dâvud’dur. Bu
eserlerin ele aldığı hadis usûlü incelenerek bazı ıstılahları kullanmada ilk
oluşları değerlendirilmiştir. Bunların yanında dolaylı olarak hadis usulüne
kaynaklık etmiş olan ilel ve tarih kaynaklarının hadis usulüne ne derce katkıda
bulundukları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Hadis Usulü, İlel, Istılah

Kaynakça

• Ahatlı, Erdinç, “Yahya b. Maîn’in Eserleri ve Kullandığı İhtilaflı ve Garip Lafızlar”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1, (1996).
• Aktepe, İshak Emin, Erken Dönem İslam Hukukçularının Sünnet Anlayışı, İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
• Boz, Halit, ‘‘İbn Ebî Hâtim ve İlelu’l-Hadıs Adlı Eseri’’, (yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi SBE, 1997)
• Çelik, Abdullah, "Ahmed b. Hanbel ve Kitâbü’l-İlel ve Ma’rifetü’r-Ricâl’inin İlel İlmindeki Yeri.", Abant İzzet Baysal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5/9, (2017).
• Çelik, Abdullah, “Hadis Usûlü İlminin Doğuşu Ve Gelişimi Hicrî İlk III Asır” (doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, 2017)
• Çiftçi, Şaban, “İmam Şâfiî’nin er-Risâlesi ve Hadis İlmi” (yüksek lisans tezi, Süleyman demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998)
• Dinçoğlu, Mehmet, Ebû Dâvud’un Sünen’i Kaynakları ve Tasnif Metodu, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Düzenli, Muhittin, "Rivâyetlerin Sıhhatinin Tespitinde İllet ve Şâz Olgusunun Fonksiyonu." (doktora tezi, Samsun Ondokuzmayıs Üniversitesi SBE, 2008)
• Ebû Dâvûd, Süleymân b.Eş‘as b. İshâk b. el-Ezdî es-Sicistânî, Risâle ilâ Ehli Mekke, (nşr. L. Sabbağ), Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamî, 1405.
• Eren, Mehmet, Hadis İlminde Ricâl Bilgisi ve Kaynakları, İstanbul: İsam Yayınları, 2012.
• Görmez, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu, Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Hâkim, Ebû Abdillah İbnü’l-Beyyî‘ Muhammed Hâkim en-Nîsâbûrî, Ma‘rifetu Ulûmi'l-Hadis (nşr. Muâzzam Hüseyin), Medine, 1977/1397.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir el-Hatîb Ahmed b. Ali b. Sabit, el-Kifâye fi İlmi’r-Rivâye (nşr. Hasen Abdulmunim Şelebî), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1430/2009.
• Itr, Nurettin el-İmâm et-Tirmizî ve’l-Müvâzene beyne Câmi‘ihi ve beyne’s-Sâhihayn, Beyrut: Matbaatu’l-Cenneti’t-Te’lîf ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1390/1970.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İmâmüddin İsmâîl b. Ömer, İhtisaru Ulûmi’l-Hadis, (el-B’aisu’l-hasîs’le birlikte), Kahire: Dâru’t-Turâs, 1979.
• İbn Receb, Şerhu İleli’t-Tirmizî, (thk. Nûreddîn Itr), Dımaşk: Dâru’l-Beyrûtî, 2008.
• İbnu’s-Salah, Ulûmu’l-Hadîs (el-Mukaddime), (thk. Nurettin ıtr), Dımaşk: Daru’l Fikr, 2008.
• İbnü’l-Esîr el-Cezerî, Câmiu’l-usûl, (thk. Abdülkadir el-Arnavût), Beyrut: 1403/1983.
• İstemi, Fuat, “İmam Şafii’nin Kullandığı Hadis Kavramları (Er-Risâle Örneği)”, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 8/2, (2016), 641-667.
• Kırbaşoğlu, Hayri, Sünni Paradigmanın Oluşumunda Şâfi’î’nin Rolü, Ankara: Kitabiyat Yayınları, 2003.
• Melibarî, Hamza Abdullah, Abkeriyyetu el-imâm Müslim, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1997.
• Melibarî, Hamza Abdullah, Nazaratun Cedîde fî ulûmi’l-hadîs, Beyrut: Dâru ibn Hazm, 2003.
• Müslim b. el-Haccac el-Kuşeyri, es-Sahih (Mukaddime), (nşr. Muhammed Fuad Abdülbaki), Kahire: Daru’l-hadîs.
• Müslim b. el-Haccac el-Kuşeyri, et-Temyîz, (thk. Sâlih b. Ahmed), Beyrut: Dâr-u İbn Hazm, 2009.
• Ömer Sıraceddin İbnu’l-Mulakkin, el-Mukni‘ fî ulûmi'l-hadis (nşr. Abdullah b. Yusuf Cüdey‘), Suudi Arabistan: 1413/1992.
• Özdemir, Veysel, “Tirmizî ve el-İlelü’l-Kebîr’inin İlel İlmindeki Yerine Genel Bir Bakış”, Turkish Studies, Ankara, 9/2, (2014), s. 1183.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed, Fethü’l-Mugîs bi Şerhi Elfiyyeti’l-Hadis li’l-Irâkî (nşr. Ali Hüseyin Ali), Kahire: 2003/1424.
• Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celaleddîn Abdurrahman b. Ebî Bekir, Tedrîbü’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’r-râvî (nşr. Abdülvehhâb Abdüllatîf), Beyrut: 1409/1988.
• Şâfiî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs, er-Risâle (nşr. Ahmed Muhammed Şâkir), Kahire: 1979.
• Uğur, Mücteba, “Muhammed b. Îsa et-Tirmizî’nin Kitabu’l-ilel’i”, Diyanet İlmi Dergi, 36/3, (2000).
• Yücel, Ahmet, Başlangıçtan Günümüze Hadis Usûlü, İstanbul: İFAV Yayınları, 2009.
• Yücel, Ahmet, Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi, İstanbul: İFAV Yayınları, 1996.
• Yücel, Ahmet, Hadis UsûlüTarihine Giriş, İstanbul: Kutupyıldızı Yayınları, 2004.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman, Zikru Men Yu‘temedü Kavlühû fi’l-Cerh ve’t-Ta‘dîl, Erbeu Resâil fî Ulûmi’l-Hadis (nşr. Abdülfettâh, Ebû Gudde), Haleb: el-Metbu’atu’l-İslamiyye, 1990/1410.