Yabancı Dil Olarak Fransızca Öğretiminde Gösterme Devinimlerinin Eğitsel İşlevleri

Yıl 2020, Sayı: 49, 43 - 59, 30.06.2020

Can Denizci

Öz

Bu çalışmanın amacı, somut ve/ya da soyut göndergeleri göstermeye yarayan ve gösterme devinimleri adı verilen el devinimlerinin eğitsel işlevlerini incelemektir. Veriler, mikro-etnografik bir araştırma stratejisi yoluyla doğal sınıf ortamlarında; Türkiye’de yabancı dil olarak Fransızca eğitimi veren bir kurumda ders veren üç öğretmenin sınıf etkileşimlerinin görsel olarak kaydedilmesiyle toplanmıştır. Gösterme devinimleri ve işlevleri ELAN adlı bilgisayar programında kodlanarak çözümlemeler nitel olarak yapılmıştır. Ardından, gösterme devinimlerinin kullanım çeşitliliğini ortaya koyabilmek amacıyla, incelenen örneklerin belirginliğine bağlı olarak gösterme devinimlerinin biçimleri ile daha özel eğitsel işlevleri arasında bağıntılar kurulmaya çalışılmıştır. İlk olarak işaret parmağının bilgilendirme amacıyla, avuç yukarıyı gösterir biçimde tüm elin ise sınıf yönetimi ve değerlendirme amacıyla kullanıldığı bulgulanmıştır. İkinci olarak ise biçimsel ve sesbilgisel bilginin somut gösterme devinimleri aracılığıyla aktarıldığı, soyut gösterme devinimlerinin ise anlamsal/sözcüksel ve sözdizimsel düzeydeki bilgiyi aktarmak için tercih edildiği bulgulanmıştır. Sınıf etkinliklerinin gerçekleştirilmesi sırasında öğretmenlerin somut gösterme devinimlerinin kullanımına başvurdukları gözlemlenmiştir. Son olarak, değerlendirme eğitsel işlevi kapsamında, öğretmenlerin yarı soyut gösterme devinimleri aracılığıyla öğrenci başarımını değerlendirdikleri ve aynı zamanda da ilgili öğrencinin sözcelerine doğrudan ya da dolaylı göndermede bulundukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

gösterme devinimleri, , öğretmen devinimleri, , sınıf etkileşimleri, , yabancı dil olarak Fransızca öğretimi

Fonctions pédagogiques des gestes déictiques dans l’enseignement du FLE

Öz

Bu çalışmanın amacı, somut ve/ya da soyut göndergeleri göstermeye yarayan ve gösterme devinimleri adı verilen el devinimlerinin eğitsel işlevlerini incelemektir. Veriler, mikro-etnografik bir araştırma stratejisi yoluyla doğal sınıf ortamlarında; Türkiye’de yabancı dil olarak Fransızca eğitimi veren bir kurumda ders veren üç öğretmenin sınıf etkileşimlerinin görsel olarak kaydedilmesiyle toplanmıştır. Gösterme devinimleri ve işlevleri ELAN adlı bilgisayar programında kodlanarak çözümlemeler nitel olarak yapılmıştır. Ardından, gösterme devinimlerinin kullanım çeşitliliğini ortaya koyabilmek amacıyla, incelenen örneklerin belirginliğine bağlı olarak gösterme devinimlerinin biçimleri ile daha özel eğitsel işlevleri arasında bağıntılar kurulmaya çalışılmıştır. İlk olarak işaret parmağının bilgilendirme amacıyla, avuç yukarıyı gösterir biçimde tüm elin ise sınıf yönetimi ve değerlendirme amacıyla kullanıldığı bulgulanmıştır. İkinci olarak ise biçimsel ve sesbilgisel bilginin somut gösterme devinimleri aracılığıyla aktarıldığı, soyut gösterme devinimlerinin ise anlamsal/sözcüksel ve sözdizimsel düzeydeki bilgiyi aktarmak için tercih edildiği bulgulanmıştır. Sınıf etkinliklerinin gerçekleştirilmesi sırasında öğretmenlerin somut gösterme devinimlerinin kullanımına başvurdukları gözlemlenmiştir. Son olarak, değerlendirme eğitsel işlevi kapsamında, öğretmenlerin yarı soyut gösterme devinimleri aracılığıyla öğrenci başarımını değerlendirdikleri ve aynı zamanda da ilgili öğrencinin sözcelerine doğrudan ya da dolaylı göndermede bulundukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

