Analysis of Rumors Regarding ʿAbd al-Raḥmān b. ʻUdays’s Role in the Murdering of ʿOthmān

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 2, 266 - 281, 30.11.2022

Mücahit Yüksel

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1139400

Cited By: 1

Öz

ʿAbd al-Raḥmān b. ʻUdays is a companion who came to the fore with his two opposing attitudes in his relationship with ʿOthmān. Because he was among the companions who joined the Pledge of Riḍwān when the news came that ʿOthmān, who was sent to talk to the polytheists during the Hudaybiyyah Treaty, was killed. However, in the siege and murder of ʿOthmān, his name is also mentioned at the head of the delegation from Egypt. According to the sources of Islamic history, ʿAbd al-Raḥmān b. ʻUdays came to Medina at the head of the Egyptians who complained about ʿOthmān's actions and took part in the process leading up to his murder. The events of the ʿOthmān period were generally evaluated with the narrations that were under the influence of ideology. Therefore, most of the time, the narrations can carry the traces of the narrators' presuppositions. For this reason, it is necessary to analyze the narrations about ʿAbd al-Raḥmān b. ʻUdays’s role in the murder of ʿOthmān in a healthy way. In this article, the narrations about ʿAbd al-Raḥmān b. ʻUdays’s attitude in the event of the siege of the caliph are analyzed. As a matter of fact, this effort is important in terms of evaluating the Companions correctly and noticing the ideological factors seen in the narrations. In the study, descriptive and analysis methods are used in accordance with the nature of the subject.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Companion, ʿAbd al-Raḥmān b. ʻUdays, Pledge of Riḍwān, ʿOthmān

Abdurrahman b. ʻUdeys’in Hz. Osman’ın Katledilmesindeki Rolüne Dâir Rivâyetlerin Tahlili

Öz

Abdurrahman b. ʻUdeys, Hz. Osman ile olan ilişkisinde zıt pozisyondaki iki tutumu ile gündeme gelmiş bir sahâbîdir. Zira o, Hudeybiye Antlaşması sırasında müşriklerle konuşmak üzere gönderilen Hz. Osman’ın öldürüldüğü haberi geldiği zaman Rıdvân biatına katılan sahâbe arasında yer almıştır. Fakat Hz. Osman’ın kuşatılması ve öldürülmesi olayında Mısır’dan gelen heyetin başında da onun ismi zikredilmektedir. İslâm tarihi kaynaklarında anlatıldığına göre Abdurrahman b. ʻUdeys, Hz. Osman’ın icraatlarından şikâyetçi olan Mısırlıların başında Medine’ye gelmiş ve onun öldürülmesine kadar giden süreçte yer almıştır. Hz. Osman dönemi olayları, genellikle ideolojinin etkisinde kalmış rivâyetlerle değerlendirilmektedir. Dolayısıyla çoğu zaman rivâyetler, râvilerin ön kabullerinin izlerini taşıyabilmektedir. Bu sebeple, Abdurrahman b. ʻUdeys’in, Hz. Osman’ın öldürülmesi olayındaki rolünden bahseden rivâyetlerin sağlıklı bir şekilde tahlil edilmesi gerekmektedir. Bu makalede, halifenin kuşatılması olayında Abdurrahman b. ʻUdeys’in tutumuyla ilgili rivâyetler analiz edilmektedir. Nitekim bu çaba, sahâbenin doğru değerlendirilmesi ve rivâyetlerde görülen ideolojik etkenlerin fark edilmesi noktasında önem arz etmektedir. Çalışmada, konunun özelliğine uygun olarak betimleme ve analiz yöntemleri kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Sahâbî, Abdurrahman b. ʻUdeys, Rıdvân Biatı, Hz. Osman

