Arab Linguist Mundhir ʻAṭā al-'Ayyāshī’s Views on Style and Stylistics

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 199 - 215, 31.05.2024

Mazhar Dede

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1447666

Öz

Style is a subject that is widely discussed in classical sources. Today, with the developments in the field of linguistics, style and stylistics have become an even more important field. Linguists have made noteworthy studies on stylistics, which examines style and language styles, which can be called a person's unique use of language. One of the modern Arab linguists who dealt with and analysed these issues in a separate work is Mundhir ʻAṭā al-'Ayyāshī. The aim of this study is to identify Mundhir ʻAṭā al-'Ayyāshī's views on style and stylistics by scanning his works in general. With the study conducted for this purpose, al-'Ayyāshī's translated works on the subject, especially his work al-Uslūbīyah wa-taḥlīl al-khiṭāb, have been examined and his original ideas have been put forward with examples. In addition, al-'Ayyāshī has translations in different fields, especially in stylistics. Unlike the studies on the views of classical and modern Arabic linguists on style and stylistics, it is very important to reveal the ideas of the person in question directly from his works on the subject. As a result of the analysis, it has been concluded that al-'Ayyāshī mostly deals with style as a linguistic deviation, preferring a different way from the usual one in terms of vocabulary and syntax.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Rhetoric, Style, Stylistics, Mundhir ʻAṭā al-ʻAyyāshī

Arap Dilbilimci Munzir ‘Atâ el-‘Ayyâşî’nin Üslûp ve Üslûpbilim’e Dair Görüşleri

Öz

Üslup, klasik kaynaklarda çokça işlenmiş bir konudur. Günümüzde dilbilim alanında yaşanan gelişmelerle birlikte üslup ve üslupbilim daha da önemli bir alan haline gelmiştir. Dilbilimciler, kişinin kendisine özgü dil kullanımı denilebilecek üslûp ve dil üslûplarını inceleyen üslupbilimle ilgili kayda değer çalışmalar yapmışlardır. Bu konuları müstakil bir eserle ele alıp inceleyen modern Arap dilbilimcilerden biri de Munzir Atâ el-‘Ayyâşî’dir. Bu çalışmanın amacı Munzir Atâ el-‘Ayyâşî’nin çalışmaları genel olarak taranarak üslûp ve üslûpbilimine dair görüşlerini tespit etmektir. Bu amaçla yürütülen çalışma ile el-‘Ayyâşî’nin başta el-Üslūb ve Tahlîlu’l-Hitâb adlı eseri olmak üzere konuyla ilgili tercüme ettiği eserler incelenmiş ve özgün fikirleri örneklerle birlikte ortaya konulmuştur. Bununla birlikte el-‘Ayyâşî’nin, başta üslûpbilim olmak üzere farklı alanlarda tercümeleri de bulunmaktadır. Klasik ve modern Arap dilbilimcilerin üslûp ve üslûpbilim hakkındaki görüşlerin ele alındığı çalışmalardan farklı olarak söz konusu şahsın doğrudan konuyla ilgili eserlerinden hareketle fikirlerini ortaya koymak oldukça önemlidir. Yapılan inceleme sonucunda el-‘Ayyâşî’nin üslûbu daha çok dilsel sapma, söz ve sözdizimi açısından alışık olunandan farklı bir yolu tercih etme olarak ele aldığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Retorik, Üslûp, Üslûpbilim, Munzir Atâ el-‘Ayyâşî