gösterme devinimleri, , öğretmen devinimleri, , sınıf etkileşimleri

Kaynakça

• Allen, L. Q. (2000). Nonverbal Accommodations in Foreign Language Teacher Talk. Applied Language Learning, 11(1), 155-176. Altheide, D. L. (2004). Ethnographic Content Analysis. In M. S. Lewis Beck, A. Bryman, & T. F. Liao (Eds.), The Sage Encyclopedia of Social Science Research Methods (pp. 325-326). Thousand Oaks: Sage. Azaoui, B. (2014a). Multimodalité des signes et enjeux énonciatifs en classe de FL1/FLS. Dans M. Tellier & L. Cadet (dirs.), Le corps et la voix de l’enseignant : théorie et pratique (pp. 115-126). Paris : Éditions Maison des Langues. Azaoui, B. (2014b). Coconstruction de normes scolaires et contextes d’enseignement : une étude multimodale de l’agir professoral. Thèse de doctorat non publiée. Université Paul Valéry, Montpellier 3. Babbie, E. (2014). The Basics of Social Research. Wadsworth: Canada. Bavelas, J. B., Chovil, N. D., Lawrie, A. & Wade, A. (1992). Interactive Gestures. Discourse processes, 15, pp. 469-489. Bavelas, J. B., Chovil, N. D., Coates, L. & Roe, L. (1995). Gestures Specialized for Dialogue. Personality and Social Psychology Bulletin, 21, 394-405. Beattie, N. (1977). Non-verbal aspects of the teaching and learning of foreign languages. Audio-Visual Language Journal, 15, 175-181. Bryman, A. (2012). Social Research Methods. New York: Oxford University Press, Inc. Cadet, L. & Tellier, M. (2007). Le geste pédagogique dans la formation des enseignants de LE : réflexions à partir d’un corpus de journaux d’apprentissage. Cahiers de Théodile, 7, 67-80. Accessible en ligne (pp. 1-11) : https://halshs.archives-ouvertes.fr/hal-00378851/document (consulté le 11 Février 2020). Calbris, G. & Porcher, L. (1989). Geste et communication. Paris : Hatier. Colletta, J.-M. (2005). Communication non verbale et parole multimodale : quelles implications didactiques ? Le français dans le monde - Recherches et Applications no spécial, Les interactions en classe de langue, 32-41. Cosnier, J. (1982). Communications et langages gestuels. Dans J. Cosnier, J. Coulon, A. Berrendonner & C. Kerbrat-Orecchioni (dirs.), Les voies du langage : communications verbales, gestuelles et animales (pp. 255-304). Paris : Dunod. Cosnier, J. & Vaysse, J. (1997). Sémiotique des gestes communicatifs. Nouveaux Actes Sémiotiques, 52, 7-28. Accessible en ligne (pp. 1-24) : http://www.icar.cnrs.fr/pageperso/jcosnier/articles/II-10_Semiotique_des_gestes.pdf (consulté le 13 Mars 2020). Denizci, C. (2015). Utilisation des gestes coverbaux en classe de FLE. Thèse de doctorat non publiée. Université d’Istanbul/Institut des Sciences de l’Éducation, Istanbul. De Saint-Georges, I. (2008). La multimodalité et ses ressources pour l’enseignement-apprentissage. Dans L. Filliettaz, I. De Saint-Georges & B. Duc (dirs.), « Vos mains sont intelligentes! » : Interactions en formation professionnelle initiale (pp. 117-158). Université de Genève : Cahiers de la section des sciences de l’éducation. Efron, D. (1972). Gesture, Race and Culture. The Hague: Mouton and Co. Ekman, P. & Friesen, W. V. (1969). Nonverbal Leakage and Clues to Deception. Psychiatry Journal for the Study of Interpersonal Processes, 32(1), 88-106. Eskildsen, W. S. & Wagner, J. (2013). Recurring and shared gestures in the L2 classroom: Resources for teaching and learning. European Journal of Applied Linguistics, 1(1), 139–161. Faraco, M. (2010). Geste et prosodie didactiques dans l’enseignement des structures langagières en FLE. Dans O. Galatanu, M. Pierrard, D. V. Raemdonck, M.-E. Damar, N. Kemps & E. Schooheere (dirs.), Enseigner les structures langagières en FLE (pp. 203-212). Bruxelles : Éditions scientifiques internationales. Goffman, E. (1956). The Presentation of Self in Everyday Life. Edinburgh: University of Edinburgh. Gullberg, M. (1998). Gesture as a Communication Strategy in Second Language Discourse: A Study of Learners of French and Swedish. Sweden: Lund University Press. Hall, E. T. (1971). La dimension cachée (traduit par A. Petita). Paris : Éditions du Seuil. Ishino, M. & Stam, G. (2011). Introduction. In G. Stam & M. Ishino (Eds.), Integrating Gestures: The Interdisciplinary Nature of Gesture (pp. 3-13). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. Kääntä, L. (2010). Teacher Turn-Allocation and Repair Practices in Classroom Interaction: A Multisemiotic Perspective. University Library of Jyväskylä: Jyväskylä. Kendon, A. (1988). How Gestures Can Become Like Words. In F. Poyatos (Ed.), Cross-cultural Perspectives in Nonverbal Communication (pp. 131-141). Toronto: Hogrefe. Kendon, A. (2004). Gesture: Visible Action as Utterance. Cambridge: Cambridge University Press. Lazaraton, A. (2004). Gestures and speech in the vocabulary explanations of one ESL teacher: A microanalytic inquiry. Language Learning, 54(1), 79-117. McGowan, T. (2010). Abstract Deictic Gestures-in-Interaction: A Barometer of Intersubjective Knowledge Development in Small-Group Discussion. Working Papers in Educational Linguistics, 25(2), 55-79. McNeill, D. (1985). So You Think Gestures Are Nonverbal? Psychological Review, 92(3), 350-371. McNeill, D. (1992). Hand and Mind: What Gestures Reveal About Thought. Chicago: The University of Chicago Press. McNeill, D. (2005). Gesture and Thought. Chicago: University of Chicago Press. McNeill, D. (2012). How Language Began: Gesture and speech in human evolution. Cambridge: Cambridge University Press. Merriam, S. B. (2009). Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation. San Francisco: Jossey-Bass. Özçalışkan, Ş. & Goldin-Meadow, S. (2011). Is there an iconic gesture spurt at 26 months? In G. Stam & M. Ishino (Eds.), Integrating Gestures: The Interdisciplinary Nature of Gesture (pp. 163-174). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. Paillé, P. & Mucchielli, A. (2013). L’analyse qualitative en sciences humaines et sociales. Paris : Armand Colin. Riegel, M., Pellat, J.-C. & Rioul, R. (2009). Grammaire méthodique du français. Paris : Presses Universitaires de France. Sloetjes, H. & Wittenburg, P. (2008). Annotation by category - ELAN and ISO DCR. In N. Calzolari, K. Choukri, B. Maegaard, J. Mariani, J. Odijk, S. Piperidis & D. Tapias (Eds.), Proceedings of the 6th International Conference on Language Resources and Evaluation (pp. 816-820). Accessible en ligne : http://lrec-conf.org/proceedings/lrec2008/pdf/208_paper.pdf (consulté le 13 Mars 2020). Tellier, M. (2006). L’impact du geste pédagogique sur l’enseignement/apprentissage des langues étrangères : étude sur des enfants de 5 ans. Thèse de doctorat non publiée. Université Paris 7-Denis Diderot, U.F.R. linguistique. Tellier, M. (2008). Dire avec des gestes. Le français dans le monde, Recherches et Applications : Du discours de l’enseignant aux pratiques de l’apprenant, 44, 40-50. Accessible en ligne : http://fipf.org/sites/fipf.org/files/ra_44_juillet_2008.pdf (consulté le 13 Mars 2020). Tellier, M. (2009). Usage pédagogique et perception de la multimodalité pour l’accès au sens en langue étrangère. Dans R. Bergeron, G. Plessis-Belaire & L. Lafontaine (dirs.), La place des savoirs oraux dans le contexte scolaire d’aujourd’hui (pp. 223-245). Montréal : Presses Universitaires du Québec. Accessible en ligne (pp. 1-20) : http://www.researchgate.net/publication/32222854_Usage_pdagogique_et_perception_de_la_multimodalit_pour_l%27accs_au_sens_en_langue_trangre (consulté le 13 Mars 2020). Tellier, M. (2012). Former à l’étude de la gestuelle: réflexions didactiques. Dans R. Vion, A. Giacomi & C. Vargas (dirs.), La corporalité du langage (pp. 73-87). Aix-en-Provence : Presses Universitaires de Provence. Tellier, M. (2014). Quelques orientations méthodologiques pour étudier la gestuelle dans des corpus spontanés et semi-contrôlés. Discours, 15, 3-27. Accessible en ligne : https://journals.openedition.org/discours/8917 (consulté le 24 Mars 2020). Tellier, M. (2015). Étudier le geste pédagogique dans l’interaction exolingue : explorations épistémologiques, méthodologiques et didactiques. Dossier présenté en vue de l’obtention du diplôme d’Habilitation à Diriger des Recherches. Université Lumière-Lyon II. Tellier, M. & Stam, G. (2012). Stratégies verbales et gestuelles dans l’explication lexicale d’un verbe d’action. Dans V. Rivière (dir.), Spécificités et diversité des interactions didactiques (pp. 357-374). Paris : Riveneuve Éditions. Accessible en ligne (pp. 1-15) : http://works.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1039&context=gale_stam (consulté le 13 Mars 2020). Tellier, M., Guardiola, M., & Bigi, B. (2011). Types de gestes et utilisation de l’espace gestuel dans une description spatiale : méthodologie d’annotation, Actes du Premier Défi Geste Langue des Signes (DEGELS), Montpellier, 27 Juin-1 Juillet 2011 (pp. 45-56). Accessible en ligne : https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-01514689/document (consulté le 13 Mars 2020).