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilal b Esed eş-Şeybânî. Müsnedü’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Şuayb el-Arnaût vdgr. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Bekcerî, Ebû Abdillâh Alâüddîn Moğultay b. Kılıç b. Abdillâh. el-İşâra ilâ sîreti’l-Mustafa ve tarihu men ba῾dehû mine’l-hulefâ. thk. Muhammed Nizâmuddin el-Füteyyih. Dımaşk-Beyrut: Dâru’l-Kalem-Dâru’ş-Şâmiyye, 1996.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Cümel min ensâbi’l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr, Riyâd ez-Ziriklî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Beyhakī, Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali b. Mûsâ. Delâilü’n-nübüvve ve maʻrifetü ahvâli sâhibi’ş-şerîa. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405.
• Buḫârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Dımaşk-Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 2002.
• Gabbân es-Subhî, Muhammed b. Abdullah b. Abdülkâdir. Fitnetü makteli Osman b. Affân. 2 Cilt. Medine: İmadetü’l-Bahsi’l-İlmiyyi bi’l-Camiati’l-İslâmiyye, 2. Basım, 2003.
• Halife b. Hayyât, Ebû Amr. Tarihu Halife b. Hayyât. thk. Ekrem Ziyâ Ümerî. Dımaşk-Beyrut: Dâru’l-Kalem-Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1397.
• Hizmetli, Sabri. “Tarihî Rivâyetlere Göre Hz. Osman’ın Öldürülmesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (1985), 149-176.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
• İbn Abdülhakem, Abdurrahman b. Abdullah. Fütûhu Mısr ve’l-Mağrib. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1415.
• İbn Beşkuvâl, Ebu’l-Kâsım Halef b. Abdülmelik. Gavâmidu’l-esmâi’l-mübheme el-vâkıa fî mutûni’l-ehâdîsi’l-müsnede. thk. İzzuddin Ali es-Seyyid, Muhammed Kemaluddin İzzuddin. 2 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1407.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. 9 Cilt. Haydarabâd-Beyrut: Dâiratü’l-Meʻârifi’l-ʻUsmâniyye-Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-ʻArabî, 1952.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr. el-Kitâbü’l-Muṣannef fi’l-eḥâdîs̱ ve’l-âs̱âr. thk. Kemal Yûsuf el-Hût. 9 Cilt. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed. Tehẕîbü’t-Tehẕîb. 12 Cilt. Hindistan: Matbaatü Dâiratü’l-Meʻârif en-Nizâmiyye, 1326.
• İbn Haldûn, Ebû Zeyd Veliyyüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî el-Mağribî et-Tûnisî. Divanu’l-mübtede’ ve’l-haber fî tarihi’l-Arab ve’l-Berber ve men âsarahum min zevi’ş-şe’ni’l-ekber. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1988.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Muâz b. Ma῾bed. es-Sîretü’n-nebeviyye ve aḫbârü’l-ḫulefâʾ. thk. Seyyid Aziz ve dgr. 2 Cilt. Beyrut: el-Kütübü’s-Sekâfiyye, 3. Basım, 1417.
• İbn Hişâm, Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakâ vd. 2 Cilt. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdihî, 2. Basım, 1955.
• İbn Mâkûlâ, Ebû Nasr Ali b. Hibetullah. el-İkmâl fî raf῾i’l-irtiyâb ani’l-mu’telif ve’l-muhtelif fi’l-esmâ ve’l-kunâ ve’l-ensâb. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Saʻd, Ebû Abdullah Muhammed b. Saʻd b. Munîʻ. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1990.
• İbn Şebbe, Ömer b. Şebbe b. Ubeyde. Tarihu’l-Medine. thk. Fehîm Muhammed Şeltût, Seyyid Habîb Mahmûd Ahmed. Cidde: y.y., 1399.
• İbnü’l-Cevzî, Cemaluddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntaẓam fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ, Mustafa Abdülkadir Atâ. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1992.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîḫ. thk. Ömer Abdusselam Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-ʻArabî, 1997.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddin. Üsdü’l-ġābe fî maʿrifeti’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Ali Muhammed Muavvid, Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1994.
• İclî, -Hasen Ahmed b. Abdullah b. Sâlih. Tarihu’s-sikât. Mekke: Dâru’l-Bâz, 1984.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli. çev. Hayreddin Karaman vd. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2017.
• Kindî, Ebû Ömer Muhammed b. Yûsuf. Kitabu’l-Vulât ve kitabu’l-kudât. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmail, Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Kütübî, Muhammed b. Şakir. Fevâtü’l-vefeyât. thk. İhsan Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdır, 1974.
• Makrîzî, Ahmed b. Ali b. Abdulkâdir Takiyuddin. İmtâʿu’l-esmâʿ bimâ li’r-resûl mine’l-ebnâʾi ve’l-aḥvâl ve’l-ḥafede ve’l-metâʿ. thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemîsî. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1999.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehẕîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avad Maʻruf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
• Önal, Ramazan. “Hz. Osman Şehadetinden Sorumlu Tutulan Sahabiler ve Bu Olaydan Sonra Akıbetleri”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 11/25 (2019), 1300-1317.
• Safedî, Salâhuddin Halil b. Aybek b. Abdullah. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnaût, Türkî Mustafa. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 2000.
• Seyf b. Ömer. el-Fitne ve vak῾atu’l-Cemel. thk. Ahmed Râtib Armûş. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 7. Basım, 1993.
• Şeybânî, Ahmed b. Amr b. Dahhâk b. Mahled eş-. es-Sünne. thk. Muhammed Nâsıruddin el-Elbânî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1400.
• Ṭaberî, Ebû Caʻfer Muhammed b. Cerîr. Târîḫu’l-ümem ve’l-mülûk. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, 1407.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ b. Sevre b. Mûsâ b. Dahhâk. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir vd. 5 Cilt. Mısır: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1975.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kâymâz. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. thk. Şuayb el-Arnaût vdgr. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1985.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kâymâz. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmurî. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-ʻArabî, 2. Basım, 1993.