Kaynakça

• Alevî, Yahyâ b. Hamza. et-Tırâzü’l-mütezammin li-esrâri’l-belâğa. 2 Cilt. Mısır: el-Muktatif, 1914.
• el-Âlûsî. Rûhu’l-Meânî. Beyrût: Dâru’l-Hayau’t-Türâs, ts.
• Anshori, Muhammed Luthfil. “Üslûbu’t-tekrâr fi’l-Kur’âni’l-Kerîm”. Journal of Arabic Education and Literature 1/1 (2017), 56-73.
• Aristoteles. Retorik. çev. Mehmet H. Doğan. Yapı Kredi Yayınları, 11. Basım, 2013.
• Ayyâşî, Münzir Atâ. el-Üslûbiyye ve tahlîlu’l-hitâb. Şam: Dâru Nînovâ, 2015.
• el-Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullâh. Envâru’t-Tenzîl ve Esraru’t-Tevîl. thk. Muhammed Subhî. Dımaşk-Beyrût: Dâru’r-Reşîd, 2000.
• Buffon. “Üslûp Hakkında Nutuk”. çev. Sabahattin Eyuboğlu 7 (1941), 32-37.
• Buhtürî, Divânu’l-Buhtürî, thk. Hasan Kâmil s-Sîrafî, (Kâhire: Dâru’l-Me‘arif, 1963).
• Bulak, Şahap. “Bir Mikro Üslup İnceleme Denemesi: Ahmed Arif’in Merhaba, İçerde, Ay Karanlık Şiirlerinde Üslup”. A.Ü. Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 55 (2016), 277-304.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd. Sıhâh tâcu’l-lüga ve sihâhu’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1979.
• Cürcânî, Abdulkâhir. Delâilül-iʻcâz Sözdizimi ve Anlambilim. çev. Osman Güman. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008.
• Çalışkan, Adem. “Üslûp ve Üslûbilim Üzerine -1: İlk Belirlemeler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 7/34 (2014), 29-52.
• Çalışkan, Adem. “Üslûp ve Üslûpbilim Üzerine-2: Üslûp ve Üslûpbilimin Tarihçesi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 8/36 (2015), 27-80.
• Çoban, Ahmet. Edebiyatta Üslûp Üzerine: Sözün Tadını Dilde Duymak. Ankara: Akçağ, 2004.
• Dayf, Şevkî. el-Belâğa tatavvur ve târîh. Kâhire: Dâru’l-Me’ârif, 9. Basım, 1965.
• Divlekçi, Celalettin. “Tarihsel Süreç İçerisinde Üslûba İlişkin Tanım Çabaları ve Bir Tanım Denemesi-I”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi II (2007), 117-133.
• Divlekçi, Celalettin. “Tarihsel Süreç İçerisinde Üslûba İlişkin Tanım Çabaları ve Bir Tanım Denemesi-II”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi I (2008), 223-252.
• Ducrot, Oswald - Todorov, Tzvetan. Dictionnaire encyclopedique des sciences du language. Paris: Edutions du Seuil, 1972.
• Ebu’l ’Adûs, Yusuf. el-Üslûbiyye er-ru’ye ve’t-tatbîk. Amman: Dâru’l-Musîre, 1. Basım, 2007.
• Emin, Ahmed. en-Nakdu’l-edebî. Kahire: Kelimat, 2012.
• Emîn, Selâme. Enâşîdu’r-ru’ât Virgîl. Kâhire: Dâru’l-Fikri’l-’Arabî, 1950.
• es-Sa’lebî, Muhammed b. İbrahim. El-Keşf ve’l-Beyân. thk. Ebu Muhammed b. ’Âşûr. Beyrût, 2002.
• es-Sed, Nûreddîn. el-Üslûbiyye ve tahlîlu’l-hitâb. Cezair: Dâru Hûme, 2010.
• es-Sekkâkî, Muhammed b. Ali. Miftâhu’l-’Ulûm. thk. Naim Zerzûr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 2. Basım, 1987.
• es-Sem’ânî, Muhammed b. Abdulcabbâr. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Yaser b. İbrahim. Riyâd: Daru’l-Vatan, 1997.
• eş-Şirbînî, Muhammed b. Ahmed. Tefsîru’s-Sirâci’l-Munîr. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, ts.
• es-Süyûtî, Celalüddîn, Şerhu şevâhidi’l-muğnî, thk. Mahmud eş-Şenkıtî (Lecnetü’t-Türâsi’l-‘Arabî), ts, II, 943.
• Fadl, Salah. ’İlmu’l-üslûb. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1998.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed. Kitâbu’l-’ayn. thk. Abdulhamit Hindâvî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru’l Kutubi’l-ilmiyye, 2003.
• Guiraud, Pierre Noel. el-Uslubiyye. çev. Munzir el-’Ayâşî. Halep: Dâru’l-Hâsub, 2. Basım, 1994.
• Haldun, Abdurrahman ibn. Mukaddimetu İbn-i Haldun. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, ts.
