Ortaöğretim Kurumlarındaki Rehber Öğretmenlerin Psikolojik Danışma ve Rehberlik Hizmetlerine İlişkin Yeterlik Algıları

Yıl 2019, Sayı: 47, 116 - 133, 09.07.2019

Gözde Evram , Yeliz Akıntuğ Engin Baysen

Öz

Araştırmanın amacı, Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Genel Ortaöğretim ve Mesleki
Teknik Öğretim Dairesine bağlı okullarda görev yapan psikolojik danışman ve
rehber öğretmenlerin psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin yeterlik
düzeylerinin belirlenmesidir. Bu çalışmada problem cümlesi “Ortaöğretim
kurumlarında görev yapan psikolojik danışman ve rehber öğretmenlerin psikolojik
danışma ve rehberlik hizmetlerine ilişkin yeterlik düzeyleri nasıldır?” diye
belirlenmiştir. Bu çalışmanın evrenini KKTC’de tüm ilçelerde yer alan ortaöğretim
kurumlarında görev yapan 102 psikolojik danışman ve rehber öğretmen
oluşturmaktadır. Ortaöğretim
kurumlarında görev yapan psikolojik danışman ve rehber öğretmenlerin bazıları
okulda bulunmadığından ve dağıtılan bazı anketlerin geri dönmediği için 8 denek
kaybı olmuştur ve
araştırmanın örneklemini 94 psikolojik danışman ve rehber öğretmen
oluşturmuştur. Bu çalışmada Poyraz (2007) tarafından geliştirilen Okul
Rehberlik Hizmetleri Ölçeği kullanılmıştır. Veriler t-testi, Mann Whitney U ve
tek yönlü varyans kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgulara genel olarak
bakıldığı zaman psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin çok yeterli
düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Alt problemler ile ilgili bulgulara bakıldığı
zaman ortaöğretim kurumlarında görev yapan psikolojik danışman ve rehber
öğretmenlerin medeni durum, bulundukları okuldaki rehberlik servisindeki hizmet
süresi ve okulda görev yapan psikolojik danışman sayısı değişkenine göre verdikleri
psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin yeterlik düzeyleri arasında
anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rehberlik hizmetleri, psikolojik danışma, rehberlik, psikolojik danışman, okul rehberlik hizmetleri ölçeği

