1723-1724 Yıllarında Konya’da Hibe’nin Panoraması: Hak mı, Haksızlık mı?

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 518 - 540, 30.11.2020

Ayşe Şimşek

https://doi.org/10.33931/abuifd.756356

Cited By: 1

Öz

Tarihten bugüne insanlar birbirlerine hibede bulunmuşlar, tüm dinler ve hukuk sistemleri de hibe konusuna yer vermiştir. Hibe özünde iyilik içeren bir tasarruftur. Ancak aile içi hibe tasarrufları yakın akrabalar arasında bazen sorunlara yol açmıştır. Osmanlı Devleti’inde İslam hukukunda yer alan hibe hükümleri geçerliydi. Terim olarak hibe bir malı karşılığında herhangi bir bedel beklemeksizin karşı tarafın mülküne geçirmektiren bir akittir. Osmanlı deneminde tutulan ve mahkeme kayıtlarını içeren sicil kayıtlarındaki davalara bakıldığında yakın akraba arasındaki hibelerle ilgili verilerin yer aldığı görülmüştür. Bu makalede örnek olarak 49. Konya Şer‘iyye Sicili’nde yer alan 30 adet hibe belgesi incelenmiştir. Bu sicil kaydında hibe terimlerinin taranması sonucu bunların çoğunun aile içi hibelerden oluştuğu anlaşılmıştır. Özellikle miras davalarında aile içinde yapılan hibelerin, daha sonra davalaşmaya konu olduğu görülmektedir. Ayrıca aile içi hibe belgelerinde yer alan taraflar incelendiğinde kendisine hibe tasarrufunda bulunulan tarafın daha çok erkekler olduğu tespit edilmiştir. Aile içerisinde hibe tasarruflarının kadınların mülkiyet haklarını olumsuz açıdan etkilediğini söylemek mümkündür. Tarihi süreçte aile içinde davalaşmalara neden olduğu görülen bu tür hibelerin günümüzde de benzer sorunlara yol açması muhtemeldir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Tarihi, Konya, Sicil, Aile, Hibe, Kadın

Panorama of Donation in Konya between 1723 and 1724: Is It Right or Injustice?

Öz

From history to present, people have donated each other, all religions and legal systems have included the issue of grants. The donation is essentially a saving that includes goodness. However, domestic donation savings sometimes caused problems among close relatives. In the Ottoman Empire, the donation judgment in Islamic law were in force. As a term, a donation is a contract that means transferring a good to the property of the other without expecting any price in return. When the cases in the sidjill books with historical court records are examined, it is seen that the relevant data are included. In this article, 30 donations documents in the 49th Konya Sidjill Registry were analyzed as an example. As a result of scanning donation terms in a sidjill book that is examined as an example in this article, it was understood that most of them consisted of domestic donations. Especially in inheritance cases, domestic donations were also seen as the subject of the case. In other words, it is seen that the parties are suing each other with the claim that the donation is from the property. In addition, when the parties in the family donation documents are examined, it is determined that the side to which the donation is saved is mostly men. It is possible to assess the impact of the donation on the property rights of women in the family and in the community. It is possible that such donations, which have historically caused lawsuits within the family, will cause similar problems today.