• el-Hattâbî, Hamd b. Muhammed. Beyânu İ’câzi’l-Kur’ân (Selâse resail fî i’câzi’l-Kuran). thk. Muhammed Ahmet Halifullah - Muhammed Zağlul Selam. Kâhire: Dâru’l-Me’ârif, 3. Basım, 1956.
• İbn Âşûr. Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye, 1984.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osmân. el-Hasâis. thk. Muhammed Ali en-Neccâr Kâhire: Daru’l Kutubi’l-Mısriyye, 1952.
• İbn Fâris. Mu’cemu mekâyisi’l-luğa. thk. Abdusselâm Muhammed Harun. 6 Cilt. Dâru’l Fikr, 1979.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükarrem. Lisânu’l-’Arab. 6 Cilt. Kahire: Daru’l-Me’arif, ts.
• İbn Sinân, el-Haffâcî. Sirru’l-fesâhe. Kâhire: Mektebetu’l-Hâncî, 1932.
• İbn Zerîl, Adnân. el-Luğa ve’l üslûb. Şam, 2006.
• İbnu Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. Te’vilu müşkil’l-Kur’ân. thk. Seyid Ahmed Sakr. Kâhire: Darü’t-Türâs, 2. Basım, 1973.
• İbnu Reşîk el-Keyrevânî, Ebû Alî el-Hasen. el-’Umde fî sinâ’ati’ş-ş’iri ve nakdihi. thk. Abdulvahit Şa'alan. Kâhire: Mektebet’l-Hâncî, 2000.
• İbnu’l-Esîr, Ziyâuddîn. el-Meselu’s-sâir fi edebi’l-kâtib ve’ş-şa’ir. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamit. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-’Asriyye, 2010.
• İmer, Kâmile vd. Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2. Basım, 2013.
• İyâd, Şükrî Muhammed. Medhal ilâ ’ilmi’l-üslûb. Mekteb Mubâreku’l-’Âm, 2. Basım, 1992.
• İzzet, Ali. el-İtticâhâtu’l-hadîse fî ‘ilmi’l esâlîb ve tahlili’l-hitâb. Kâhire, 1996.
• Jakobson, Roman. Kadâyâ’ş-ş’iriyye. çev. Muhammed el-Vâlî - Mübarek Hanuz. Fas: Dâru Tubikal, 1988.
• Kaplan, Mehmet. Tevfik Fikret: Devi̇r, Şahsiyet, Eser. İstanbul: Dergâh Yayınları, 20. baskı., 2016.
• el-Kartâcenni, Ebü’l-Hasen Henîüddîn Hâzim b. Muhammed b. Hasen b. Muhammed. Minhâcu’l-buleğâ ve sirâcu’l-üdebâ. thk. El-Habıb İbnu Havce. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslamî, 3. Basım, 1986.
• Kazvînî, Hatîb. Telḫîṣü’l-miftâḥ. Pakistan: Mektebetu Büşrâ, 2010.
• Metar, Salih Atiye. fi’t-Tatbîkâti’l-üslûbiyye. Kâhire: Mektebu’l-Âdâb, 2004.
• Misiddî, Abdüsselam. el-Üslûbiyye ve’l-üslûb. Dâru’l-Arabiyye li’l-Kuttâb, ts.
• Pierre Guiraud, el-Üslûbiyye, çev. Munzir Atâ el-‘Ayyâşî, Halep: Daru’l-Hasûb li’t-Tibaa’, 1994
• Platon. Devlet. çev. Sabahattin Eyüboğlu - M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 33. Basım, 2017.
• Rababa‘e, Musa. el-Üslûbiyye mefâhimuhâ ve tecelliyâtuhâ. İrbid: Dâru’l-Kindî, 2003.
• Saussure, Ferdinand De. Genel Dilbilim Dersleri. çev. Berke Vardar. İstanbul: Multılıngual Yabancı Dil Yayınları, 1998.
• Selame, Emin. Enâşîdu’r-Ruâ’t li Vircîl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-’Arabî, 1950.
• Sende, Abdullah. Dîvânu İbn Zeydûn. Beyrût: Daru’l-Ma’rife, 2005.
• Şâyib, Ahmet. el-Üslûb. Kâhire: Mektebetu’n-Nehdetu’l-Mısriyye, 8. Basım, 1991.
• Tabataba el-‘Alevî, Muhammed Ahmed. ’İyaru’ş-ş’ir. thk. Abdussatır Abbas. Beyrut: Dâru’l Kutubi’l-ilmiyye, 2005.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn. Muhtasaru’l-me’ânî. thk. İlyas Kaplan. İstanbul: Salah Bilici, 2017.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn. Tedrîcu’l-edânî, İstanbul: Salah Bilici Kitapevi, ts.
• Vardar, Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multılıngual, 2002.
• Vehbe, Mecdî - Mühendis, Kamil. Mu’cemu’l-mustalahâti’l-’Arabiyye fi’l-luğa ve’l-edeb. Beyrut: Mektebetu Lübnân, 2. Basım, 1984.
• Vergilius. Çiftçilik Sanatı. çev. Çiğdem Dürüşken. İstanbul: Alfa, 2015.
• Zemahşerî, Muhammed b. Ömer. Tefsiru’l-Keşşâf. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 2009.
• Zemahşerî, Ömer b. Ahmed. Esâsu’l-belâga. thk. Muhammed Bâsul-’uyûn. 2 Cilt. Beyrût: Daru’l Kutubi’l-ilmiyye, 1998.
• “منذر عياشي”. https://www.goodreads.com/author/show/4093008._ Erişim 26 Şubat 2024.