60-72 Aylık Çocukların Prososyal Davranışları ile Ebeveyn Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2025, Sayı: 66, 3801 - 3821, 29.12.2025

Beyza Çakıcı , Oya Ramazan , Asude Balaban Dağal

https://doi.org/10.53444/deubefd.1594637

Öz

Bu araştırmada, 60-72 aylık çocukların prososyal davranışları ile ebeveyn tutumları arasındaki ilişki, karşılaştırmalı ilişkisel tarama modeli kullanılarak incelenmiştir. Araştırma, seçkisiz örnekleme yöntemiyle belirlenen 172 çocuk ve bu çocukların ebeveynleri ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemi, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı anasınıfları ve bağımsız anaokullarından seçilen toplam on okuldan oluşturulmuştur. Araştırmanın verileri, Kişisel Bilgi Formu, Çocuk Prososyallik Ölçeği ve Ebeveyn Tutum Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Yapılan istatistik analizleri sonucunda, çocukların prososyal davranış düzeyleri ile ailelerin benimsedikleri ebeveyn tutumları arasında anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Ayrıca, cinsiyet, annenin öğrenim durumu, babanın öğrenim durumu, anne ve babanın çalışma durumu ve aile içi iletişim durumu algısı gibi değişkenlere göre prososyal davranışlar ve ebeveyn tutumlarında farklılıklar olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Prososyal davranış , Ebeveyn tutumları , Okul öncesi , sosyal-duygusal yeterlik

The Examination of the Relationship Between Prosocial Behaviors of the Children Between 60-72 Months Old and Parental Attitudes

Öz

The present study aimed to examine the relationship between preschool children’s prosocial behaviors and their parents’ attitudes. A comparative correlational design was employed in the research. The study group consisted of 172 children and their parents, selected through a simple random sampling method from ten kindergartens affiliated with the Ministry of National Education. Data were collected using the Personal Information Form, the Prosocialness Scale for Children, and the Parental Attitude Scale. The results of the statistical analyses revealed a significant relationship between children’s prosocial behavior levels and the parental attitudes adopted by families. In addition, it was found that prosocial behaviors and parental attitudes differed according to variables such as gender, mother’s education level, father’s education level, parents’ employment status, and perceived family communication.

Anahtar Kelimeler

Prosocial behaviors , Parents attitudes , Preschool , Social-emotional competence