Kaynakça

• Akkuş, O. (2010). Rehberlik araştırma merkezlerinde görevli rehber öğretmenlerin iş doyumu düzeylerinin değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Aksoy, V. ve Diken, İ. H. (2009). Rehber öğretmenlerin özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz yeterlik algılarının incelenmesi. İlköğretim Online, 8(3), 709-719.
• Al-Darmaki, F.R. (2004). Counselor training, anxiety, and counseling self-efficacy: Implications for training psychology students from the United Arab Emirates University. Social Behavior and Personality, 32(5), 429-439.
• Aliyev, R. (2004). Türkiye Cumhuriyeti ve Azerbaycan Cumhuriyeti devlet liselerinde çalışan öğretmenlerin iş doyumu açısından karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Altıntaş, E. (2008). Psikolojik danışma ve rehberlik. Can. G. (Ed.), Çağdaş eğitim sisteminde öğrenci kişilik hizmetleri ve rehberlik (1-27). Ankara: Pegem Akademi.
• ASCA-American School Counselor Association (2018). Careers/Roles. http://www.schoolcounselor.org adresinden 3.12.2018 tarihinde indirilmiştir.
• Balcı, S. (1990). Meslek liselerinde psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinden beklentiler. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bayrı, H. (2006). Ortaöğretim kurumlarında çalışan psikolojik danışman/rehber öğretmenlerin iş doyumuna ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Cashwell, T. H. & Dooley, K. (2001). The impact of supervision on counselor self-efficacy. The Journal of Supervision in Psychotherapy and Mental Health, 20(1), 39–47.
• Coladarci, T. & Breton, W. A. (1997). Teacher efficacy, supervision, and the special education resource-room teacher. The Journal of Educational Research, 90(4), 230–239.
• Cresswell, J. W. (2002). Research design qualitative quantitative and mixed methods approaches. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Çam, S. (2012). Psikolojik danışma ve rehberlik. G. Can (Ed.), Okullarda rehberlik hizmet alanları – birimleri (s. 53-80). Ankara: Pegem Akademi.
• Daniels, J. A. & Larson, L. M. (2001). The impact of performance feedback on counseling selfefficacy and counselor anxiety. Counselor Education & Supervision. 41, 120-130.
• Dilekmen, M. (2012). Psikolojik danışma ve rehberlik. G. Can (Ed.), Rehberliğin başlıca türleri (s. 31-52). Ankara: Pegem Akademi.
• Durak, S. (2009). Anadolu ve genel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve sosyal destek düzeylerinin karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ekinci, Y. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin sosyal beceri düzeylerine göre öğretmenlerin iş doyumu ve iş stresinin karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gysbers, N.C. & Henderson, P. (2006), Developing and managing your school guidance program (4. Edition). Alexandria, VA: American Counseling Association.
• Hackney, H. ve Cormier, S. (2008). Psikolojik danışma ilke ve teknikleri: Psikolojik yardım süreci el kitabı (Çev. T. Ergene ve S. Aydemir Sevim). Ankara: Mentis Yayıncılık.
• Kağan, M. (2005). Devlet ve özel ilköğretim okulları ile rehberlik araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin iş doyumlarının incelenmesi (Ankara ili örneği). Yüksek lisans tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kale, F. (2007). Beden eğitimi öğretmenlerinin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karaca, R ve İkiz, E. (2014). Psikolojik danışma ve rehberlikte çağdaş bir anlayış (3. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karakaya, İ. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri (s. 55-84). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kellie, C. (2006). The impact of a training program on the volunteer rape crisis counselors. Paper presented at the annual meeting of the International Communication Association, N.Y.C.: NY Online Retrieved http://www.allacademic.com/meta/p13762_index.html
• Kepçeoğlu, M. (2004). Psikolojik danışma ve rehberlik. İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Kızıldağ, S., Zorbaz, S. D., Gençtanırım, D. & Arıcı, F. (2012). Hacettepe Üniversitesi öğrencilerinin psikolojik danışma yardımı almaya ve bu yardımın sunulduğu birimlere ilişkin görüşleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (3), 185-196.
• Koç, Z. (1998). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde görev yapan rehber öğretmenlerin iş doyumlarının bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Larson, L. M. & Daniels, J. A. (1998). Review of the counseling self-efficacy literature. Counseling Psychologist, 26 (2), 179-218.
• Nazlı, S. (2007). Psikolojik danışmanların değişen rollerini algılayışları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (18), 1-17.
• Özgüven, İ. E. (2000). Çağdaş eğitimde psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara, Pdrem Yayınları.
• Pişkin, M. (2006). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin dünü, bugünü ve yarını. Hesapçıoğlu, M. ve Durmuş, A. (Ed.), Türkiye’de eğitim bilimleri: Bir bilonço denemesi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Poyraz, C. (2007). Orta dereceli okullarda yürütülen rehberlik hizmetleri üzerine bir araştırma. Doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Seğmenli, S. (2001). Rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sharpley, C. F. & Ridgway I. R. (1993). An evaluation of the effectiveness of self-efficacy as a predictor of trainees’ counseling skills performance. British Journal of Guidance and Counselling. 21, (1).
• Soresi, S., Nota, L.& Lent, R. W. (2004). Relation of type and amount of training to carrier counseling self-efficacy in Italy. The Carrier Development Quarterly, 52, 194– 201.
• Sutton, J. M. & Fall, M., (1995). The relationship of school climate factors to counselor self-efficacy. Journal of Counseling & Development, 73, 331–336.
• Şahin, C. (2008). Psikolojik danışma ve rehberlik. M. Güven (Ed.), Eğitim sürecinde öğrenci kişilik hizmetleri ve rehberlik (s. 1-48). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şahin, İ. (1999). İlköğretim okullarında görevli öğretmenlerin iş doyum düzeyleri. Yüksek lisans tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tang, M., Addison, K. D., LaSure-Bryant, D., Norman, R., O’Connell, W. & Stewart-Sicking, J. A. (2004). Factors that Pnfulence self-efficacy of counseling students: An exploratory study. Counselor Education & Supervision. 44, 70–80.
• Tellioğlu, A. (2004). İstanbul ili Beyoğlu İlçesi’nde çalışan ilköğretim okulu öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri. Yüksek lisans tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Urbani, S., Smith, M. R., Maddux, C. D., Smaby, M. H., Torres-Rivera, E. & Crews, J. (2002). Skill-Based training and counseling self-efficacy. Counselor Education & Supervision, 42, 92–106.
• Uslu, M. (1999). Resmi eğitim kurumlarında çalışan psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin danışmanların denetim odağı ve bazı değişkenlere göre karşılaştırılması.Yüksek lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ültanır, E. (2005). Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik mesleği ve psikolojik danışman eğitimi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (1), 102-111.
• Yeşilyaprak, B. (2008). Eğitimde rehberlik hizmetleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yeşilyaprak, B. (2009). Türkiye’de psikolojik danışman ve rehberlik alanının geleceği: Yeni açılımlar ve öngörüler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42 (1), 193-213.
• Yeşilyaprak, B. (2014). 21. yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri (23. Basım). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Yılmaz, K. (2007). İstanbul ili Anadolu yakası endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin iş tatmini ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yüksek lisans tezi. İstanbul. Yeditepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yiyit, F. (2001). Okul psikolojik danışmanlarının yetkinlik beklentilerini ölçmeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yurtal, F. D. (2014). Psikolojik danışma ve rehberlik. A. Kaya (Ed.), Psikolojik danışma ve rehberlikte hizmet türleri (s. 35-55). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yüksel, K., Diken, İ. H., Aksoy, V. ve Karaaslan, Ö. (2012). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz-yeterlik algıları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 137-148.
• Zaman, O. (2006). Ortaöğretim kurumlarında çalışan alan dışından atanmış rehber öğretmenlerin iş doyumları ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.