Anahtar Kelimeler

Ottoman History, Sidjill, Donation, Family, Woman

Kaynakça

• Akyılmaz, S. Gül. “Osmanlı Miras Hukukunda Kadının Statüsü”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11 / 1 (Haziran 2007): 471-502.
• Amicis, Edmondo de. Constantinople, G.P. Putnam’s Sons, New York 1878.
• Apak, Adem. Siyer-i Nebî (Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Hayatı-Şahsiyeti-Daveti), İstanbul: Ensar Neşriyat, 2018.
• Bardakoğlu, Ali, “Hibe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları, 1998), 17/421-426.
• Berkî, Şakir. “Eski ve Yeni Hukukumuzda Miras Sistemleri”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 37 (1980): 223-237.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılahât-ı Fıkhiyye Kâmusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Bozkurt, Fatih, Tereke Defterleri ve Osmanlı Maddî Kültüründe Değişim (1785-1875 İstanbul Örneği), Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora tezi, 2011.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmi‘u’s-sahîh I-VIII (Mevsû‘atü’s-sünneti’l-kütübi’s-sitte ve şurûhihâ içinde), İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Celeveland, William L.. Modern Ortadoğu Tarihi. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008.
• Douglas, Mary. “No free gifts”. Foreword of The Gift The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies.
• Taylor & Francis e-Library, 2002. (https://libcom.org/files/Mauss%20-%20The%20Gift.pdf).
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as b. İshak el-Ezdî es-Sicistânî. es-Sünen I-V (Mevsû‘atü’s-sünneti’l-kütübi’s-sitte ve şurûhihâ içinde). İstanbul 1413/1992.
• Halebî, İbrahim. İzahlı Multekâ el-Ebhur Tercümesi. çev. Mustafa Uysal. İstanbul: Çelik Yayınları, 1973.
• Emre, Eyyub Mehmet. Tarihte ve İslam’da Kadın. İstanbul: Son Kale yayınları, 2015.
• Gerber, Haim. “Bir Osmanlı Şehri Olan Bursa’da Kadın’ın Sosyo-Ekonomik Statüsü (1600-1700)”, çev. Hayri Erten. Selçuk Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi 98, VIII. Sayı, Konya (1999), 327-343.
• Godbout, Jacques T.. The World of the Gift. McGill-Queen’s Press - MQUP, 2000.
• Gök, Nejdet. “Türk-İslam Kültüründe Adalet Anlayışı ve Osmanlı Uygulamalarından Örnekler”. Türkler, XI, Ankara 2002.
• Harman, Ömer Faruk, “Kadın”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 2001, 24/82-86.
• Hira, Ayhan. “Klasik Fıkıh Kaynaklarında Hibeden Dönme Meselesine İlişkin Temel Yaklaşımlar”. The Journal of Academic Social Science Studies, Number: 58, p. 237-250, Summer II 2017.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî. es-Sünen I-II (Mevsû‘atü’s-sünneti’l-kütübi’s-sitte ve şurûhihâ içinde). İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Karaman, Hayreddin, “Adalet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: TDV Yayınları, 1988, 1/343-344.
• Kone, Mamadou. İslâm Hukukunda Kadının Mülkiyet Hakkı ve Malı Üzerinde Tasarruf Ehliyeti. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi 2016.
• Köse, Saffet. “İslam Hukukuna Göre Anne-Babanın Bağış Hibe Konusunda Çocukları Arasında Yaptığı Ayrımcılık”. Mehir Aile Dergisi, sy. 4 (1999), 14-20.
• Mauss, Marcel The Gift The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies. Taylor & Francis e-Library, 2002 (https://libcom.org/files/Mauss%20-%20The%20Gift.pdf).
• Maydaer, Saadet. Osmanlı Klâsik Döneminde Osmanlı Kadınlarının Servet Edinme Yolları (Bursa Örneği). Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 / 2 (Haziran 2006), 30-46.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. el-Câmi‘u’s-sahîh I-III (Mevsû‘atü’s-sünneti’l-kütübi’s-sitte ve şurûhihâ içinde). İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Önal, Sevda. “Edebi Metinlere Yansıyan Yönüyle Osmanlı Toplumunda Hediyeleşme”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11 (2010), 103-113.
• Özdemir, Nebi. “Türk Hediyeleşme Geleneği ve Medya”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, The Journal of İnternational Social Research, Volume 1/4 (Summer 2008) 467-480.
• Öztürk, Emine. “Tarihte ve Günümüzde Kadın Hakları”. İnsan Hakları ve Din (Sempozyum) Bildiriler. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Said b. Mansur el-Horasânî. es-Sünen. thk. Habiburrahman A‘zami. Bombay: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982. Şener, Abdülkadir. “İslam Hukukunda Hibe ve Diğer Teberru Çeşitleri”. Diyanet İlmi Dergi [Diyanet Dergisi], cilt: XX, sayı: 2 (1984), 3-11.
• Şener, Abdülkadir. İslam Hukukunda Hibe. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1984. Tabakoğlu, Ahmet. “Batı’da Aile ve Kadın”. Tartışmalı İlmî Toplantılar Dizisi, Sosyal Hayatta Kadın, İSAV. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Tehânevî, Zafer Ahmed Osman – Tehânevî, Eşref Ali. Hadislerle Hanefi Fıkhı. İstanbul: Misvak Neşriyat, 2014.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre es-Sülemi. es-Sünen I-V (Mevsû‘atü’s-sünneti’l-kütübi’s-sitte ve şurûhihâ içinde). İstanbul 1413/1992.
• Toktaş, Şule - O‘Neil, Mary Lou. Kadınların Mülk ve Miras Edinmesi: Kemalist Aydınlanma ve İslami Sosyolojik Süreçler. İstanbul 2014.
• Tongsir, Ferih Bediî. “Bağışlama”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 18, Sayı 3-4, 903-987.
• Yılmaz, İbrahim. “İslam Hukukunda Hibe Yoluyla Vârisleri Mirastan Mahrum Etmeye Yönelik Tasarrufların Sınırlandırılması”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 8, c. VIII, sy. 18 (2017/3), 211-232.
• 49. Konya Kadı Sicili (1135/1723-1724) [49. KŞS]. haz. İzzet Sak – İbrahim Solmaz. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2015.
• https://www.biblegateway.com/passage/?search=Proverbs+19%3A17&version=ESV (Erişim 24 Temmuz 2020).