Kaynakça

• Álvarez-Voces, M., & Romero, E. (2025). Gender differences in the development of children’s conduct problems: A Four-Year longitudinal study. Journal of Child and Family Studies, 34(2), 518-531.
• Arslan, R., & Yanık, D. (2024). Okul öncesi dönemdeki çocukların prososyal davranışları ile anne-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 53(243), 1587-1604.
• Avitasari, I., & Sulistyarini, D. (2024). The Role of Family Communication and Parenting on Children’ s Social Behavior. International Journal of Research and Innovation in Social Science, 8(10), 1180-1185
• Aydoğdu, F., & Dilekmen, M. (2016). Ebeveyn tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2).
• Bağcı, B., & Samur, A. (2016). Çocuk ve yetişkin prososyallik ölçeklerinin geçerlik güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 59-79.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
• Bower, A. A. (2012). What we do when children are good: How parents reinforce their preschool children's prosocial behaviors, and the effectiveness of these strategies across contexts. [Unpublished master’s thesis]. University of Nebraska at Omaha.
• Brewer, L.C. (2025). Parenting styles, educational level of parents and social competence in preschool aged children. [Doctoral dissertation]. Appalachian State University.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö., & Köklü, N. (2015). Sosyal Bilimler İçin İstatistik. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.A., Karadeniz, Ş., & Demirel., F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi.
• Conte, E., Grazzani, I., & Pepe, A. (2018). Social cognition, language, and prosocial behaviors: A multitrait mixed-methods study in early childhood. Early Education and Development, 29(6), 814-830.
• Crone, E. A., & Achterberg, M. (2022). Prosocial development in adolescence. Current Opinion in Psychology, 44, 220-225.
• Çelik Kahraman, S. (2019). Okul öncesi prososyal davranış ölçeğinin geliştirilmesi ve 48-60 aylık çocuklarda prososyal davranışların bazı değişkenlere göre incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Çelik, Z. (2022). Erken çocukluk döneminde çocuk davranışları, ebeveyn tutumu ve duygu sosyalleştirme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Medipol Üniversitesi.
• Çetin, B. B., & Samur, A. Ö. (2018). 60-72 aylık çocukların prososyal davranışları ile anne-babalarının prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 1-17.
• Çubukçu, A. (2019). Çocukların prososyal davranışları ile annelerinin prososyal davranışları ve ebeveyn tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Dağlı, G. (2024). 4-5 yaş çocuklarının sosyal davranışlarının anne çocuk ilişkisi yönünden incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Demir, Z., & Alabay, E. (2022). Okul öncesi dönemde ebeveyn tutumlarının sosyal-duygusal gelişim üzerindeki etkisi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 6(2), 225-240.
• Ergin, D. G. (2020). Okul öncesi dönemde ebeveyn tutumları ile çocuğun prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi.
• Gkoulemani, M.-N., & Giannakopoulos, G. (2025). Family functioning and prosocial behavior in school-aged children: A quantitative analysis of relational dynamics. Family Sciences, 1(1), 4.
• Gomez Tabares, A. S., Montoya Arenas, D. A., & Correa Duque, M. C. (2023). Research trends on the relationship between parenting and prosocial behaviors in children and adolescents. Interamerican Journal of Psychology, 57(1).
• Gökkaya, A. (2020). Anne babaların enneagram bilgisi, ebeveyn tutumları ve affedicilik düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Gürel, A.H. (2024). Ebeveyn tutumları ile okul öncesi çocuklarının sosyal duygusal uyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Hadjicharalambous, D., & Demetriou, L. (2020). The relationship between parents’ demographic factors and parenting styles: effects on Children’s psychological adjustment. Available at SSRN 3647329.
• Halliday, S. E., Dahinden, F. M., & Hascher, T. (2025). Prosocial behavior in early childhood across boys and girls: Associations among parent-and teacher-report and child behavior on the dictator game. Early Education and Development, 36(2), 410-430.
• Hazar, Z., & Karaman, İ. D. (2025). Okul öncesi dönem çocuğu olan annelerin ebeveyn tutumlarının annelik bekçiliği davranışları ile ilişkisinin incelenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 44(1), 357-398.
• Henedy, S. S., Khalil, A. M., Mahmoud, S. H., & El-Habashy, L. M. (2025). The effect of different parenting styles on the child behavior during the dental visit: observational longitudinal study. BMC Oral Health, 25(1), 342.
• Hu, Q., & Feng, Q. (2022). Parenting style and prosocial behaviour among Chinese Preschool children: A moderation model. Early Child Development and Care, 192(9), 1444-1461.
• Işıkoğlu Erdoğan, N. Yoleri, S. & Tetik, G. (2017). Ebeveyn tutumlarının okul öncesi dönemdeki çocukların mizaç özellikleri ile ilişkisinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (42).
• Karabulut Demir, E., & Şendil, G. (2008). Ebeveyn tutum ölçeği (ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 15-25.
• Karaman, N., & Dinçer, Çağlayan. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının prososyal davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3), 639-664.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kasamatsu, H., Tsuchida, A., Matsumura, K., Hamazaki, K., Inoue, M., Inadera, H., & Japan Environment and Children’s Study Group. (2023). Impact of longer working hours on fathers’ parenting behavior when their infants are 6 months old: The Japan Environment and Children’s Study. Frontiers in Public Health, 11.
• Kaya, S., & Öztürk, M. (2023). Ebeveyn tutumları ile çocukların sosyal davranışları arasındaki ilişki. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 11(3), 350-368.
• Koçak, A., Sak, R. & Nas, E. (2024). Açıklayıcı karma araştırma: Okul öncesi dönem çocuğu olan ebeveynlerin tutumlarının incelenmesi. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 161-179.
• Köse, D. & Kolburan, Ş.G. (2019). Anne baba tutumlarının, çocukta benlik saygısı ve empati gelişimi ile ilişkisinin incelenmesi. Sciences Studies Journal, 5(47), 5835-5843.
• Li, D., Li, W., Lin, X., & Zhu, X. (2025). Associations between overprotective parenting style and academic anxiety among Chinese high school students. BMC Psychology, 13(1), 1-17.
• Liu, Y., Li, J., & Zhou, X. (2024). The association between parental warmth and children's prosocial behaviour: The mediating role of emotional competence. Personality and Individual Differences, 219.
• Maccoby, E. & Martin, J. A. (1983). Socialization in the context of family: Parent-child interaction. E. M. Hetherington ve P. H. Mussen, (Ed.), Handbook of child psychology: Socialization, personality, and social development (pp. 1-101). New York: Wiley
• Nas, E. (2023). Ebeveynlik tutumuna yeni bir bakış: merhametli ebeveynlik. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(3), 1924-1947.
• Orbán, R., Kiss, B. L., Zsidó, A. N., & Pohárnok, M. (2025). Different pathways leading to prosocial behavior in preschoolers: The role of parenting style, child temperament, and self‐regulation. New Directions for Child and Adolescent Development, 2025(1), 8836802
• Orbán, R., Tóth, K., & Farkas, D. (2025). The role of parenting style, child temperament, and self-regulation in prosocial behavior. Child and Adolescent Development, 2025(1), 1–15.
• Pinquart, M. (2017). Associations of parenting dimensions and styles with externalizing problems of children and adolescents: An updated meta-analysis. Developmental Psychology, 53(5), 873–932.
• Salerni, N., & Caprin, C. (2022). Prosocial behavior in preschoolers: Effects of early socialization experiences with peers. Frontiers in psychology, 13.
• Salıkutluk, Y. Z. (2017). Çocukların prososyal davranışlarının ebeveynlerin prososyal davranışları ve çocuk sevme eğilimleri ile ilişkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Türen, Ş. (2022). 60-72 aylık çocukların annelerinin sahip oldukları bireysel değerler ile çocuklarının prososyal davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• Uyar, F. P. (2024). Waldorf anaokullarına devam eden ve etmeyen çocukların öz düzenleme becerileri ile prososyal davranışlarının arasındaki ilişkisinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Uykan, E., & Akkaynak, M. (2019). Ebeveyn tutumları ile çocukların öz düzenlemeleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(3), 1620-1644.
• Van der Storm, C., Lansu, T. A. M., & Cillessen, A. H. N. (2022). Parenting and prosocial behavior in children: A meta-analysis. Social Development, 31(4), 931-956.
• Vasiou, D., Chatzigeorgiadou, S., & Kyriazi, K. (2025). Different pathways leading to prosocial behavior in preschoolers: The role of parenting style, child temperament and self-regulation. Frontiers in Psychology, 16.
• Wang, K., Huang, Y., Ye, Z., Wang, X., & Zhang, X. (2025). How do adolescents’ perceptions of parenting and their behavior shape each other? The bidirectional relationship between perceived parenting styles, emotion regulation, and prosocial behavior. Journal of Youth and Adolescence, 1-19.
• Wong, T. K., Konishi, C., & Kong, X. (2021). Parenting and prosocial behaviors: A meta‐analysis. Social Development, 30(2), 343-373
• Yaşar Ekinci, F., Arayıcı, P., & Dinleyici, S. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının değer düzeyleri ile ebeveynlerinin ebeveynlik tutumları arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Çocuk Gelişimi ve Nörolojisi Sempozyumu Bildiri Kitabı, 221-253.
• Yenidede, E. E. (2018). 60–72 aylık çocukların prososyal davranışlarına sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimlerinin etkisinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Yurt, B. (2022). Anne-baba tutumlarının çocukların davranışları üzerindeki etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karabük Üniversitesi.
• Yurt, N., & Özyürek, A. (2023). Ebeveyn tutumları ile okul öncesi çocukların sosyal değer kazanımları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 21(45), 129-150.